ՀԻՎԱՆԴՆԵՐԻՆ ՀԱՐԱԶԱՏՆԵՐԸ ՉԵՆ ԱՅՑԵԼՈՒՄ

Վարդենիսի հոգեբուժարանում բուժվողները իրենց ազգականներին շատ են կարոտում

Ռուզաննայի հարազատները նրանից հրաժարվել են եւ անգամ տան հասցեն ու հեռախոսահամարներն են փոխել, որպեսզի հիվանդ ազգականի հետ կապը խզվի: Սակայն Ռուզաննան հույսով սպասում է, որ մի օր նրանք իր հետեւից կգան:

Գայանեն նեղսրտում է, որ քույրն իրեն մոռացել է ու այցի չի գալիս:

Երեխաների կարոտին դիմանալու համար Գոհար Մարտիրոսյանն ամբողջ օրը դաշնամուրի մոտ է անցկացնում: Նա երաժշտական կրթություն ունի եւ տուն-ինտերնատի բնակիչների համար «մինի» համերգներ է տալիս:

Տիկին Սիրուշի հոգեկան աշխարհը խաթարվել է 1988-ի երկրաշարժից հետո: Նա ինտերնատում է արդեն մի քանի տարի: Չնայած Սիրուշին էլ հարազատները հազվադեպ են այցելում, բայց նա ըմբռնումով է մոտենում՝ ասելով, որ «հեռու են ապրում ու չեն կարող հաճախակի գալ»: Նա միայն շատ վշտացել է, որ իրեն թույլ չեն տալիս մի քանի օրով գնա տուն՝ որդու հարսանիքին մասնակցելու:

«Այստեղ լավ է, չեն ծեծում, չեն վիրավորում: Մենակ դժգոհությունս այն է, որ ամեն օր քրջիկ ենք (թթու կաղամբով ապուր- Գ. Բ.) ուտում: Չեմ ուզում քրջիկ ուտել, ուզում եմ, որ առավոտյան թեյի հետ պանիր ու կարագ տան: Չեմ ասում, թե ընդհանրապես չեն տալիս, բայց լավ կլիներ, որ քրջիկի տեղը դա տային: Վերջերս դրանից շատ բարկացա եւ ներվային համակարգս խախտվեց»,- «Առավոտի» հետ զրույցում այսպես ներկայացրեց իր դժգոհությունը 42-ամյա Գայանե Ասատրյանը: Նա արդեն երկու տարի է ապրում է Վարդենիսի տուն-ինտերնատում: Այստեղ ծերերի հետ միասին բնակվում են նաեւ հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող մարդիկ: Գայանեն նրանցից մեկն է: Ճիշտ է նա որոշ չափով հարմարվել է իր նոր կենցաղին, բուժքույրերի վերաբերմունքից շատ գոհ է, սակայն օրերն է հաշվում, որ առողջանա ու այդտեղից դուրս գա. «Ավարտել եմ պոլիտեխնիկական ինստիտուտը եւ միակ երազանքս է հաճախել համակարգչային դասընթացների: Ուզում եմ աշխատել եւ ինքնուրույն ապրել»: Ինչ Գայանեն հիվանդացել է՝ հարազատները նրանից երես են թեքել. «Քանի տարի է քրոջս չեմ տեսել: Նա ինձ չի այցելում: Անընդհատ ասում է՝ 2 օրից կգամ, 10 օրից կգամ, բայց խաբում է ու այդպես էլ չի գալիս»:

Շուրջ 23 տարի է իր քրոջը՝ Ելենային չի տեսել նաեւ Զինա Արեւշատյանը: Չնայած դրան, Զինան հույսով սպասում է եւ ամենեւին էլ նրա հանդեպ չարացած չէ: Նա մեզ հետ զրույցում հերթով արտասանեց այն բոլոր բանաստեղծությունները, որոնք նվիրել էր քրոջը. «Առանց թուղթ ու գրիչի՝ իմ կյանքը չեմ պատկերացնում: Եթե մի օր ինչ-որ բան չգրեմ՝ կհիվանդանամ»:

Տուն-ինտերնատում ընդհանուր առմամբ ապրում է 360 մարդ: Նրանց մի մասն առանձնացված է եւ բժիշկների խիստ հսկողության տակ է գտնվում: Մյուսները, որոնց հոգեկան վիճակը քիչ թե շատ կայուն է, ինտերնատի ծերերի հարեւանությամբ են ապրում:

Գոհար Մարտիրոսյանը 16 տարեկանից հոգեկան առողջության հետ կապված խնդիրներ ունի: Նա տուն-ինտերնատում է արդեն 4 տարի. «Իմ երազանքն է, որ նկարահանվեմ գովազդային տեսահոլովակներում եւ ինձ հեռուստացույցով տեսնեմ: Եթե դա էլ չլինի, ցանկանում եմ գեղեցկության սրահում աշխատել»: Գոհարի ներկայացմամբ, ինքը հիվանդացել է շատ կարդալուց: Նա երաժշտական կրթություն ունի եւ ամբողջ օրն անցկացնում է դաշնամուրի առջեւ, նվագում է, երգում, նույնիսկ երաժշտություն է հորինում: Գոհարը պատմեց, որ սովորել է Վ. Բրյուսովի անվան օտար լեզուների ինստիտուտում: Այժմ էլ նույն մասնագիտությամբ ռոմանագերմանական ֆակուլտետում սովորում է նրա դուստրը, որին հիվանդանոց տեղափոխվելուց հետո Գոհարն ընդհանրապես չի տեսել: Տիկին Գոհարը խիստ վիրավորված էր իր երկու երեխաներից. «Մի անգամ տղաս էր եկել, բայց ես շատ վատ էի, չեմ կարողացել նրան տեսնել, դրանից հետո այլեւս չի այցելել: Աղջիկս ընդհանրապես հիվանդանոց չի եկել: Տղաս Եղեգնաձորում է ապրում, այնտեղ ունի սեփական ռեստորան: Անկախ նրանից, թե տղաս ու

աղջիկս կայցելեն ինձ, թե ոչ՝ ես նրանց սիրում ու կարոտում եմ, ուրախանում եմ նրանց հաջողություններով»:

70-ամյա Գառնիկ Ստեփանյանն էլ ճիշտ է հոգեպես առողջ է եւ չորս զավակ ունի, սակայն կնոջ մահից հետո իրեն անտեր է զգացել ու գերադասել է տուն-ինտերնատում ապրել:

«Առանց կին՝ տղամարդը գոյություն չունի: Տան, ընտանիքի զարդը կինն է: Իրենից հետո ոչ մի երազանք ու ցանկություն չունեմ, էլ ո՞ւմ են պետք իմ երազանքները»,- կնոջ մասին այսպես մեծարանքով արտահայտվեց Գառնիկ պապը: Նա օրվա մեծ մասն անցկացնում է հեռուստացույցի առաջ, ծանոթանում է օրվա լուրերին եւ գրեթե բաց չի թողնում պատգամավորության թեկնածուների քարոզարշավի տեսահոլովակները, ապա իր հասակակիցների հետ քննարկում քաղաքական անցուդարձը:

Տուն-ինտերնատում հատկապես կանայք խիստ հետեւում են իրենց արտաքինին: Սիրուշ Մաթոսյանը ամեն օր հաճախում է սպորտի սենյակ եւ մարզվում: Նա ինտերնատում իրեն հանգիստ է զգում, բայց վերջերս իմանալով, որ ավագ որդին ամուսնանում է տեղը չի գտնում. «Ամեն օր բուժքույրերին խնդրում-աղաչում եմ, որ թույլ տան մի տասը օրով գնամ տուն՝ որդուս ամուսնացնեմ ու կրկին վերադառնամ: Երկու տղա ունեմ, մեկը բանակում է, մյուսն էլ նոր է վերադարձել ծառայությունից: Թեեւ որդիներս տարին մեկ են այցելում, բայց ես նրանց չեմ մեղադրում: Սպիտակում են ապրում, ճանապարհը հեռու է եւ չեն կարող հաճախակի գալ: Երեխաներս խելացի ու դաստիարակված են, դպրոցում շատ լավ են սովորել: Ես էլ եմ լավ սովորել, ատեստատիս մեջ միայն մի «4» եմ ունեցել: Ավարտել եմ Վանաձորի հաշվապահական տեխնիկումը, կարի ֆաբրիկայում ավագ հաշվապահ եմ աշխատել: Այնպես չէ, որ անկիրթ մարդիկ ենք: Այնքան գիրք եմ կարդացել, որ աչքերս ցավում են»: Իսկ թե ինչու է հայտնվել ինտերնատում՝ Սիրուշն այսպես բացատրեց. «Ինձ մոտ ամեն ինչ սկսվեց 88-ի երկրաշարժից հետո: Տանից փախչում էի, ամուսինս էլ բերեց այստեղ, որ բուժվեմ, հետո էլի տուն կտանեն»:

48-ամյա Ռուզաննա Նավասարդյանը բուժքույրերի պատմելով շատ զգայուն է եւ մարդկանցից շուտ է վիրավորվում: Երբ նրան տիկինով դիմեցինք, նեղացավ.

«Օրիորդ, տիկի՞նս որն է»,- սխալը շտկեց նա: Ըստ բժիշկների, Ռուզաննային զգայուն եւ նեղացկոտ է դարձրել նրա հարազատների անտարբերությունը: Արդեն քանի տարի է՝ ոչ հայրը, ոչ էլ եղբայրը նրանով չեն հետաքրքրվում. «Բուժքույրերին շատ եմ խնդրել, որ նրանց զանգեն, քանի որ շատ կարոտել եմ, բայց զանգերին ոչ ոք չի պատասխանում: Կամ տունն են վաճառել ու գնացել են, կամ էլ հեռախոսի համարն են փոխել»:

Գայանե Ասլանյանը տուն-ինտերնատի ամենահին բնակիչներից է, 21 տարի է այստեղ է եւ արդեն սեփական բիզնեսն է ծավալում: Նա ձեռագործ է անում եւ դրանով գումար վաստակում. «Իմ ստացած գումարով ինձ հագուստ ու սնունդ եմ առնում: Մեկ-մեկ սիրտս երշիկ, նարինջ, կոնֆետ, պեչենի է ուզում, խնդրում եմ քույրերին՝ ինձ համար առնում-բերում են: Տնօրինությունն ինձ թույլատրել է նաեւ, որ իմ սրտի ուզածն եփեմ, երկար տարիներ մանկապարտեզում խոհարար եմ աշխատել: Շատ եմ ուզում այստեղից դուրս գամ ու գնամ իմ հայրենի Արտաշատ քաղաք եւ այնտեղի օբյեկտներից մեկում խոհարար աշխատեմ: Դրանից բացի՝ այլ բան չեմ պատկերացնում»: Գայանեն էպիլեպսիկ հիվանդ է: Նա մեզ հետ զրույցից հետո ցանկացավ, որ իրեն լուսանկարենք հենց իր սենյակում, սակայն երկրորդ հարկ բարձրացող աստիճանների վրա ընկավ ցնցումների մեջ: Դրանից հետո մի քանի ժամ ոչ ոքի չէր ճանաչում:

«Առավոտի» հետ զրույցում տուն-ինտերնատի ավագ բուժքույր Շուշան Սեւոյանը պատմեց, որ հիվանդներին առաջին հերթին կարոտն է խեղդում. «Նրանց կարող ենք տալ ամեն ինչ, բայց չենք կարող փոխարինել նրանց ծնողներին, հարազատներին: Նրանց համար աշխատում ենք անել ամեն բան, սակայն կարոտն ավելի ուժեղ է: Հաճախ հիվանդների հարազատները կարծում են, թե իրենց հիվանդը մահացել է: Սակայն հետագայում պարզվում է, որ դա այդպես չէ»: Տիկին Սեւոյանի խոսքերով, երբեմն հիվանդներն իրենց դիմում են այնպիսի խնդրանքներով, որոնք իրենք ի վիճակի չեն կատարել. «Ասենք, ուզում են գնալ Ռուսաստան կամ Ամերիկա՝ իրենց քրոջն ու եղբորը տեսակցության»:

Տուն-ինտերնատի տնօրեն Սամվել Խաչատրյանի ներկայացմամբ, պետությունն իրենց տրամադրում է տարեկան մոտ 300 մլն դրամ, որը կենցաղային խնդիրները լուծելու համար բավարարում է: Երբ տնօրենին փոխանցեցինք հիվանդներից մեկի՝ սննդի վերաբերյալ դժգոհությունները, տնօրենը պատասխանեց. «Հիվանդները միայն դժգոհում են հարազատների անտարբերությունից. «Նրանք սննդից չեն դժգոհում, ուտում են հաց, մեղր, ձուկ, միս: Այստեղ անգամ իրենց ընտանիքներից ավելի լավ են սնվում, դրանից ինչի՞ պիտի դժգոհեն»:

Հ. Գ. Նշենք, որ սա Վարդենիսի այն նույն տուն-ինտերնատն է, որի շուրջ անցյալ տարի մեծ աղմուկ էր բարձրացել: Վարդենիսցիները պատգամավորներից մեկին գրավոր հայտնել էին, որ ինտերնատի մաս կազմող հոգեբուժարանի տնօրինությունը մարդու օրգանների առուվաճառքով է զբաղվում: Հոգեբուժարանում հիվանդներից մեկն անհետացել էր, ու վարդենիսցիները անհանգստացել էին, որ հնարավոր է նրա օրգաններն էլ են վաճառել: Այդ փաստով հարուցվել էր քրեական գործ, սակայն ինչպես գլխավոր դատախազությունից էին հայտնել՝ նախաքննության ընթացքում դիակների հյուսվածքների, օրգանների վաճառքի փաստեր չէին հայտնաբերվել: