Ըստ հարցումների՝ այս երկիրն ամենաշատը կախում ունի իր պատմությունից
Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը հակադարձվող թուրքական հակափաստարկների հիմնական ելակետը պատմության եւ քաղաքականության համատեղելիության անթույլատրելիությունն է: «Պատմություն գրելն ու այն ուսումնասիրելը ոչ թե քաղաքական գործիչների կամ խորհրդարանների, այլ՝ պատմաբանների, գիտության մարդկանց գործն է»,- վերջերս Անկարայի Բիլքենթ համալսարանում հայտարարել էր Թուրքիայի նախագահ Աբդուլահ Գյուլը: Առաջին հայացքից այդ եւ թուրք բարձրաստիճան պաշտոնյաների նմանատիպ հայտարարություններ թվում են հանրահայտ իրողության ամրագրում: Իրականում Գյուլի միտքը արտացոլում է Թուրքիայի գաղափարական հիմնադրույթների ու քաղաքականություն-պատմություն-իշխանություն անքակտելի երրորդության էությունը:
Թուրքերի հայր Մուսթաֆա Քեմալը մի առիթով նշել է. «Պատմության շարադրումը նույնքան կարեւոր է, որքան դրա կերտումը»: Այլ խոսքերով՝ պատմության ընկալումը մեծապես կախված է պետության կայացման գործում նրան վերագրված դերից: Կրթության ու հանրամատչելի գաղափարների միջոցով Աթաթյուրքին ու նրա ժառանգներին հնարավոր եղավ կամրջել առասպելը, պատմությունը եւ իրական քաղաքականությունը: Պատմությունը, իր աղավաղումներով, կարծրատիպերով ու շեշտադրումներով հանդերձ, քեմալիզմի հետ դարձավ նորակերտ պետության ու միատարր հասարակության գաղափարական ուղեծիրը: Պատմության ուսուցումը թե՛ դպրոցներում, թե՛ բուհերում վերցվեց պետության ամենաանմիջական հսկողության տակ: Պատմության դասագրքերի գերխնդիրը դարձավ պատմության անցանկալի էջերի աղավաղման ու միակողմանի մատուցման հիման վրա «քեմալակենտրոն ինքնության» ձեւավորումը:
Պատմության նմանաոճ շահագործումը եղավ մի անընդհատ գործընթաց, որն առաջ բերեց պատմությունից վտանգավոր կախվածություն: Որպես այդ փաստարկման ապացույց, տեղին է մեջբերել 1990-ականների կեսերին գերմանական «Քյորբեր հիմնադրամի» կողմից եվրոպական 27 երկրների, Թուրքիայի, Իսրայելի ու Պաղեստինի երիտասարդության շրջանում կատարված «Երիտասարդությունը եւ պատմությունը» խորագրով ուսումնասիրության արդյունքները: Գիտնականների համար Թուրքիայից ստացված արդյունքներն «ամենացնցողն էին», քանզի թուրք երիտասարդության համար «պատմությունն ավելին էր, քան պարզապես դպրոցական առարկա», նրանց համար «պատմությունը քաղաքական ու ապագային միտված կարեւոր որոշումների գլխավոր դատավորն էր, ինչպես նաեւ՝ հասարակական արժեքների գլխավոր պահեստարան»: Հարցման վերջնական արդյունքներով թուրքերը ճանաչվել էին «պատմությունից ամենամեծ կախվածություն ունեցող ազգ»:
Այսպիսով՝ մերօրյա Թուրքիայի կառավարությունը թեեւ ռազմաբյուրոկրատական քեմալական վերնախավի հետ ունի գաղափարական անհամատեղելիություն, սակայն արտաքին քաղաքական կարեւոր որոշումների կայացման ու դիրքորոշման արտահայտման համար ոչ միայն հենվում է պատմության վրա, այլեւ ստիպում է թուրք հասարակությանը ոգեւորվել պատմությամբ: «Մայն կամպֆում» Հիտլերը նշում է. «Պատմությունը պետք չէ ուսումնասիրել որպես հանրահայտ փաստերի պարզ շարադրանք. պատմությամբ հարկավոր է ոգեւորվել»: Թուրքիայում այս հորդորը ամենաանմիջական կիրառումն է գտել ստորադաս ազգերի ու ինքնությունների մասին առասպելների շարադրմամբ, պետության անպարտելիության, Թուրքիայի աղճատմանն ուղղված շրջակա պետությունների ու ժողովուրդների անհագուրդ ձգտումների մասին առասպելների լայն տարածմամբ: Թուրքիայի հեղինակության խաթարմամբ մտահոգված, ազգի դավաճանների փնտրտուքով մտազբաղ հասարակական-քաղաքական որոշ գործիչներ ուղղորդվում են որոշակի կարծրատիպերով, որոնք տրամագծորեն հակառակ են երկրի ժողովրդավարացման նպատակը հետապնդող արտաքին ու ներքին պահանջներին:
Այսպիսով՝ պատմության հարցերը պատմաբաններին թողնելու թուրք իշխանավորների կոչ-հորդորները ամբողջովին համահունչ են այն գաղափարափիլիսոփայական միջավայրի սկզբունքներին, որոնցով կրթվել ու մեծացել են մի քանի սերունդներ: Ցեղասպանության ու հարակից այլ հարցերում թուրքերի ժխտողականության վերաիմաստավորումը հնարավոր է միայն այն դեպքում, եթե վերանայվեն պատմության գործառութային նշանակությունը ու նրան վերագրվող գերբնական հնարավորությունները: Այսինքն՝ իրատեսական չէ քաղաքական նշանակության հարցերի լուծումը պատվիրակել պատմաբաններին, թաքնվել նրանց հետեւում ու ստեղծել մտահոգության շղարշ: Ավելին. եթե հայ-թուրքական մերձեցման գործին հարկավոր է մասնագետների ներգրավում, ապա պատմաբանները պետք է լինեն ամենեւին էլ ոչ առաջին շարքերում…
