Այսպես է կարծում ՀՀԿ խորհրդի անդամ Արտակ Գրիգորյանը
Հաջորդ տարի կայանալիք խորհրդարանական ընտրությունները արդար ու թափանցիկ անցկացնելու անհրաժեշտության մասին այսօր խոսում են բոլորը՝ ե՛ւ իշխանական, ե՛ւ ընդդիմադիր կուսակցությունները: Նրանց տեսակետներն այդ հարցի շուրջ տրամագծորեն տարբեր են. իշխանությունները, ինչպես միշտ, հավաստիացնում են, որ դրանք անցնելու են արդար ու ազատ, իսկ ընդդիմությունը՝ մատնանշելով նախորդ ընտրությունները, պնդում է հակառակը: Այս եւ այլ հարցերի շուրջ մենք զրուցեցինք ՀՀԿ խորհրդի անդամ Արտակ Գրիգորյանի հետ:
– Հայաստանում բոլոր ընտրություններից առաջ իշխանությունները միշտ վստահեցնում են, որ առաջիկա ընտրություններն անցնելու են արդար, ազատ ու թափանցիկ: Բայց դրանց արդյունքների ամփոփումից հետո միջազգային կազմակերպությունների հրապարակած զեկույցները միանգամայն այլ պատկեր են ներկայացնում ու ամեն անգամ մեզ հերթական «դեղին թուղթ» են ցույց տալիս: Կա՞ երաշխիք, որ այս անգամ դրանք ավելի լավ կանցնեն ու կհամապատասխանեն եվրոպական չափանիշներին:
– Լավ ասածը մի քիչ հարաբերական է: Միջազգային դիտորդները մեր ընտրությունները համեմատում են 100-200 տարվա ժողովրդավարություն ունեցող երկրների հետ: Ես այնքան միամիտ չեմ, որ ասեմ՝ մեր ընտրությունները լինելու են այնպիսին, ինչպիսին լինում են այդ երկրներում: Բայց վստահ եմ, որ մեր ունեցած փորձառության ֆոնի վրա դրանք անհամեմատ ավելի արդար կլինեն: Մյուս կողմից, արդար ու թափանցիկ ընտրություններ անցկացնելը միայն իշխանության խնդիրը չէ, որովհետեւ բավական է, որ որեւէ ուժ որոշի մի շարք տեղամասերում, օրինակ՝ սաբոտաժ իրականացնել կամ սադրանքներ հրահրել, եւ ընտրությունները միջազգային կառույցները ստվերված կհամարեն: Տեսականորեն կարող են այդպիսի ուժեր լինել, որոնք բոլորովին կապ չունեն իշխանության հետ:
– Բայց մեզ մոտ ընտրությունները առայժմ ստվերվում են ընտրակաշառք բաժանելու եւ մեծ մասամբ իշխանական կուսակցություններով համալրված ընտրական հանձնաժողովներում կեղծիքներ թույլ տալու պատճառով:
– Ընտրակաշառք ասվածը, կարծում եմ, ցավոք, անխուսափելի երեւույթ է ոչ միայն Հայաստանում, այլեւ ընդհանրապես զարգացող ժողովրդավարություններ ունեցող բոլոր երկրներում: Երբ մենք նոր էինք սկսել անցումը ժողովրդավարությանը, օրինակ՝ 1990-91թթ. ընտրությունների ժամանակ ընտրակաշառք հասկացողությունը Հայաստանում դեռեւս չկար: Բայց, ըստ իս, ժողովրդավարությունն իր դրական ազդեցության հետ բերում է նաեւ բացասական երեւույթներ, որովհետեւ ժողովրդավարությունը հնարավոր կարելիության գաղափարախոսություն է: Ժամանակի ընթացքում այդ երեւույթները կմարեն: Ինչ վերաբերում է ընտրական հանձնաժողովներին, ապա ընդդիմությունը, կարծում եմ, ի վիճակի է վերահսկել ընտրությունները՝ ընտրական հանձնաժողովներում իրենց ներկայացուցիչների միջոցով: Օրինակ՝ ՀՀԿ-ն ընտրական հանձնաժողովներում մեկ տեղ ունի, ինչ-որ տեղ կարող է հավակնել նաեւ «Ժողպատգամավորի» տեղին: Բայց ՀՀԿ-ն, բնականաբար, չի կարող հավակնել, ասենք՝ ՀՅԴ-ի կամ «Արդարության» տեղերին: Ու ես անհեթեթ եմ համարում, որ 9 հոգիանոց հանձնաժողովում մեկ-երկու հոգի կարող են կեղծել ընտրության արդյունքը: Վերահսկողության մեխանիզմներն այսօր շատ են: Վերջերս Գալուստ Սահակյանն ասաց, թե ընդդիմությունը պատրաստ է իր տեղերը վաճառել: Ինչո՞ւ են վաճառում, է՛, թող չվաճառեն: Եթե նրանք կամք դրսեւորեն ու սկզբունքային գտնվեն, ոչ մեկը չի կարող նրանց տեղը գնել առանց իրենց համաձայնության: Իրենք են ծնում այդ ամենը:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում ներքաղաքական իրավիճակը ընտրություններից առաջ:
– Բավականին բարդ ու ինձ համար ոչ այնքան ցանկալի: Մի տեսակ չարություն կա բոլորի մեջ, տոտալ անվստահության մթնոլորտ է տիրում: Մենք պետք է դրանից ձերբազատվենք:
– Իսկ իշխանության մեղքը կա՞ այդ տոտալ անվստահության մեջ:
– Ես տեսնում եմ ե՛ւ իշխանության, ե՛ւ ընդդիմության մեղքը:
– Իշխանությունների մեղքը պարզ է՝ խաբում են, ընտրություններ են կեղծում… Ընդդիմությա՞ն մեղքը որն է:
– Ընտրություններ կեղծել ասածը շատ վիճելի է: Մի օրինակ բերեմ. ես ինքս ծնունդով Մարտունու շրջանի Աստղաձոր գյուղից եմ: Նախագահական ընտրությունների ժամանակ ՀՀ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը հավաքել էր մոտավորապես 40 տոկոս ձայն եւ 60 տոկոս էլ՝ ընդդիմության թեկնածուն: Երկրորդ փուլում ես գնացել եմ մեր գյուղ, որտեղ ապրում են իմ հարազատները, բարեկամներն ու ընկերները, հավաքել եմ մարդկանց, համոզել եմ, բացատրել եմ: Մարդկանց, ում ես շատ անգամներ եմ լավություն արել. մեկը բժշկի խնդիր է ունեցել, մյուսը՝ ուսման, երրորդը՝ կադաստրում բյուրոկրատական քաշքշուկի մեջ է եղել, չորրորդը կարիքի մեջ է եղել եւ այլն: Նրանց ես ինչով կարողացել եմ՝ օգնել եմ միշտ: Երկրորդ փուլից առաջ երկու շաբաթների ընթացքում ես տուն-տուն, թաղամաս-թաղամաս հանդիպել եմ մարդկանց հետ ու ասել եմ՝ ուզո՞ւմ եք, որ ես կարողանամ ձեզ էլի օգնել՝ ուրեմն ինձ պետք է որ ընտրվի այս մարդը: Եթե պրոբլեմ ունենաք, ի՞նձ եք դիմելու, թե՞ Գեղամյանին կամ Դեմիրճյանին: Եթե դիմելու եք նրանց՝ ես խնդիր չունեմ, արեք՝ ինչպես ուզում եք, բայց եթե էլի ինձ եք դիմելու՝ ինձ պետք է որ այսպես լինի: Ու երկրորդ փուլում մեր գյուղում, ես կարող եմ երաշխավորել, որեւէ կեղծիք, որեւէ լցոնում կամ այլ բան չի եղել: Քոչարյանը հավաքել է 67 տոկոս ձայն: Հայերս լավությունը չենք մոռանում եւ ձգտում ենք ինչ-որ կերպ փոխհատուցել: Դա տեղ է գտնում նաեւ ընտրական պրոցեսներում: Միգուցե, սա այնքան էլ լավ չի, բայց ես մարդկանց չստիպեցի, գլխներին մտրակով չհարվածեցի, որ ընտրեն Ռ. Քոչարյանին: Ուղղակի մարդկանց բացատրեցի, ու նրանք, երեւի, մտածեցին, որ իրենց համար էլ նպատակահարմար է այդպես անել: Ի դեպ, դա միանգամայն տեղավորվում է ժողովրդավարության կանոնների մեջ: Մարդուն համոզի՝ թող նա ինքը վճիռ կայացնի ու ընտրի իր ուզածով, իր ձեռքով: Ինչ վերաբերում է ընդդիմության մեղքին, ապա ընդդիմությունը շատ արագ սպառեց իր ռեսուրսները ու մեկուսացավ քաղաքական պայքարից, ինչը ճիշտ չեմ համարում: Դա հասարակության մեջ եղած անվստահությունն էլ ավելի խորացրեց:
– Կարծում եք, եթե ընդդիմությունն ակտիվ լինի, ընտրություններն ավելի արդա՞ր կանցնեն:
– Միանշանակ:
