ՔՍԱՆ ՏԱՐԻ Է՝ ԱՅԴ ՆՈՒՅՆ ՊԱՀՆ Է

Մարտիմեկյան իրադարձությունների բացահայտման համար, ըստ գրող-հրապարակախոս Պերճ Զեյթունցյանի, անչափ կարեւոր է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի եւ Ռոբերտ Քոչարյանի հարցաքննությունը:

– Ինչպե՞ս եք գնահատում նախագահական ընտրություններից հետո մեր երկրում ձեւավորված բարոյահոգեբանական վիճակը:

– Ես միշտ էլ ասել եմ, որ անկախացումից հետո մեր երկրում բարոյահոգեբանական վիճակը կաղացել է, քանի որ ոչ թե մարդն է կախված եղել օրենքից, այլ օրենքն է մշտապես կախված եղել մարդկանց ինչ-որ խմբից: Ինչ վերաբերում է ընտրություններին, ապա դրանք մեզանում միշտ էլ անցկացվել են խայտառակ խախտումներով, եւ բոլոր ընտրություններից հետո էլ աղմուկ է եղել՝ երբեմն շատ, երբեմն՝ քիչ: Այս անգամ աղմուկն ուղղակի ավելի շատ էր:

– Մարտիմեկյան իրադարձությունների 10 զոհերը Դուք գնահատում եք ընդամենը որպես աղմո՞ւկ: Չէ՞ որ մինչ այդ կայացած ոչ մի հետընտրական «աղմուկի» հետեւանքով մարդկային զոհեր չէին եղել:

– Մարդկային զոհերը մեծ ողբերգություն էին մեր ժողովրդի համար: Դա ամոթալի խարան է մեր պետության 20-ամյա պատմության մեջ, ի դեպ, նույնքան ամոթալի, որքան՝ 2004թ. ապրիլի 12-ի դեպքերը:

– Ձեր գնահատմամբ՝ ո՞վ է պատասխանատու այդ ողբերգության համար:

– Պատասխանատու են եւ մեղավոր երկու կողմն էլ՝ ե՛ւ իշխանությունները, ե՛ւ ընդդիմությունը: Բայց ընդդիմությունն՝ ավելի շատ, որովհետեւ, ի վերջո, նրանք էին այրում մեքենաներն ու թալանում խանութները: Եվ ես գտնում եմ, որ այդ խուլիգանական պահվածքը շարունակվում է այսօրվա դատավարությունների ընթացքում, երբ ոտքի չեն կանգնում, հայհոյում են եւ այլն: Դա պայքարի լուրջ ձեւ չէ: Այդ դատավարություններն ընդդիմությունը վերածել է շոուի:

– Իսկ իշխանությունները շոու չե՞ն սարքում:

– Իշխանություններն ի՞նչ են անում՝ ընդամենը հետաձգում են դատավարությունը: Ուզում եմ շեշտել, որ ընդդիմության ներկայացուցիչներն իրենց այդ տգեղ պահվածքով դրդում են, որ մտածող մարդիկ իրենց նկատմամբ հակակրանքով լցվեն:

– Պարոն Զեյթունցյան, Դուք նշեցիք, որ Մարտի 1-ի համար մեղավոր են ե՛ւ ընդդիմությունը, ե՛ւ իշխանությունը: Անցած ամիսների ընթացքում ընդդիմության մի քանի տասնյակ ներկայացուցիչներ ձերբակալվեցին, նրանց մեծ մասը դատապարտվեց, մի մասն էլ անազատության մեջ սպասում է դատավարության ավարտին: Մինչդեռ իշխանության ներկայացուցիչներից որեւէ մեկը պատասխանատվության չի ենթարկվել:

– Ես ցավում եմ դրա համար: Կարծում եմ, որ առկա է բավարար չափով փաստագրական նյութ, որի հիման վրա կարելի էր պատասխանատվության կանչել նաեւ իշխանության որոշ ներկայացուցիչների: Հուսով եմ՝ Նիկոյանի հանձնաժողովի աշխատանքների ավարտին այդ հարցը կբարձրացվի: Սակայն ամենակարեւորը՝ պետք է հարցաքննվեն երկու կողմերի ղեկավարները՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն ու Ռոբերտ Քոչարյանը: Պետք է պարզվի՝ ի վերջո ո՞վ է եղել հրաման տվողը, ո՞վ է առաջինը ձեռքը տարել զենքին: Ես չեմ ուզում հուսահատվել եւ մտածել, որ այդ հանձնաժողովը կամ այդ փորձագիտական խումբը ոչինչ չի պարզի:

– Այսինքն՝ Դուք հավատում եք, որ մեզ մոտ նախաքննությունը եւ ապա՝ դատավարություններն ընթանում են օրենքի շրջանակներում՝ իրապես անկախ դատաիրավական մարմինների կողմից:

– Ես ոչ մի բանի էլ 100%-ով չեմ հավատում: Մեր երկրի 20-ամյա կենսագրությունն ինձ հանգեցրել է դրան:

– Այդ դեպքում ինչո՞ւ չեք բարձրաձայնում այդ մասին:

– Որովհետեւ չգիտեմ, թե որտեղ է ճիշտը, չգիտեմ, թե այն, ինչ ասում է այս կամ այն կողմը՝ ճի՞շտ է, թե՞ սուտ: Ինչ վերաբերում է ընդդիմության հնչեցրած բողոքներին՝ կապված կոռուպցիայի, այլախոհներին հալածելու, լրատվամիջոցներին ճնշելու եւ այլնի հետ, ապա ընդդիմության ասածների մեծ մասը ճիշտ է, պարզապես այստեղ կա մի բայց. այդ բոլորի հիմքը դրվել է ընդդիմության ներկայիս առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից: Ինչո՞ւ էին հալածում դաշնակներին, «Նորք» ամսագիրն ինչու ջարդուխուրդ արեցին, «Ազգ» օրաթերթն ինչու փակեցին… Ես այդ ամենը լավ հիշում եմ՝ ի տարբերություն Ձեզ եւ շարժմանը հետեւող երիտասարդությանը: Եվ դա է, որ թույլ չի տալիս ինձ համակրանքով լցվել այդ շարժման հանդեպ:

– Այդ դեպքում ո՞ւմ հանդեպ եք լցվում համակրանքով՝ այսօրվա իշխանությունների՞:

– Ես այն մարդկանց կողմից եմ, ով ուզում է այս երկրի համար լավ բան անել: Եթե իշխանություններն անեն՝ կլինեմ նրանց կողմից: Ինձ թվում է, Սերժ Սարգսյանն ուզում է լավ բան անել այս երկրի համար: Թե կստացվի՞, չեմ կարող ասել:

– Առաջիկա օրերին Եվրախորհրդում քննարկվելու է Հայաստանին ձայնից զրկելու հարցը: Ձեր նշած ամոթալի խարանի շարունակությունր չէ՞ արդյոք այն, որ մեզ կարող են զրկել ձայնի իրավունքից՝ որպես քաղբանտարկյալներ ունեցող երկրի: Ի վերջո, Ձեր կարծիքով, ընդդիմության 7 ներկայացուցիչները, որոնց դատավարությունն ընթանում է, քաղբանտարկյալներ չե՞ն:

– Ինձ թվում է՝ ոչ: Եթե ես սխալվում եմ, ապա դատարանն այն տեղն էր, ուր պիտի այդ մարդիկ իրենց կեցվածքով ինձ հուշեին, որ իրենք իրապես քաղբանտարկյալներ են: Մինչդեռ նրանց պահվածքն ինձ բոլորովին այլ բան է հուշում: Ես կարծում եմ, որ Ձեր նշած մարդկանցից ոմանք, եթե այլ քաղաքական հայացքներ չունենային՝ չէին դատապարտվի եւ համարվի հանցագործներ: Սակայն ուզում եմ, ակնկալում եմ, որ նրանք իրենց դատարանում այլ կերպ պահեն:

– Ձեզ չի՞ գոհացնում այդ մարդկանց պահվածքը, իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում մեր մտավորականության պահվածքը՝ երկրի համար այս դժվար իրավիճակում: Մեր մտավորականությունն ունի կոլեկտիվ նամակների հետաքրքիր ավանդույթը. ինչո՞ւ նման մի նամակ էլ չեք հղում Եվրախորհրդին, հավաստիացնելով, որ մեզ մոտ չկան քաղբանտարկյալներ, որ ամեն ինչ լավ է եւ պետք չէ զրկել մեզ ձայնի իրավունքից:

– Յուրաքանչյուրը պետք է զբաղվի իր գործով: Ցավոք, մեր ժողովուրդն ուշադիր սպասում է, թե ինչ կասի մեր մտավորականությունը: Ես չեմ կարծում, որ Ֆրանսիայում կամ Շվեյցարիայում մտավորականության խոսքն այդքան կարեւոր է: Երանի գա այն օրը, երբ մեր խոսքի պահանջն, այդ իմաստով, չլինի: Թեեւ լինում են պատմական պահեր, երբ մտավորականությունը միավորվում եւ իր ձայնն է բարձրացնում՝ ընդդեմ որեւէ երեւույթի:

– Հիմա այդ պահը չէ՞:

– Մեր երկրում 20 տարի է՝ այդ նույն պահն է: