«ՔԱՋՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑԵՔ ԵՎ ՎԵՐԱՆԱՅԵՔ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆՆԵՐԸ»

ԿԳ նախարար Լեւոն Մկրտչյանից պահանջում են մասնագետները

Պարո՛ն նախարար, հայոց լեզու եւ գրականություն առարկայի քննական թեստերի առաջադրանքներից մի քանիսը անհաջող կամ պարզապես սխալ էին կազմված, սակայն, չգիտես ինչու, դրանցից միայն մեկ-երկուսն են նախարարության կողմից համարվել անվավեր՝ հօգուտ դիմորդին գնահատելու համար:

Իսկ մյուսնե՞րը… Չէ՞ որ դրանք էլ ակնհայտորեն անստույգ են (հավանաբար, բացի «ձեր մասնագետի» կողմից):

Նշենք մի քանիսը:

1. Հարցերից մեկը /Ա-22/ սա է. «Նշված բառերից ո՞րն է ածականի գերադրական աստիճան»: Առաջադրված բառերից ոմանք ընտրել են «գերագույն»-ը, բայց ճիշտ պատասխան է համարվում միայն «խորագույն»-ը: Թեստը կազմած հեղինակը տեղյակ չէ՞, որ, ասենք, Ա. Սուքիասյանի՝ նախարարության կողմից երաշխավորված «Ժամանակակից հայոց լեզու» բուհական դասագրքում

-/ա/գույն ածանցով կազմված այլ ածականների շարքում /«հնագույն, լավագույն»…/ իբրեւ «որակական ածականի գերադրական աստիճան» դրվում է նաեւ «գերագույն»-ը /1982թ., էջ 342/:

Եվ ընդհակառակը. բացենք այսօր գործող դպրոցական դասագիրքը՝ Ֆ. Խլղաթյան, Հայոց լեզու, 5-րդ դասարան, 1999թ., էջ 97: Գրված է. «-/ա/գույն ածանցով մի շարք ածականներից հնարավոր չէ գերադրական աստիճան կազմել /երկար, կարճ, նեղ, հաստ, խոր, նոսր եւ այլն/»:

Հիմա ի՞նչ անենք, պարո՛ն նախարար, դպրոցի դասագիրքն ասում է «խորագույն» կազմություն չկա, իսկ քննական թեստի անանուն «մասնագետը» հենց դա՛ է միակ ճիշտը համարել ու ձեզ բոլորիդ էլ հավատացրել: Ա՜յ քեզ «գերագույն ու խորագույն» մասնագետ…

2. Մի այլ առաջադրանքում /Ա-19/ պահանջվում է «բառագործածության սխալ» գտնել: Սխալը, հասկանալի է, հետեւյալ նախադասության մեջ է. «Սամվելի հայրն ու քեռին ճակատագրական պահին դավաճանել էին հայրենիքը»: Ճիշտը պիտի լիներ՝ «դավաճանել հայրենիքին»: Այո՛, հասկանալի է, բայց սա «բառագործածությա՞ն սխալ» է: Միջակ աշակերտն էլ գիտի, որ այդ բառը ճիշտ է գործածված, պարզապես հոլովական ձեւն է սխալ, ուրեմն՝ խնդրառությա՛ն սխալ է:

3. Մյուսում /Բ-10/ աշակերտը պիտի որոշի, թե տրված բառակապակցություններից որում լրացումը փոխաբերական իմաստով չի գործածվել, եւ անպայման պիտի առանձնացնի «պերճախոս հռետոր»-ը: Սխալ չէ, բայց չէ՞ որ նույնքան էլ ճիշտ է «անախորժ վեճ» բառակապակցությունը, որ չգիտես ինչ տրամաբանությամբ դրվել է փոխաբերական իմաստով գործածվածների տակ:

4. Մեկ ուրիշում /Ա-27/ «Ո՞ր նախադասության մեջ է կրավորական կառույցը սխալով կազմված» հարցի ճիշտ պատասխանը իբրեւ թե սա է. «Ես փոստարկղից հանեցի ընկերոջիցս գրված նամակը»: Ճիշտ է, որ ավելի սահուն կառույցը կողմից կապով է /«ընկերոջս կողմից»/, բայց տրված ձեւն էլ գրական նորմայի տեսանկյունից մերժելի չէ, որի մասին էլ որեւէ դասագրքում կամ աշխատության մեջ հրահանգ չկա: Ավելի՛ն, նույն առաջադրանքում դրված է «Բոլոր հին ծանոթներից լքված ու մոռացված՝ նա միայնակ քարշ էր տալիս իր գոյությունը» նախադասությունը, որում դերբայական դարձվածը՝ «բոլոր հին ծանոթներից լքված ու մոռացված» /եւ ոչ թե անպայման՝ ծանոթների կողմից/ մեր ասածի առարկայական հավաստումն է:

5. Մի այլ տեղ /Բ-21/ պահանջվում է գտնել պատկերավորության միջոցը, եւ աշակերտը թեստ կազմողի «գերագույն» կամքով Հ. Սահյանի «Իմ երգածը սար է, իմ երգածը ձոր է, մեկն ասում է՝ չար է, մեկն ասում է՝ չոր է» տողերում անպայման պիտի տեսնի «հարանունություն» եւ ոչ թե, ասենք, «բառախաղ» կամ «հակադրություն»: Պատկերացնու՞մ եք՝ ինչ ցնցող, իսկ իրականում՝ ծիծաղելու աստիճան պարզունակ նորամուծություն: Դուրս է գալիս, որ «ձոր-չոր» զույգի նմանակությամբ պիտի անվերջ հարանունների շարք յուրացնենք՝ լոր-կոր-հոր-փոր-քոր… նաեւ՝ սար-քար-դար-վար-ճար… Ինչքա՛ն ուզես:

Մնում է «խորագույն» մասնագետին հիշեցնել, որ հարանուններ չեն դառնում իմաստային այսքան ակնհայտ, անգամ նախադպրոցականին մատչելի տարբերակում ունեցող պարզագույն բառերը, այլ միայն «հնչումով /հաճախ նաեւ գրությամբ/ մոտ բառերը, որ իմաստային ինչ-որ նման գծեր են հուշում» եւ «կարող են գործածության շփոթություն առաջ բերել» /Հ. Պետրոսյան, «Հայերենագիտական բառարան», ընդհանուր խմբագրությամբ ակադեմիկոս Էդ. Աղայանի, Երեւան, 1987թ., էջ 373/:

6. Գրականությունից տրված առաջադրանքներում էլ /Ա-37/ աշակերտը «Սասնա ծռերի» իմացությունը իբրեւ թե պիտի հավաստի «Աջմու Շապուհի» իր արտառոց /իրականում՝ ոչի՛նչ չապացուցող/ մտապահությամբ: Ա՛յն դեպքում, երբ նշված «պերսոնաժի» անունը էպոսի համահավաք տեքստում սոսկ երկու անգամ է հիշատակված /տե՛ս «Սասունցի Դավիթ», 1981, էջ 266-268/, ուստի եւ էպոսագետն էլ ամենեւին պարտավոր չէ այն անգիր անել…

Նույնը պիտի ասել «Վերք Հայաստանի» վեպի տասներորդական հերոսներին առնչվող հարցի /Ա-39/ կապակցությամբ:

Նման, գուցե ոչ այդքան ճչացող օրինակներ, համենայնդեպս՝ զուգաձեւություններ էլի՛ կան:

Բայց չարժե՞ գոնե այս փաստարկումները նկատի առնել, պարո՛ն նախարար, եւ վերանայել գնահատականները: Սրա համար մի փոքր արդարամտություն է պետք ու մի քիչ էլ՝ քաջություն, որոնցից պիտի ունենա այդ հատկանիշներով հռչակվող կուսակցությանը զինվորագրված նախարարը:

ԲԵԱՏՐԻՉԵ ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ ՀՀ վաստակավոր ուսուցչուհի (Երեւանի N129 դպրոց),
ՍՈՒՍԱՆՆԱ ԱԲԱԶՅԱՆ ՀՀ հետազոտող ուսուցչուհի (Երեւանի N36 դպրոց),
ՍՈՒՍԱՆՆԱ ՏԻՈՅԱՆ բգթ, դոցենտ, Հր. Աճառյանիանվ. լեզվաբանության ինստիտուտ
ՀԵՆՐԻԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ բգթ, դոցենտ, Վ. Բրյուսովի անվ. լեզվաբանության համալսարան
Հետեւում է եւս 7 ստորագրություն