ԱՄԵՆԱՍՈՒՐ ՀԱՐՑԸ ՁԵՐԲԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ԵՆ

Մարտի 11-ին Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն ասուլիս հրավիրեց իր առանձնատանը: Կրճատումներով ներկայացնում ենք նաեւ այս ասուլիսը:

– Սպասում էի ՍԴ որոշմանը՝ 3 օր սպասեցի, մինչեւ գրավոր ստացա որոշումը: Մինչեւ այդ որոշումը ձեռքիս չլիներ՝ ես չէի կարող խոսել: Հիմա այդ որոշման մասին ես մի հայտարարություն եմ արել:

«Մարտի 5-ին ես Սահմանադրական դատարանի ուշադրությունը հրավիրեցի երկու իրավական հարցի վրա: «Ընտրական օրենսգրքի» 78.1 հոդվածի համաձայն՝ վարչապետը միայն մեկ հանգամանքում կարող էր գրանցվել ՀՀ նախագահի թեկնածու, այն է՝ եթե ունենար ՀՀ նախագահի պաշտոնակատարի կարգավիճակ, եւ քանի որ Սերժ Սարգսյանն այդպիսի կարգավիճակ չուներ, հետեւաբար նրա գրանցումն անօրինական է: Իսկ ըստ ՀՀ Սահմանադրության 53.1 հոդվածի՝ «ռազմական եւ արտակարգ դրության ժամանակ Հանրապետության նախագահի ընտրություն չի անցկացվում»: «Նախագահի ընտրություն» նշանակում է ընտրական ողջ գործընթացը՝ սկսած առաջադրումից մինչեւ բողոքարկման համար սահմանված ժամկետի ավարտը, այն է՝ ՍԴ որոշումը: Ուստի, քանի որ ՍԴ նիստերը կայացել են այդպիսի դրության պայմաններում, ապա ընտրությունները վավերական կամ օրինական չեն կարող համարվել:

Իմ կողմից բարձրացված այս հարցերի վերաբերյալ դատարանում իր առարկությունները ներկայացրեց պատասխանող կողմի ներկայացուցիչ Դավիթ Հարությունյանը:

Այսպիսով, Սահմանադրական դատարանն ուներ «Ընտրական օրենսգրքի» 78.1 եւ ՀՀ Սահմանադրության 53.1 հոդվածների վերաբերյալ թե՛ դիմող, թե՛ պատասխանող կողմի կարծիքները: Ըստ այդմ, դատարանը պարտավոր էր իր վերաբերմունքն արտահայտել դրանց նկատմամբ եւ համապատասխան եզրակացության հանգել, ինչը զարմանալիորեն տեղի չունեցավ:

Սա նշանակում է մեկ բան. Սահմանադրական դատարանը, իրավական փակուղու առջեւ չկանգնելու կամ անհարմար վիճակի մեջ չընկնելու համար, խուսափեց անդրադառնալ անցած ընտրությունների օրինականությունը կասկածի տակ դնող ամենաանառարկելի հիմքերին: Սակայն գերադասելով անտեսել այդ հիմքերը՝ ՍԴ-ն ընկավ ավելի անպատվաբեր եւ խայտառակ վիճակի մեջ՝ փաստորեն լռելյայն անվավեր ճանաչելով անցած ընտրությունները եւ ական դնելով Սերժ Սարգսյանի լեգիտիմության տակ»: Ես այս հայտարարությունը վերնագրել եմ այսպես՝ «Սահմանադրական դատարանը ականապատեց Սերժ Սարգսյանի լեգիտիմությունը»:

Մի երկրորդ տեղեկություն էլ. ես բազմիցս հայտարարել էի, որ մենք առայժմ հարգում ենք արտակարգ դրության պայմանները, ոչ մի միջոցառում, ոչ մի զանգվածային բողոք չենք կատարել եւ ընդհանրապես մարտի 1-ից հետո մեր կողմից իրադրությունը սրելուն ուղղված բացարձակապես որեւէ քայլ չի կատարվել: Բայց ասել էի, որ արտակարգ դրությունը վերացնելուց անմիջապես հետո մենք պիտի սկսենք մեր հանրահավաքները: Երեկ մենք դիմել էինք քաղաքապետարան՝ մարտի 21-ին հանրահավաքի իրազեկում տալու համար: Այսօր առավոտյան մեզ մերժել են… Մերժելու պրակտիկա գոյություն չունի: Կարող էին մերժել ասելով՝ Թատերական հրապարակը հարմար չէ, մենք ձեզ տրամադրում ենք այլ տեղ: Ուրիշ հիմք չկա: Դա էլ չեն արել՝ ընդհանրապես են մերժել:

– Այն, որ մերժեցին հանրահավաքը, արդյոք չի՞ նշանակում, որ իշխանությունները ցանկանում են ընդդիմության գործողությունները տանել դեպի փակուղի:

– Իհարկե: Ուրիշ ի՞նչ է նշանակում: Հենց դա էլ նշանակում է: Մենք հիմա կդիմենք հաջորդ օրվա համար՝ մարտի 22-ի համար, թող էլի մերժեն, կդիմենք մարտի 23-ի համար:

– Իսկ հնարավո՞ր է հանրահավաքները Երեւանից դուրս անել:

– Կա այդպիսի հնարավորություն: Բայց հիմա այնպիսի երկրում ենք ապրում: Մերոնք դիմել էին Էջմիածնում, այնտեղ էլ էին արգելել: Ասացին, որ «Գալան» չի հեռարձակվում, թեեւ արտակարգ դրությունը չի տարածվում Երեւանից դուրս:

– Եթե անընդհատ մերժեն, ի՞նչ եք անելու:

– Ինչքա՞ն պիտի մերժեն: Չեն կարող անընդհատ մերժել: Ուրիշ ձեւ կգտնեն: Պարզապես կերկարացնեն արտակարգ դրությունը: Իրենց պետք է եւս 20 օր, որ մինչեւ ապրիլի 9-ը հանրահավաք չլինի: Մենք չենք պատրաստվում չիրազեկված հանրահավաք անել: Իրազեկված կլինի, կանենք:

– Հայ-ադրբեջանական շփման գծում լարվածությունն ինչպե՞ս եք մեկնաբանում:

– Շատ ցավալի էին այս վերջին իրադարձությունները սահմանի վրա: Համենայնդեպս, ըստ արտասահմանյան աղբյուրների, զինադադարի 14 տարվա ընթացքում սրանք ամենալուրջ խախտումներն են եղել: Դա արդեն լուրջ բան է: Հիմա մոտիվների մասին չեմ ուզում խոսել: Ակնհայտ մոտիվներ կան: Հնարավոր է, որ Ադրբեջանում՝ ոչ ամենավերին մակարդակներում ինչ-որ մարդկանց թվա, որ Հայաստանը թուլացած է, ներքին քաղաքական լարվածությունը կոտրել է կառավարելիությունը եւ այլն: Հետախուզական բան կա այս ամենի մեջ՝ թեթեւ հետախուզություն անել, տեսնել, թե ինչպիսի դիմադրություն կլինի: Հնարավոր է:

Խոսում են նաեւ հայկական կողմի մոտիվների մասին: Ես չեմ ուզում հիմա չեղած տեղը ենթադրություններ անել: Ասում են, որ միգուցե Հայաստանի իշխանությունները շահագրգռված լինեն՝ Հայաստանի ներքին խնդիրներից շեղելու համար մեր ժողովրդին: Չգիտեմ՝ որքանով է դա լուրջ: Եթե տեղյակ չեմ, ենթադրություններ ես երբեք չեմ անում: Բայց փաստն արդեն մտահոգիչ է:

– Շարունակելո՞ւ եք պայքարել հանուն նոր ընտրությունների, եւ եթե այո, ապա՝ ի՞նչ մեթոդներով:

– Ես հիմա մեկ միջոց ունեմ պայքարելու՝ կլինի հնարավորություն հանրահավաքներ անցկացնելու, մամուլը կբացվի, կօգտագործենք մամուլը, կօգտագործենք հանրահավաքները, բոլոր օրինական միջոցները, որոնցով մենք հնարավորություն կունենանք ժողովրդի հետ շփվելու, խոսելու, այն, ինչ արել ենք 5 ամիս: Հինգ ամիս մեր կողմից որեւէ խախտում տեղի չի ունեցել՝ մինչեւ մարտի 1-ը: Այդքան երթեր եղան, մեծ հանրահավաքներ, որեւէ երթի ժամանակ որեւէ մեքենա չքերծվեց, մի ապակի չկոտրվեց, այդ ի՞նչ պատահեց, որ հանկարծ մեկ օրում այս ժողովուրդը փոխվեց: Մի բան պատահեց՝ ժողովրդի վրա մահակ բարձրացրեցին, հետո տարերային բողոքներ եղան, հավաքվեցին Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, հայտնվեցին պրովոկատորներ, սկսվեց մի պրոցես, որը կառավարելիությունից դուրս եկավ: Բայց ես վստահ եմ, որ այդ պրոցեսը հրաշալիորեն կառավարվում էր իշխանությունների կողմից: Ես այսօր էլ 100 տոկոսով վստահ եմ, որ եթե լինեն հանրահավաքներ՝ իրազեկված, թույլ տրված եւ իշխանությունները մահակ չկիրառեն, հասարակական կարգի ոչ մի խախտում տեղի չի ունենա:

(…) Քաղաքական պայքար է: Կլինեն նոր հնարավորություններ, չգիտեմ՝ ընտրություններ՝ տեղական, պառլամենտական, բոլոր միջոցներով մենք պետք է պայքարենք այս իշխանությունների դեմ՝ քաղաքակիրթ, հասկանալի, հստակ, անզիջում, մեր կարծիքի կամ կամքի ինչ-որ փոփոխության, պարտադրանքի մենք չենք ենթարկվի:

– Հաշվի առնելով ձերբակալվածների մեծ թիվը, կարծո՞ւմ եք, եթե հաջողվի հետագայում ստանալ հանրահավաքի թույլտվություն, ժողովուրդ կհավաքվի՞:

– Այո, ձերբակալություններով կարող է փորձեն չեզոքացնել մեզ: Այսօր ամենասուր հարցը դա է: Ձերբակալությունները շարունակվում են նույն թափով: Ձերբակալությունները բացառապես քաղաքական ռեպրեսիայի բնույթ ունեն: Ըստ էության, բախումների ոչ մի մասնակից չի ձերբակալվել, ձերբակալվել են միայն քաղաքական դեմքեր: ՀՀՇ վարչության 70 տոկոսն է ձերբակալված, մի մասն էլ թաքնվում են: Իմ կենտրոնական շտաբից 3-ն են ձերբակալված, 3-ը թաքնվում են: Իմ տարածքային շտաբների բոլոր ղեկավարները ձերբակալված են: Բոլոր այն մարդիկ, ովքեր ակտիվ են եղել այս ընտրությունների ժամանակ՝ ձերբակալված են: Աշխարհը սա շատ լավ հասկանում է, եւ սրա տակից դուրս չեն գալու: Ինչքան շատ ձերբակալեն, այնքան դժվարացնելու են իրենց գործը: Իրենց թվում է, փակելու են աչքե՞րը: Ոչ: Քաղբանտարկյալն այսօր շատ հազվագյուտ կատեգորիա է: Քաղբանտարկյալներ աշխարհի շատ քիչ երկրներում կան: Դարն անցել է, եւ Հայաստանը չունի այդ ռեսուրսները: Ասենք, Իրաքը կարող է իրեն թույլ տալ 20 տարի սահմանները փակել՝ նավթ ուներ, բրինձ ուներ, յուղ ուներ, կարագ ուներ, ոչ մեկի օգնության կարիքը չուներ, կարող էր դիկտատոր լինել: Հայաստանը չունի այդ ռեսուրսները, որ ե՛ւ քաղաքական հալածանքներ իրականացնի, ե՛ւ մարդու իրավունքներ ոտնահարի, ե՛ւ ընտրությունների այսպիսի վայրագ միջոցառում իրականացնի, ու նաեւ կախված լինի ամբողջ աշխարհից, չի դիմանա: Հայաստանը չունի ռեսուրս՝ դիկտատուրա հաստատելու համար: Կարող է ինչ-որ ժամանակավոր խրախճանք լինի նրանց մոտ: Չեմ կարծում, թե նրանք շատ խրախճանքի մեջ են այսօր: Ես վստահ եմ, նրանք ավելի մտահոգ են, Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանն այսօր շատ ավելի մտահոգ են, քան մեզանից յուրաքանչյուրը, որովհետեւ իրենք հասկանում են, թե ինչ են արել, ինչպիսի պատասխանատվության տակ են մտել: Արյուն է թափվել, մեծ արյուն է թափվել: Այս արյան պատասխանատվությունն իրենք շատ լավ զգում են:

(…) Մարտի 1-ից հետո մենք իրադրությունը սրող որեւէ քայլ չենք կատարել: Իսկ նրանց բոլոր քայլերն անընդհատ գնում են դեպի սրման: Այս ձերբակալությունները… անընդհատ խոսում են երկխոսությունից, բայց անում են ամեն ինչ, որ դա խափանեն:

– Միջազգային հանրությունը կարեւորում է քաղաքական երկխոսությունը: Եղե՞լ է որեւէ փորձ՝ երկխոսություն սկսելու:

– Միջազգային հանրությունը երբեք դատարկ կոչ չի արել: Նրանք դրել են օրակարգը՝ 4 կետ, 5-րդը նոր երկխոսություն: Ես էլ հայտարարել եմ պաշտոնապես ՍԴ-ում, որ այս օրակարգով ես պատրաստ եմ հենց այս պահին, խնդրեմ, սկսենք երկխոսություն: Մեր կողմը ընդունել է, մյուս կողմը չի ընդունել: Դա դնում են մի կողմ, ինչ-որ ուրիշ վերացական բաներ են ասում՝ շոու, կլոր սեղան, մյուս կողմից՝ շարունակում են ձերբակալությունները: Եվրամիության նախագահությունը դրել է, թե ինչ օրակարգով գնալ երկխոսության: Մենք համաձայնել ենք: Հիմա թող Եվրամիությունը բարի լինի, տեր կանգնի իր առաջարկներին, պնդի, շարունակի: Ես անընդհատ հանդիպում եմ նրանց հետ: Ասում եմ՝ ձեզնից բան չենք ուզում, դուք եք ընկել թակարդը, դուք եք առաջարկել՝ տեր կանգնեք: Ասել եմ, որ դա ձեզ համար էլ է քննություն: Դրանով մենք կտեսնենք, թե դուք որքան լուրջ եք, որքան եք պնդում ձեր իսկ առաջարկը: Օրակարգի առաջին հարցն է՝ արտակարգ դրությունը վերացնել, բոլոր ձերբակալվածներին ազատել, ապահովել խոսքի, մամուլի, զանգվածային միջոցառումների ազատությունը եւ անցկացնել մարտի 1-ի իրադարձությունների միջազգային անկախ հետաքննություն:

…Ոչ մի նշանակություն չունի՝ ես ընդունո՞ւմ եմ իշխանությունների լեգիտիմությունը, թե՞ ոչ: Իշխանությունը կա, դա քաղաքական ֆակտոր է, դա ուժ է, նշանակություն չունի՝ ընդունո՞ւմ ես, թե՞ չես ընդունում, դու կարող ես նրա հետ բանակցել: Աշխարհը երկար ժամանակ չէր ընդունում Յասեր Արաֆաթի լեգիտիմությունը, բայց նրա հետ խոսում էր: Աշխարհն այսօր չի ճանաչում Ղարաբաղի նախագահի լեգիտիմությունը, բայց նրա հետ խոսում է: Ոչ մի նշանակություն չունի: Եթե քաղաքական ֆակտոր կա, քաղաքական ֆակտորի հետ պետք է խոսես, պետք է հաշվի նստես: Ես 5 տարի չեմ ընդունելու Սերժ Սարգսյանի լեգիտիմությունը, բայց դա չի նշանակում, որ ես նրա հետ չեմ խոսի: Կա մարդ, իշխանություն ունի, լծակներ ունի, ո՞նց կարող ես անտեսել: Ինքն էլ ինձ չի կարող անտեսել: Իմ հետեւում ժողովուրդ կա: Առայժմ անտեսում է. ոչինչ, վաղ թե ուշ, ուզած-չուզած, հաշվի կնստի:

– Այս վիճակի լուծումն ինչպե՞ս եք պատկերացնում:

– Երբ որ կստացվի՝ մենք մեր հանրահավաքը կանենք, կխոսենք ժողովրդի հետ:

– Այսինքն՝ դուք այսօր խնդիր տեսնում եք միայն հանրահավաքների՞ միջոցով:

– Ես ասացի՝ թերթերի միջոցով, հանրահավաքի միջոցով: Կտան հեռուստատեսություն՝ հեռուստատեսության միջոցով: Ես դա էլ եմ ասել մի անգամ: Միջնորդներին ասացի՝ չե՞ք ուզում հանրահավաք, խնդրեմ, տվեք ինձ հնարավորություն ամեն օր կես ժամ խոսել ժողովրդի հետ, դա ինձ համար ավելի լավ է: Ամեն օր էլ պետք չէ, ես շաբաթը մեկ կես ժամ ուղիղ եթերով խոսեմ ժողովրդի հետ: Ի՞նչ եք ուզում, ասում եք՝ չեք ուզում զանգվածներ հավաքվեն: Շատ լավ, ես էլ չեմ ուզում, մեղք է ժողովուրդը, տանը կխոսեմ:

– Իշխանությունները փորձում են տարբեր պաշտոնյաների մակարդակով հայտարարություններ անել, թե կատարվածի պատասխանատուն դուք եք: Հնարավո՞ր է որեւէ կերպ ձեր պատասխանատվությունն ունեք:

– Վերագրել ինչ ասես՝ կարող են: Վերագրելով 20 միլիոն Սիբիրում կործանեցին: Բայց ոչ միայն ես, մեր այս ամբողջ շարժումը այս բռնությունների մեջ, այս բախումների մեջ որեւէ պատասխանատվություն չունենք: Դա ամենատարրական բանն է, որ նրանք պետք է փորձեն, իհարկե, մեզ վրա բարդել: Կհաջողվի՝ կհաջողվի, դրանից էլ չենք վախենում: Ես ասել եմ՝ ոչ ոք չի կարող իմ առջեւ որեւէ պահանջ դնել, թե ես որեւէ օրենք եմ խախտել: Հինգ ամիս բացարձակապես չի խախտվել, այո, փետրվարի 21-ից հետո մենք անցկացրել ենք չիրազեկված հանրահավաքներ: Եթե սրա համար պատիժ է հասնում, ես պատրաստ եմ կրել այդ պատիժը: Դրա պատիժը գիտե՞ք ինչ է՝ 300-400 դոլար տուգանք:

– Իրադարձությունների նման ընթացք կանխատեսո՞ւմ էիք մինչեւ հանրահավաքային շարժում սկսվելը: Ձեր հետահայաց հայացքով՝ որեւէ սխալ թույլ տվե՞լ եք:

– Չէ, ես չէի կանխատեսել այսպիսի բան եւ հանրահավաքներից մեկում ասել եմ, հիմնավորել. ռացիոնալ հարթության վրա ես չէի պատկերացնում, որ այսպիսի բան հնարավոր է: Ռոբերտ Քոչարյանը գնացող նախագահ է եւ իրեն բացարձակապես պետք չէր այսպիսի բանի տակ մտնել, իսկ Սերժ Սարգսյանն էլ եկող նախագահ էր, նրան պետք չէր սրանով սկսել իր 5 տարվա իշխանությունը: Ես մոտեցել եմ մեր երկրին ռացիոնալ կատեգորիաներով, այստեղ կարող եք ասել, որ ես սխալվել եմ: Մեր երկիրը շատ ավելի վայրագ է, քան կարելի էր այդ կատեգորիաներով դատել: Համարեք, որ սխալվել եմ: Ես ավելի լավ պատկերացում եմ ունեցել այս մարդկանց մասին, քան նրանք կան: