Իրանը եւ Թուրքիան փառատոնին ներկայացրել են ֆիլմեր սիրո մասին
«Ոսկե ծիրան» երեւանյան կինոփառատոնի կազմակերպիչներն անցյալ շաբաթ լրագրողներին հնարավորություն ընձեռեցին Թատերական գործիչների միությունում դիտել փառատոնի ֆիլմերը: Այս անգամ կանդրադառնանք մեր հարեւան երկրներում ստեղծված՝ «Աշխարհի վերջը» (Աբուլֆազլ Սաֆարի, Իրան) եւ «Իմ Մարլոնը եւ Բրանդոն» (Թուրքիա, «Ռեժիսորներ առանց սահմանների» ծրագիր) ֆիլմերին:
«Աշխարհի վերջը» հուզիչ պատմություն է մարդու՝ Հոջաթի մասին, որից աշխարհը երես է թեքել, ինքն էլ հեռացել է բոլորից ու ապրում է նորօրյա Ռոբինզոնի նման՝ բնության գրկում, բնության հետ հաշտ-համերաշխ, մարդկային խորամանկություններից հեռու: Բոլորը նրան խենթ են համարում, իսկ Հոջաթը ընդամենը ժպտում է, իր կարծիքով՝ այդ պարզամիտների վրա: Երբեմն հերոսին այցելության են գալիս «սուր զգացողություններ» ու հետաքրքրաշարժ թեմաներ որոնող լրագրողներ, արվեստագետներ, պաշտոնյաներ ու զարմանում՝ ինչպե՞ս կարելի է ապրել իրենց նման «քաղաքակրթվածներից» հեռու: Ոմանք Հոջաթին փող կամ նավթ են տալիս՝ նրա կյանքի յուրօրինակ պատմությունը լսելու կամ ակրոբատիկ հնարքները տեսնելու համար, որոշներից Հոջաթը գումար չի վերցնում՝ իր հյուրընկալության կարգն է այդպիսին: Երբ մարդիկ հարցնում են՝ երբեւէ սիրահարված եղե՞լ է, կամ երբ ծերանա՝ ի՞նչ է անելու, հերոսն ընդամենը ժպտում է նման «անհեթեթ» հարցերի վրա: Վերջին հարցը, սակայն, նստվածք է թողնում նրա հոգում եւ մի ողջ գիշեր Հոջաթը լաց է լինում: Նրան հետաքրքրում է, թե ինչու են մարդիկ փախչում «քաղաքակրթությունից» եւ ուզում իր նման խենթ լինել: «Իսկ առաջ դու խելո՞ք էիր»,- դրա համար էլ հարցնում է իրեն հյուր եկածներին: Հոջաթն իր համար թանկ մարդկանց տապանաքարեր է «ստեղծել» ծովափին, եւ ժամանակ առ ժամանակ ողբում է նրանց կորուստը: Օրերից մի օր էլ նրա տանը պատսպարվում է մի կին՝ Շեմշոկը, որի ներկայությունից Հոջաթի սիրտը սկսում է խլվլալ, բայց իրեն ասպետաբար է պահում կնոջ մոտ: Իսլամի օրենքներով՝ անհնազանդ կնոջը վատ վերջաբան է սպասվում, ֆիլմում եւս գալիս են Շեմշոկի հետեւից՝ նրան պատժելու համար: Վերջինս օգնություն է աղերսում Հոջաթից, իսկ նա չի միջամտում… Դրանից հետո Հոջաթի սիրտը կտոր-կտոր է լինում, նրա համար գալիս է անհոգի աշխարհի վերջը… Ֆիլմն ավարտվում է խորհրդանշական պատկերով. պառկած է Հոջաթն իր սիրելիների տապանաքարերի արանքում, դրանց թվում ավելացել է եւս մեկը՝ Շեմշոկինը: 75 րոպեանոց այս ֆիլմը դիտվում է հետաքրքրությամբ, այն հանդիսատեսին լարված է պահում, ու հուզվում ես «փոքր» մարդու մեծ ողբերգությունից: Բազմադարյա մշակույթ ունեցող Իրանում ստեղծված այս ֆիլմը բավականին հաջողված է թուրքական «Իմ Մարլոնը եւ Բրանդոն» ֆիլմի համեմատությամբ: Վերջինս էլ հուզիչ պատմություն է սիրող կնոջ՝ Այկայի մասին, որը Հյուսիսային Իրաքում գտնվող իր «սարերի տղամարդուն», «լոգարանի չաղ հրեշտակին», «Գաբրիել Գարսիա Մարկեսի վերջին նամակին» (բնորոշումները հերոսուհունն են) հասնելու համար պատրաստ է ամեն ինչի: Այս ֆիլմում, սակայն, ասելիքը մի տեսակ ծամծմված է, պարզունակ, ինքնատիպ լուծումներ չկան, եւ ամեն ինչ կարելի էր ձեւակերպել ընդամենը 15-20 րոպեում: Թուրքական ֆիլմը հնդկական հայտնի ֆիլմերի մոտիվներով է. վերջում, երբ հաջողությունն արդեն մոտ է, մեկ էլ «տղան» մեռնում է…
Մեկ նախադասությամբ ուզում եմ անդրադառնալ թուրքական մեկ այլ՝ Բյուլեթ Արըլնըի «Ծիծեռնակի բույնը» հուզիչ փաստագրական նկարին՝ արտամրցութային ծրագրից, որը նվիրված է «Ակոսի» խմբագրապետ Հրանտ Դինքի հիշատակին: Այն, որ Թուրքիայում նման ֆիլմ է ստեղծվում այլախոհ հայ գործչի մասին, որի մահը հեղափոխություն է առաջացրել առաջադեմ մարդկության շրջանում՝ անկախ ազգությունից, դավանանքից ու քաղաքական հայացքներից, արդեն մեծ «պլյուս» է:
