Հարցազրույց տեղի «Նուարդ» մշակութային միության նախագահ, «Լրագիր» ամսաթերթի խմբագիր Գեւորգ Մինասյանի հետ:
2001 թ. հոկտեմբերից Բելգիայի Անտվերպեն քաղաքում գործում է «Նուարդ» մշակութային բարեգործական միությունը, որ հիմնադրել է Գեւորգ Մինասյանը՝ իր ընտանիքով: Միության նպատակն է նպաստել հայապահպանմանը, հայաճանաչմանը, բազմաթիվ հիմնախնդիրների լուծման համար հայերի մտավոր կարողությունների մեկտեղմանը:
– Ինչպիսի՞ գործունեություն է ծավալում միությունը հեռավոր Բելգիայում՝ հայկական միջավայր եւ ոգի ապահովելու համար: Նաեւ հետաքրքիր է, թե որքա՞ն հայ է ապրում ձեր քաղաքում եւ ի՞նչ հետաքրքրություններ ունեն նրանք:
– Հայկական հանրագիտարանների տվյալներով, անցյալ դարի 80-ական թվականների վերջերին Բելգիայում բնակվել է մոտ 800 հայ: Ոչ պաշտոնական տվյալներով՝ Բելգիայում հիմա կա 10.000 – 20.000 հայ, որոնց գերակշռող մասը Հայաստանից եւ այլ երկրներից եկել է 90-ականների վերջերին: Անտվերպենում ապրում է 2.000-3.000 հայ: Ինչպես ասացի, հնուց ի վեր Բելգիայում ապրել է մոտ 800 հայ, որոնց համախմբել է «Պելճիքահայ գաղութային վարչությունը», որն այժմ էլ գոյություն ունի: Անցյալ դարի 60 – 70 ականներին մեծ հոսք է եղել Թուրքիայից, արաբական երկրներից: Հայաստանից եկած հայերը «խաթարեցին» ամրագրված ավանդույթները. հները առանձնապես լավ չէին վերաբերվում նորագաղթներին՝ «ինչո՞ւ կլքեք հայրենիքը» խորհրդածությամբ, իսկ նորերը համառորեն ամրանում ու իրենց նիստ ու կացը, մշակույթը հիմնավորում էին ու կեսկատակ-կեսլուրջ առաջարկում հներին, թե եկեք փոխենք տեղներս: Հները, բնականաբար, չհամաձայնեցին՝ հայրենիքը հեռվից սիրելն ու կարոտելը երեւի շատ է քաղցր: 90- ականների սկզբներին եկած հայերը համեմատաբար հեշտ են ստացել կեցության եւ աշխատելու իրավունք, այնուհետեւ՝ քաղաքացիություն: 90-ականների վերջերին եկած հայերից շատերը դեռ խնդիրներ ունեն այդ իմաստով: Թերեւս երեւաց, որ հայերը քառաշերտ են: Բայց սրան ավելանում է հայկականության մի այլ բաղադրիչ՝ հայերը խմբավորվում են հայրենակցականությամբ՝ արտաշատցիներ, թալինցիներ, լոռեցիներ եւ այլն: Այս ամենը, բնականաբար, խոչընդոտում է միասնականությանը, միասին գործելու հնարավորությանը: Բայց սա էլ դեռ բոլորը չէ. կա նաեւ կուսակցական խմբավորում, կան բազմաթիվ ազգակործան աղանդավորներ, իսկ Բելգիան չունի հոգեւոր հովիվ: Դժբախտաբար, քիչ են մտավորականները, նվիրյալները…եւ քիչ չեն այն ընտանիքները, ուր երեխաներն այլեւս հայերեն չեն խոսում:
Մեր առաջին գործը եղավ շաբաթօրյա դպրոցի հիմնադրումը, որն ապահովված է շենքով, անհրաժեշտ գույքով ու դասագրքերով, եւ հայկական ժողովրդական պարերի անսամբլի ստեղծումը, մշակութային գործունեություն ծավալելը: Ի դեպ, Բելգիայում գործում է կիրակնօրյա կամ շաբաթօրյա 11 դպրոց, թեեւ «Հ1»-ով Անտվերպենի դաշնակցականների դպրոցի պատասխանատուները հպարտորեն հայտարարեցին, թե իրենց դպրոցը Բելգիայի միակ հայկական դպրոցն է: Չի կարելի…
Պարի անսամբլը, որ կոչվում է «Բարեկամություն», ղեկավարում է մշակույթի վաստակավոր գործիչ Ենոք Ստեփանյանը: Անսամբլը մասնակցել է նաեւ մի շարք միջազգային փառատոների՝ ներկայացնելով… Բելգիան: Վերջերս այն ճանաչվել է Ֆլանդրիայի լավագույն երիտասարդական անսամբլ: «Բարեկամությունը» մի քանի անգամ ելույթ է ունեցել բելգիական հեռուստաալիքներով. այդ ելույթներն ուղեկցվել են Հայաստանի ու նրա տեսարժան վայրերի մասին պատմող տեսանյութերով: Այս տարիների ընթացքում երկու անգամ կազմակերպել ենք հայ գրքի ցուցահանդես, մեկը՝ Անտվերպենի համալսարանի կենտրոնական ցուցասրահում, որի բացումն արեց համալսարանի ռեկտորը:
Ավանդաբար, ամեն տարի Հայաստանի անկախությանը նվիրված մշակույթի մեկամսյակ ենք անցկացնում, որի ընթացքում ներկայացնում ենք մեր երկիրը, նրա պատմությունն ու մշակույթը, արվեստը: Այս տարի Անտվերպենի ժամանակակից արվեստների թանգարանի հետ, մշակույթի մեկամսյակի շրջանակում, կազմակերպելու ենք Փարաջանովի ֆիլմերի ցուցադրություն: Այս եւ չթվարկված բազմաթիվ այլ միջոցառումներին ակտիվորեն մասնակցում է մոտ հարյուր հոգի: Մնացյալը քաղաքական-կուսակցական եւ այլ պատճառաբանությամբ՝ ակտիվորեն անտարբեր են: 2003-ին Անտվերպենում տեղադրել ենք Բելգիայում երկրորդ խաչքարը՝ հովանավորությամբ Հովհաննես Բարսեղյանի: Խաչքարը դարձել է աղոթատեղի, հավատքի պահպանման խորհրդանիշ: Ճիշտ է, նույն «Հ1»-ով հնաբնակ հայերից մեկը, որը բացարձակապես կապ չի ունեցել խաչքարի տեղադրման հետ, որն ուղեկցվել է բազմաթիվ խնդիրների հաղթահարումով, անխղճաբար իրեն վերագրեց մեր արածը: 2003-ից լույս է տեսնում «Լրագիր» ամսաթերթը, որը միակն է Բենիլյուքսի երկրներում եւ որի խմբագիրը ես եմ: Ձեռքս չի գնում գրել, բայց այս թերթի մասին էլ կենտրոնական լրատվամիջոցը ճիշտ տեղեկատվություն չի տվել: Մեծ ու չբարձրաձայնվող աշխատանք ենք տանում Հայոց ցեղասպանության ճշգրիտ ներկայացման ուղղությամբ, այս գործում ընդգրկել ենք բազմաթիվ գիտնականների, պատմաբանների: Կապեր ենք ստեղծել Անտվերպենի եւ Հայաստանի համալսարանների միջեւ…
– Հատկապես հայաստանյան ո՞ր իրադարձություններն են բուռն արձագանք գտնում ձեր քաղաքում: Ի՞նչ են մտածում տեղի հայերը հայաստանյան ներքաղաքական եւ արտաքին քաղաքական վերջին զարգացումների մասին:
– Մենք ոչ մի իրադարձությանը անտարբեր չենք նայում: Հատկապես մեր հոգին ալեկոծեցին մարտյան դեպքերը: Ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ այստեղ, երկու «կողմերի» հավատավորներ կան, թեկուզ հիմնական մասը ինչ-որ անտարբեր է դարձել: Մենք հիանում ենք, պարծենում, երբ հայի մասին լավ հաղորդում ենք դիտում, երբ տեղական լրատվամիջոցներով գովաբանվում է հայը, բայց նաեւ չափազանց զգայուն ենք, երբ խոսվում է մեկի անկարգության, անպատիվ արարքի մասին: Իսկ հայաստանյան անցուդարձը մեր սեփական անցուդարձն է, մեր ցավը, ուրախությունը:
– Գաղտնիք չէ, որ հայաստանցիները հիմնականում արտագաղթում են ԱՄՆ, Բելգիա, Հոլանդիա, Գերմանիա: Նորեկ բելգիահայերը ինչպիսի՞ խոչընդոտների են հանդիպում, եւ ձեր կազմակերպությունը ինչո՞վ է օգնում նմաններին:
– Այս հարցը ամենացավոտն է: Շատ պարզ լեզվով ասեմ. շատերն այստեղ լուսանկարվում են շքեղ մեքենաների, ճոխ քեֆասեղանների կողքին ու ուղարկում Հայաստանում ապրող իրենց հարազատներին: Սրանք էլ կարծում են, թե Բելգիան (նաեւ այլ երկրներ) դրախտ է, ծառերի վրա տերեւների փոխարեն եվրո է աճում: Գալիս են ու դեմ առնում աննկարագրելի պատնեշների: Այս թեման, թերեւս, այլ խոսակցության նյութ կարող է դառնալ: Օգնության մասին ես չեմ սիրում խոսել: Ասեմ, որ բազմաթիվ հանդիպումներ ենք ունեցել ե՛ւ կառավարության աշխատակիցների, ե՛ւ պառլամենտականների, ե՛ւ քաղաքային պատասխանատուների, կուսակցությունների ղեկավարների, լրատվամիջոցների հետ: Անտվերպենում ապրում են 167 ազգային փոքրամասնություններ: Անտվերպենը կամաց-կամաց կորցնում է իր դեմքը:
– Ինչպե՞ս եք հագեցնում ինֆորմացիոն քաղցը, խոսքը հայաստանյան անցուդարձի մասին է:
– Հայերը հիմնականում օգտվում են «Հ1»-ի ծառայությունից: Մի մասը օգտվում է այլ լրատվամիջոցներից: Անձամբ ես կարդում եմ Հայաստանում լույս տեսնող համարյա բոլոր թերթերը (այդ թվում՝ էլեկտրոնային), ռուսական մամուլը, տեղական թերթեր: Սիրով եմ կարդում ձեր թերթը, որպես հավասարակշռված, հետաքրքիր խմբագրականով ու վերլուծություններով… Նախագահական ընտրությունների նախընտրական եւ հետընտրական «մեկնաբանություններից» հետո շատերի նման դադարել եմ դիտել «Հ1» լրատվական ծրագիրը: Ընդհանրապես, քիչ են լուրջ հաղորդումները: «Աստղերի» մասին հաղորդումները, նրանց սկավառակների մասին ժամերով խոսելը, «օտար խաղերը» եւ այլն, լրջացնելու կարիք ունեն…
