Պարզաբանում են ժամանակակից հայ գրականության ներկայացուցիչները
«Գրականությունը կյանքի հայելին է»: Եթե հետեւենք դասական այս սահմանմանը, ապա ժամանակակից հայ գրականություն կարդալով կարող ենք ենթադրել, որ մեր իրականության մեջ գոյություն ունեն միայն գողականներ՝ անասնական բնազդներով, եւ մարդիկ, ովքեր հայհոյախառն են արտահայտվում: Համենայնդեպս, իրենք՝ ժամանակակից գրողները, չեն ժխտում, որ մերօրյա գրականությունը այս ամենով է լեցուն: «Ժամանակակից հայ գրականության մեջ հայհոյանքի տարածվածությունը մոդեռնացված տգիտության արդյունք է: Կարող է հայհոյել փողոցայինը, փլեբեյը: Այսօրվա թեմաներն էլ են խայտառակ՝ էրոտիկ, ճղճիմ, հակաքրիստոնեական: Իսկ փողոցային ժամանակներից դուրս գալու միակ ելքը անասնական վիճակից մարդկայինին անցնելն է»,- բանաստեղծ, թարգմանիչ եւ մշակույթի նախկին նախարար Հակոբ Մովսեսը այսպես է գնահատում ժամանակակից հայ գրականությունը:
Որոշ գրողներ էլ կարծում են, որ մեր գրականությունն ավելի լավ վիճակում կլիներ, եթե իրենք միմյանց դեմ թշնամաբար տրամադրված չլինեին: «Ախր 100.000-անոց լսարան էլ չունենք, որ մտածենք, թե մեծ փողեր աշխատելու համար ենք իրար ոչնչացնում: Ախր մեջը ոչ առանձնապես փառք, ոչ էլ փող կա»,- կարծում է գրող Գուրգեն Խանջյանը: «Նույնիսկ Շեքսպիրի պես մեծերը հարկ եղած դեպքում հայհոյում են: Հայհոյանքն էլ է բառ, եթե տեղին եւ չափավոր է: Մեզանում, սակայն, այն ուղղակի դատարկը լցնելու միջոց է դարձել: Ժամանակակից հայ գրականությունը մեր հոգեկերտվածքին հարիր չէ, իսկ այն, ինչ տեսնում ենք՝ օտարին կապկելու համար է արվում»,- բանաստեղծ, ԱԺ պատգամավոր Ալվարդ Պետրոսյանն էլ ժամանակակից գրականության այս մեկնաբանությունն ունի:
«Առավոտի» հետ զրույցում գրողները փաստեցին, որ արցախյան պատերազմից հետո գրականությունն էլ է փոխվել: Օրինակ՝ էքզիստենցիալիզմի, աբսուրդիզմի եւ այլ ուղղությունների դրսեւորումները, որոնք խորհրդային շրջանում արգելված էին եւ արեւմուտքի վատ ճաշակ էին համարվում, «90-ականների գրողներ» կոչվող արվեստագետների ստեղծագործություններում են կրկին «հանգրվանել»: Նոր ուղղություններն էլ լեզվական նոր որակներ են պահանջում:: «Գրական ճռճռան լեզուն այսօր չի բավարարում: Խոսքը պիտի առավել ունիվերսալացնել: Գիրքը բացելիս ընթերցողը չպիտի ընկնի սինթետիկ, լղոզված, կոկիկ աշխարհ»,- համոզված է Գ. Խանջյանը: Նկատենք, որ ժամանակակից գրականություն կարդալով հաճախ կարելի է եւ «գողական» աշխարհ ընկնել: Հետեւաբար, ի՞նչ կարող է տալ այն երիտասարդներին՝ սեռական կյանքին ու այլնին վերաբերող գռեհիկ նկարագրություններով: «Մարդն արդեն դաստիարակված եւ գոնե Սեւակ կարդացած պիտի լինի, որ հասկանա ինչ կա-չկա ժամանակակից գրականության մեջ: Ես չեմ կարող թղթի առաջ նստելիս մտածել՝ դաստիարակություն, պետականություն, հայ ազգ… Ես ստեղծում եմ գրականություն, որը կլինի հետաքրքիր»,- ասում է Գ. Խանջյանը: Ժամանակակից հայ գրականություն ստեղծողների մի խումբ էլ կարծում է, որ իրենց գրչակիցներից շատերի մտածողությունը դեռ հին է: «Կան տաղանդավոր անձինք, ովքեր կարող են գրել: Սակայն նրանք էլ, չգիտես ինչու, համայնավարական ժամանակների պես մտքում «պետպատվեր» հասկացողությունն ունեն»,- կարծում է արձակագիր Վահրամ Սահակյանը:
Ըստ գրողական վարկածներից մեկի՝ ժամանակակից հայ գրականությունը դեռ խմորման փուլում է եւ բոլոր արատավոր երեւույթները դրա արգասիքն են: «Հաճախ դիտավորյալ գռեհկացնում են լեզուն, սակայն երբեմն էլ տեքստն է պահանջում: Օրինակ՝ իմ հեղինակած «Ինձնից պրծում չկա» պիեսում հերոսներիցս մեկը գողական է: Չեմ պատկերացնում, որ նա բարձրանա բեմ եւ գրական խոսի: Դե, մի քիչ էլ գողական պիտի խոսի»,- պաշտպանվում է Գ. Խանջյանը: «Մի տասը տարի էլ՝ եւ մեր գրականությունը կարող է հանգիստ ներկայանալ աշխարհին»,- հայ ժամանակակից գրողներն իրենց մխիթարում են այս կանխատեսումով: Նրանց հետ զրույցների ընթացքում պարզեցինք նաեւ, որ լավ գրականություն ստեղծելու համար գրողին մեծապես խանգարում են նաեւ սոցիալական պայմանները: Հոդվածն ավարտենք մեր օրերի գրականության ներկայացուցիչ Վիոլետ Գրիգորյանի բանաստեղծության մի հատվածով, որը, թերեւս, տիպական է ոչ միայն մեր ժամանակներին, այլեւ գրականությանը.
«Ո՞վ քեզ չար աչքով տվեց,
ո՞վ քեզ թուղթ ու գիր արեց,
փետուրներդ սար ու ձոր,
ոսկորներդ քար ու չոլ շաղ տվեց,
արեգակ էիր՝ խավարեցիր, Քաղաք ջան…»:
