Ասում է Վահան Շիրխանյանը՝ հայրենի իշխանություններին խորհուրդ տալով չվտանգել երկրի գոնե ռազմական անվտանգությունը՝ ՀԱՊԿ-ի թիկունքում խաղեր տալով ՆԱՏՕ-ի հետ:
– Պարոն Շիրխանյան, վերջին հանրահավաքից հետո հասարակության մեջ մի տեսակ հոռետեսական տրամադրվածություն է առաջացել. մարդիկ կարծում են, որ ընդդիմությունը գնում է գործողությունների սառեցման ճանապարհով:
– Սառեցո՞ւմ: Իսկ ի՞նչ է, ազատ են արձակվել քաղբանտարկյալնե՞րը, դադարել են դատավարական մայմունական ներկայացումնե՞րը, վերականգնվել է ժողովրդի վստահությո՞ւնը, դադարել է արտագաղթը եւ սկսվել է ներգա՞ղթ, ղարաբաղյան խնդի՞րն է լուծվել, թե՞ իշխանությունը ձեռքերը քշտած սկսել է անհաշտ պայքար համատարած անարդարության ու անօրինականության դեմ: Եթե սրանցից ոչ մեկը չկա՝ ուրեմն չկա նաեւ սառեցում:
– Այդ դեպքում ինչո՞վ բացատրել առաջին նախագահի ելույթում էմոցիաների եւ սուր քննադատության պակասը:
– Էմոցիոնալ ելույթ ես Լեւոն Տեր-Պետրոսյանից երբեք չեմ լսել, իսկ քննադատության պակաս չկար: Ավելին, շատ տեղին եւ հիմնավոր քննադատվեց հատկապես իրականացվող արտաքին քաղաքականությունը: Եվ հետո, ընդդիմադիր պայքարի ձեւերը բազմազան են եւ չեն սահմանափակվում միտինգով ու երթով:
– Արտաքին քաղաքական զարգացումներն ի՞նչ անմիջական ազդեցություն կարող են ունենալ հայաստանյան ներքաղաքական զարգացումների վրա:
– Քանի որ Հայաստանը ոչ միայն փոքր երկիր է, այլեւ ծանրաբեռնված է բազում խնդիրներով՝ շրջափակում, ԼՂՀ, ներքին ճգնաժամ, ոչ լեգիտիմ իշխանություն, ցանկացած արտաքին լուրջ իրադարձություն իր հետքը կարող է թողնել: Ահավասիկ՝ ռուս-վրացական կոնֆլիկտը, որից հետո ՀՀ-ի ոչ միայն իշխանության, այլեւ ողջ հայ հասարակության, նաեւ՝ ընդդիմության առջեւ շատ ավելի ծանր խնդիրներ ծնվեցին: Խոսվում է կենցաղայինից մինչեւ արտաքին կողմնորոշման վերանայման մասին: Սա նաեւ պետության չկայացվածության ցուցանիշն է:
– Այս համատեքստում՝ նաեւ իբրեւ պաշտպանության ոլորտի նախկին պաշտոնյա, ի՞նչ եք կարծում՝ Հայաստանը ո՞ր պաշտպանական համակարգում պետք է լինի:
– Խոսենք ռազմական անվտանգության մասին, որն, իր կարեւորությամբ, արցախյան խնդիր ունեցող իշխանության համար առաջին տեղում պետք է լինի: Երկրի ռազմական անվտանգությունը հնարավոր չէ ապահովել, այնպես, ինչպես էկոլոգիական, պարենային անվտանգությունները, որոնց դեպքում կարող ես համագործակցել ցանկացած, այդ թվում՝ ոչ բարեկամ երկրի հետ: Կոմպլեմենտարություն ռազմական անվտանգությունը չի հանդուրժում, իսկ ՀՀ պարագայում՝ առավել եւս: Պետք է լինես գոյություն ունեցող անվտանգության համակարգերից որեւէ մեկում՝ իբրեւ վստահելի, հուսալի եւ պայմանագրային պարտավորություններին հավատարիմ դաշնակից: Խաղեր տալ անվտանգության համակարգերի՝ ՀԱՊԿ եւ ՆԱՏՕ-ի միջեւ անթույլատրելի է: Ես չեմ բացառում, որ ընթանում է ինտենսիվ քաղաքական առեւտուր: Սա պանրով կամ ցորենով ապահովելու խնդիր չէ: ՀԱՊԿ-ը եղել ու պետք է շարունակի մնալ ՀՀ-ի համար նախընտրելի համակարգ: Անդրկովկասում ստեղծվել է բարդագույն իրավիճակ, որից Հայաստանը պետք է ձգտի դուրս գալ հնարավորինս անկորուստ, բայց կարող է նաեւ շատ մեծ կորուստներ ունենալ:
– Ի՞նչ խոստումներ կարող էր տալ ՆԱՏՕ-ն եւ որքանո՞վ դրանք վստահելի կլինեն այն պարագայում, երբ այդ կառույցը Հայաստանի նկատմամբ մշտապես երկդիմի քաղաքականություն է վարել:
– Միջազգային հարաբերություններում բոլոր երկրները ղեկավարվում են իրենց ազգային շահով: ՆԱՏՕ-ն էլ՝ ի դեմս ԱՄՆ-ի, իր ազգային շահն ունի այս տարածաշրջանում, որոնք պայմանավորված են հաղորդակցման ուղիներով՝ Միջին Ասիա-Կասպից ծով-Անդրկովկաս-Եվրոպա: Դա իրենց համար ստրատեգիական նշանակություն ունի: Ապա՝ բնական ռեսուրսները՝ նավթ, գազ: Այս երկու խնդիրներում էլ Հայաստանը լուրջ տեղ զբաղեցնել չի կարող, ուստի ՆԱՏՕ-ի անդրկովկասյան ստրատեգիական շահերի սանդղակում Հայաստանն առաջին տեղերում չի կարող լինել: Մեր քաղաքականությունը դրանից պետք է բխի:
– Այսինքն՝ ՆԱՏՕ-ից անվերապահ աջակցություն ակնկալել չի՞ կարելի, ինչպես պնդում են որոշ քաղաքական գործիչներ:
– ՆԱՏՕ-ի աջակցությունը կարելի է ակնկալել այնքան, որքան դա չի վնասի Ադրբեջանի, Վրաստանի եւ Թուրքիայի շահերին: ՆԱՏՕ-ի քաղաքական, ռազմական ղեկավարությունը, նրա անդամ բոլոր երկրները Հայաստանին հայտարարել են ագրեսոր եւ պահանջում են Ղարաբաղը հանձնել Ադրբեջանին: Ես նրանց պաշտոնական դիրքորոշման մեջ փոփոխություններ չեմ նկատել: Ի՞նչ պետական կամ ազգային շահ կարող ենք ակնկալել:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում Թուրքիա-Հայաստան նորացող հարաբերությունները:
– Ես խորհուրդ կտայի դրանց վերաբերվել այնպես, ինչպես կենացներին: Ի դեպ, Հայաստանի շահերից է բխում եւ լավ է, որ դրանք լոկ խոսքեր են:
– Ինչո՞ւ:
– ՀՀ կիսաիշխանությունը չի պատկերացնում ոչ իր անելիքը, ոչ երկրի վիճակը, ոչ ճգնաժամի էությունը, որն ուտում, քայքայում է Հայաստանը. կիսատ-պռատ օրենսդրական, հարկային, մաքսային դաշտ եւ հանկարծ՝ հայ-թուրքական սահմանի բացում: Հայաստանի համար դա աղետ կլինի, որովհետեւ շատ կարճ ժամանակում կվերանա ներքին արտադրողը: Կլինի այն, ինչ եղավ Վրաստանում: Նույնիսկ Սեւ ծովի լողափերը պատկանում են թուրքերին: Սեւանի լողափերն էլ կպատկանեն թուրքերին, որովհետեւ մեր Սահմանադրությունը օտարերկրացուն հողի սեփականության իրավունք է տալիս: Մինչեւ ՀՀ-ն չունենա օրինական իշխանություն, օրենսդրորեն պաշտպանված ներքին արտադրող, հողի վաճառքը օտարերկրացուն արգելող օրենք, երկրի զարգացումը չխաթարող ներմուծման քաղաքականություն, ներգաղթող, վաղվա օրվան վստահ, համերաշխ հասարակություն՝ հայ-թուրքական սահմանի բացման մասին պետք է մոռանալ:
– Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում ԼՂՀ հարցի լուծման մեջ Թուրքիայի ակտիվացումը:
– Թուրքիան միշտ էլ հայտարարել է, որ ինքը ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, Հայաստանին համարում է ագրեսոր եւ պահանջում է դուրս բերել զորքերը ԼՂ տարածքից, երկու անգամ պատերազմով է սպառնացել մեզ: Գրեթե ամեն ամիս Բաքու են այցելում Թուրքիայի բարձրաստիճան զինվորականներ, զինում եւ վարժեցնում են ադրբեջանական բանակը, համատեղ պլանավորում են զինուժի կիրառումն ընդդեմ ՀՀ-ի: Դա Հայաստանին եւ հայությանը հերթական անգամ խաբելու ծրագիր է: Ուրիշ ոչինչ:
– Իրանն էլ էր ԼՂ հարցի կարգավորմանը մասնակցելու պատրաստակամություն հայտնել:
– Եթե Թուրքիան կարող է միջնորդ հանդիսանալ, ապա Իրանը առավել եւս կարող է:
