ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆ, ՈՐ ԲՈԼՈՐԻՆ Է ՁԵՌՆՏՈՒ

Վերջերս լույս տեսավ մի թերթ, որը վաղուց՝ գրեթե մեկ տասնամյակ, անհետացել էր ասպարեզից

Խոսքն «Անդրադարձ» շաբաթաթերթի մասին է: Ընթերցող հասարակայնությունը, երեւի, հիշում է, որ 90-ականների սկզբին «Անդրադարձը» բավական հետաքրքիր թերթ էր, համենայնդեպս, իր ժամանակի համար: Այսօր, իհարկե, ժամանակներն այլ են, փոխվել են նաեւ ընթերցողները: Ողջունելով թերթի վերադարձը՝ փորձեցինք պարզել, թե ի՞նչ խնդիրների է անդրադառնալու թերթը, ի՞նչ գաղափարական ուղղվածություն է այն ունենալու: Այս հարցերով դիմեցինք շաբաթաթերթի խմբագրական խորհրդի նախագահ Լեւոն Յոլյանին:

– Պարոն Յոլյան, նախ, թերեւս, ամենատրամաբանական հարցը՝ թերթն սկսեց լույս տեսնել ընտրությունների նախաշեմին, դա քաղաքական պատվե՞ր է, թե՞ զուգադիպություն:

֊ Միանգամից հերքեմ Ձեր հնարավոր «մտավախությունը»՝ պատվեր չէ, միանշանակ, որովհետեւ թերթն անկախ է: Զուգադիպություն էլ, թերեւս, չեմ անվանի, քանզի «Անդրադարձն» ունի հստակ տեսակետ օրախնդիր հարցերի եւ, ընդհանրապես, մեր իրականության վերաբերյալ: Խնդիրն այսօր այդ տեսակետն ընթերցողին հասցնելն է, ընդ որում, չմիջնորդավորված ճանապարհով:

– Տեսակետ, որը, ըստ երեւույթին, իշխանամե՞տ է

– Ավելի շուտ՝ իրատեսական է: Ոչ իշխանամետ է, ոչ էլ ընդդիմադիր: Այն առարկայական է, օբյեկտիվ: Իմ խորին համոզմամբ, սա իրականության ընկալման, թերեւս, ամենագերադասելի մոտեցումն է: «Սազանդարի» գովքը սովորաբար վանում է, առավել եւս, որ իրականությունն այսօր հեռու է կատարյալ համարվելուց: Սակայն վանում է նաեւ ինքնաբացասման հասնող մոլեռանդ քննադատությունը, քանի որ հենց նույն իրականությունն այսօր արձանագրել է ակնհայտ դրական տեղաշարժեր: Կան թերթեր, որոնք զբաղվում են միայն գովերգությամբ: Կան թերթեր էլ, որ միայն քննադատում են: Երեւի թե դրա տակ եւս պետք է քաղաքական պատվեր փնտրել: Մենք փորձելու ենք աշխարհընկալման սեփական տեսակետից վերաիմաստավորել եւ ընթերցողին ներկայացնել ե՛ւ դրականը, ե՛ւ բացասականը: Կյանքը միայն սեւ ու սպիտակ չէ, այն բարդ է, բազմերանգ ու, ամենակարեւորը՝ փոխկապակցված: Այդ է պատճառը, որ ընտրեցինք շաբաթաթերթի տարբերակը, քանզի այն առավել վերլուծական է, քան տեղեկատվական: Այս ձեւաչափը հնարավորություն է տալիս առավել վերլուծաբար անդրադառնալ հասարակությանը հուզող խնդիրներին՝ հեռու մնալով առօրյա թոհուբոհից ու կենտրոնանալով ազգային գոյի ու ինքնահարատեւության խնդիրների խորը, համակողմանի, առարկայական ու հավասարակշռված վերլուծության վրա:

– Ազգի գոյատեւման ու զարգացման խնդիրները, անշուշտ, բազմազան են: Խնդիրներից մեկն էլ, օրինակ, այն է, որ մարդիկ այսօր քիչ են կարդում: Մասնավորապես, նույն այդ խնդիրներին առնչվող նյութեր…

֊ Որոշակի առումով, իհարկե, ճիշտ եք: Ակնհայտ է բարոյականության ավանդական նորմերի խարխլումը, նվազում է հետաքրքրությունը մշակույթի, գիտության հանդեպ: Եվ հակառակը, ծաղկում են ապրում «զանգվածային մշակույթը», շոու֊բիզնեսը…

Սա, թերեւս, անխուսափելի, բայց, իմ կարծիքով, վտանգավոր միտում է: Ազգի, առավել եւս փոքրաթիվ ազգերի, գոյատեւման համար առաջնային են հոգեւոր արժեքները, հոգեւոր ոլորտը: «Անդրադարձն» իր առաջին երեք համարներում արդեն անդրադարձել է այս խնդիրներին: Ապագայում էլ անպայման վերադառնալու ենք դրանց: Եթե մեզ հաջողվի բանավեճ ծավալել այս խնդիրների շուրջ, ապա թերթը լիովին կարդարացնի իր գոյությունը:

֊ Միայն բանավիճելով, ավաղ, հարցեր չեն լուծվում…

֊ Համամիտ եմ: Բայց բանավեճն անհրաժեշտ է հասարակության ուշադրությունն այդ խնդիրների վրա բեւեռելու համար: Որքան շատ մարդիկ ներգրավվեն բանավեճի մեջ, այնքան խնդիրն ավելի մեծ հասարակական հնչեղություն կստանա: Գործելու է ձնագնդի սկզբունքը… Այս իմաստով, «Անդրադարձը», առաջին հերթին, ուղղված է մտավորականներին:

– Ընդունում եմ, բայց կարո՞ղ եք մատնանշել գոնե մի մտավորականի, որի խոսքն այսօր կշիռ ունի:

֊ Այսօր էլ կան եւ միշտ էլ լինելու են մարդիկ, որոնց խոսքը կշիռ ունի: Բայց քանի որ հասարակարգն է փոխվել, եւ գործում են խաղի բոլորովին այլ կանոններ, այդ մարդիկ «ճանաչման» կարիք ունեն: Այսինքն՝ անհրաժեշտ է նախ այդ մարդկանց ու նրանց գործը ճանաչելի դարձնել հասարակությանը: Երբ դա տեղի ունենա՝ համոզված եմ, նրանց խոսքը լսելի կդառնա հասարակության համար: Եվ «Անդրադարձի» հիմնական խնդիրը, թերեւս, այդպիսի մարդկանց «ճանաչելի» դարձնելն է:

– Ինչպե՞ս եք դրան հասնելու:

֊ Որոշակի նկատառումներ կան: Ու որոշակի գործ արվում է: Հուսով եմ, ժամանակի հետ մեր ընթերցողն ամեն ինչ կնկատի ու կգնահատի…

– Պատրաստվո՞ւմ եք գաղափարախոսական գրոհների:

֊ Պատրաստվում ենք լուրջ վերլուծություններ անելու: Մեր՝ հայերիս անցած ուղու, ներկայի, զարգացման հեռանկարների մասին… Պատմության եւ պատմական իրողությունների ճիշտ ընկալումն անհրաժեշտ է ներկան հասկանալու համար, որն էլ դառնում է ապագայի կերտման իրական եւ միակ առհավատչյան:

– Եկեք խոսենք ներկայի մասին:

– Խնդրեմ, խոսենք ներկայի մասին:

– Դուք համարում եք, որ ներկան ապագայի հույսեր, այնուամենայնիվ, ներշնչում է: Ի՞նչ ունենք մենք ներկայում: Քրեականացված հասարակություն, ահռելի անջրպետ օլիգարխների ու մնացած հասարակության միջեւ, բարոյականության անկում, մենաշնորհային տնտեսություն, սոցիալական անարդարության դրսեւորումներ ամեն քայլափոխում… Եվ, այս ամենի հետեւանքով, բնակչության արտահոսք:

֊ Չափազանց մռայլ գույներով նկարագրեցիք այսօրվա մեր իրականությունը: Ասում եք՝ քրեականացված հասարակություն: Չեմ ուզում վիճել: Բայց իրավիճակը, երեւույթները պետք է դիտարկել զարգացումների եւ համեմատության մեջ: Օրինակ՝ ներկան համեմատենք 1996 կամ 2000 թվականների հետ… Երեւի տեղյակ եք, որ Վաշինգթոնում ու Փարիզում ԱՅՍՕՐ՝ մեր օրերում, ժամը 18-ից հետո խորհուրդ չի տրվում փողոց դուրս գալ: Նույնը վերաբերում է Մոսկվային՝ ամեն օր սպանություններ, վայրագություններ, խոշտանգումներ… Միացյալ Նահանգներից Հայաստան ժամանած մեր շատ հայրենակիցներ զարմանում եւ հպարտանում են, որ Երեւանի փողոցներում կարելի է զբոսնել օրվա ցանկացած ժամի: Մենք սովոր չենք գնահատել մեր ունեցածը: Կոռուպցիա՞, հարուստներ ու աղքատնե՞ր, այս ամենը կա ամենուր, անգամ ամենազարգացած երկրներում: Երկրներ, որոնք, եկեք չմոռանանք, ունեն կայացած պետական համակարգ եւ պետականության դարերով մշակված մեխանիզմներ: Խորհրդային Միության փլուզումից հետո անցել է ընդամենը 15 տարի, բայց մեր երկրում արդեն ակնհայտ է տնտեսական աճը: Ավելին, մենք ունենք կայացած բանակ, պետական կառավարման ինստիտուտներ, որոնց ձեւավորման վրա նույն արեւմտյան տերությունները տասնամյակներ, նույնիսկ հարյուրամյակներ են ծախսել: Չնայած, կրկնում եմ, շատ են չլուծված խնդիրները: Օրվա մարտահրավերը, իմ կարծիքով, կայանում է նրանում, թե կկարողանա՞նք, արդյոք, պահպանել ձեռքբերածը, հաղթահարել նեգատիվն ու մշակել նոր մոտեցումներ, եթե կուզեք՝ զարգացման ազգային հայեցակարգ: Եվ այստեղ անձամբ ես հակված եմ առանձնապես կարեւորելու անհատի դերակատարումը: Ձեւավորվող գործընթացներում անհրաժեշտ է ուժեղ եւ խարիզմատիկ գործիչ, որ, լինելով ոչ վաղ անցյալի արժեքների կրողը, միաժամանակ ունակ լինի գործելու ժամանակի պահանջներին համահունչ, որպեսզի կարողանա խարսխել սերունդներին, միավորել հասարակության տարբեր շերտերին, կարողանա համախմբել ժողովրդի, եթե կուզեք, հայ էթնոսի ողջ ներուժը եւ նպատակաուղղել այն արարման եւ միայն արարման ստեղծարար նպատակների…

– Հուսով եմ, խոսքը չի գնում գեներալ Պինոչետի մասին…

– Խոսքը գնում է Ֆրանկլին Ռուզվելտի, Շարլ դը Գոլի եւ նրանց նման պետական գործիչների մասին: Հավատարիմ ժողովրդավարության եւ մարդու իրավունքների ու հիմնարար ազատությունների անքակտելիության սկզբունքներին՝ նրանք կարողացան իրենց երկրները դուրս բերել ճգնաժամից եւ ուղղորդել զարգացման ճանապարհով: Հայաստանին այսօր անհրաժեշտ է այդպիսի քաղաքական գործիչ:

– Ո՞ւմ եք տեսնում այդ դերում: Ո՞վ կարող է հավակնել այդ դերակատարմանը:

֊ Փորձենք միասին վերլուծել Հայաստանի քաղաքական դաշտը; Հիշենք տարբեր տարիների քաղաքական ասպարեզում «փայլատակած» անհատներին: Ես հարգում եմ ՀՀՇ-ի գործիչներին, պահ անգամ կասկածի տակ չառնելով նրանց հայրենասիրական մղումները: Բայց խոստովանենք, որ եղել են բազմաթիվ կոպիտ սխալներ: Ըստ իս՝ հիմնականում դա բացատրվում է պետական կառավարման ոլորտում փորձի բացակայությամբ: Չեմ ուզում թվարկել մեր քաղաքական գործիչներին, բայց, իմ կարծիքով, նրանցից եւ ոչ մեկն այսօր չի կարող իրավամբ հավակնել այդ դերակատարմանը, բացի մեկից…

– Ո՞ւմ նկատի ունեք, եթե գաղտնիք չէ:

– Վարչապետ Սերժ Սարգսյանին: Դա իմ համոզմունքն է, որը կարող եմ հիմնավորել: Նախ, Սարգսյանը մեծ կենսափորձ ունի: Նույնիսկ ամենապատրաստված եւ ուսյալ անհատը կարող է խարխլել արդեն ձեւավորված եւ գործող համակարգը, եթե կառավարման համապատասխան փորձ չունի: Սերժ Սարգսյանն ունի այդ փորձը, եւ դա անհրաժեշտ հատկանիշ է պետության ղեկավարի համար: Իր ստանձնած բոլոր պաշտոններում Սերժ Սարգսյանը միշտ դրսեւորել է մարդկանց լսելու, պրոբլեմի էության մեջ խորանալու եւ խնդրին լուծում գտնելու ունակություն: Համաձայնեք, լսելու կարողությունը, ինքնին, բացառիկ երեւույթ է մեր քաղաքական կյանքում: Երկրորդ՝ նրա անմիջական մասնակցությամբ է մշակվել երկրի Ազգային անվտանգության հայեցակարգը, որն արժանացել է մասնագետների հավանությանը ոչ միայն երկրի ներսում, այլ նաեւ արտերկրում, ընդ որում ե՛ւ Ռուսաստանում, ե՛ւ Միացյալ Նահանգներում: Երրորդ՝ նա օժտված է անձնական խարիզմով: Սա կպնդեն բոլոր նրանք, ովքեր շփվել կամ աշխատել են նրա հետ: Ի վերջո՝ որպես ղեկավար նա ընկալվում է թե՛ Ռուսաստանում, թե՛ Արեւմուտքում: Մարդ, որը պատրաստ է աշխատել ի նպաստ երկրի: Մեր այսօրվա քաղաքական դաշտում ես դժվարանում եմ գտնել եւս մեկին, որն իր մեջ միավորում է հիշյալ բոլոր հատկանիշները:

– Որքանով տեղյակ եմ, վարչապետի անցած ուղու մասին մանրամասներ չկան: Ինչո՞վ են հիմնավորված Ձեր փաստարկները:

– Փաստերն ակնհայտ են: Սերժ Սարգսյանը եղել է Արցախի ինքնապաշտպանության ղեկավարներից մեկը: Անուրանալի է նրա ավանդը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կայացման գործում: Աշխատելով Հայաստանում՝ նա գլխավորել է երեք կարեւորագույն համակարգեր: Նկատի ունեմ բանակը, ազգային անվտանգության ու ոստիկանության համակարգերը: Եվ երբեք ինքն իրեն չի գովազդել: Դրա համար էլ չկան մանրամասներ: Թեեւ իրականում դրանք կան, կան մարդիկ, որոնք աշխատել են Ս. Սարգսյանի հետ, կան նրանց կարծիքները Սերժ Սարգսյան մարդու եւ ղեկավարի մասին… Եթե փնտրեք՝ կգտնեք:

– Վերադառնանք «Անդրադարձին»: Ստացվում է՝ Դուք այն վերահրատարակում եք, որպեսզի պատմեք հանրությանը Սերժ Սարգսյանի անցած ուղու մանրամասնե՞րը:

֊ Ամենեւին: Մենք վերսկսել ենք «Անդրադարձի» հրատարակումը, քանզի, կրկնում եմ, հասարակության մեջ խորհելու, միասին մտորելու պահանջ կա: Մենք զետեղելու ենք տարբեր կարծիքներ, տարբեր մոտեցումներ, տեսակետներ, այլ խոսքով՝ փորձելու ենք հասարակական բանավեճ ծավալել օրախնդիր հարցերի շուրջ: Չէ՞ որ ճշմարտությունը ծնվում է բանավեճում…

– Այն ճշմարտությունը, որը ձեռնտու է Ձե՞զ:

– Այն ճշմարտությունը, որի շուրջ ԲՈԼՈՐՍ գալու ենք ընդհանուր համաձայնության, քանզի ճշմարտությունը, ինչպես հայտնի է, մեկն է՝ լինի անցյալ, ներկա, թե ապագա…

– Դա բավականին բարդ խնդիր է:

– Չեմ ժխտում: Բայց միայն այդպես կարելի է հասնել հաջողության: