Ընթերցողը բանավիճում է «Առավոտի» հետ
Հարգելի պարոն Աբրահամյան,
Վտարանդի գրողների եւ մտավորականների միության «Ահազանգ» հայտարարությունը հրապարակելուց հետո, նոյեմբերի 9-ի համարում դուք գրում եք. «Նոր սփյուռքահայերը «ճոխացնում» են մեր արատները… Մասնավորապես «ռեժիմ», «խունտա», «բռնապետություն» որակումները չեն արտացոլում իրականությունը»: Այո, եթե որակումը վերաբերի հենց այսօրվան, Հայաստանը դեռ բռնատիրության չի հանգել, խունտան դեռ ամբողջապես իր ձեռքը չի վերցրել իշխանությունը, իսկ արդյոք մնացե՞լ են մեխանիզմներ, որոնք պետք է խոչընդոտեն այդ զարգացումներին: Փառք աստծո, ինքներդ եք նշում, որ «Հայաստանի իշխանությունները համակարգված ձեւով խախտում են քաղաքացիների իրավունքները, կեղծում են ընտրությունները, սահմանափակում են մամուլի ազատությունը, իրենց լծակներն օգտագործում են անձնական նյութական խնդիրները լուծելու համար եւ այլն»:
Ո՞ւր կարող են տանել նման զարգացումները, եթե ոչ՝ բռնատիրության:
Թե ինչ արժեքային համակարգի է ապավինում հասարակությունը՝ դրա պտուղներին էլ արժանանում է: Վերջապես, ո՞վ է մեր երկրում որոշելու՝ ով ինչ ասի կամ չասի. ավտարիտետի մահա՞կը, ադա՞թը, թե՞ օրենքը. եթե հրատարակված գրքի ինչ-ինչ կողմեր ոմանց դուրը չի գալիս, դա դեռ հիմք չէ նրան հանցագործի պես հալածելու, նրա կյանքը տվյալ հասարակությունում անհնարին դարձնելու եւ հետո նրան «դավաճան», «ազգի թշնամի» որակելու: Ինչո՞ւ ինքներս մեզ հարց չենք տալիս երբեւէ՝ թե այս կամ այն մարդը ինչո՞ւ է հայտնվել մեր պատկերացումների սահմաններից դուրս, ինչո՞ւ է հանկարծ սկսել խոսել այնպիսի բաներից, որոնց մասին երբեք չի խոսվել, միգուցե մեր պատկերացումնե՞րն են սահմանափակ…
«Բայց նախ՝ այդ խնդիրներն իրավունք ունենք բարձրացնելու մենք՝ Հայաստանի քաղաքացիներս եւ բնակիչներս»,- գրում եք դուք: Իսկ ինչո՞ւ հանկարծ 10-15 տարվա ընթացքում մի հասարակության անդամների մեկ երրորդը՝ մոտ մեկ միլիոն մարդ, որոշեց «հրաժարվել» լինել իր ծննդավայրի քաղաքացին կամ բնակիչը, ինչո՞ւ մեկ միլիոն մարդ, անհավատալի կարճ ժամանակում, դարձավ դավաճան, փոքրոգի, ընչամոլ, փափուկ կյանքի սիրահար, ու բոլորը անխտիր փախան երկրից; Եվ երբ որեւէ մեկը հարց է բարձրացնում ի՛ր տնից, ի՛ր երկրից վտարված լինելու մասին, ապա կամ նրա մասին համառորեն լռում են, կամ նրան էլ սվաղում «ինչպես բոլորը» ստերեոտիպի մեջ:
«Ինչ տարբերություն՝ ում խամաճիկներն են լինելու իշխանավորները՝ ավտորիտար Ռուսաստանի՞, թե՞ ժողովրդավարական ԱՄՆ-ի»,- նշվում է ձեր հոդվածում: Չեմ ուզում հավատալ, որ դուք տարբերություն չեք տեսնում ավտորիտար Ռուսաստանի ու ժողովրդավար ԱՄՆ-ի (եւ ինչու ոչ՝ ընդհանրապես Արեւմուտքի) միջեւ՝ երբ ակնհայտ է, որ տարբերությունը սկզբունքային է. չէ՞ որ հայերիս մեծամասնությունը՝ մեր ավանդական մտակառուցվածքով արդեն, ավտորիտար է, եւ մեկ այլ ավտորիտար երկրի հետ շարունակական ու սերտ կապերը ավելի են խորացնում այդ ժամանակավրեպ մտակառուցվածքը:
Եվ ինչպես պատկերացնենք այդ խամաճիկների փոխարինումը ավելի ինքնուրույն իշխանավորներով, երբ ինքներս, ակամա, ավտորիտար մտակառուցվածքի կողմնակից ենք դառնում՝ հրապարակայնորեն մեզ իրավունք վերապահելով դատելու սեփական երկրից վտարանդված մարդկանց, նախ նրանց բոլորին որակելով սփյուռքահայ կամ նոր սփյուռքահայ եւ կասկածի տակ դնելով Հայաստանին եւ հայությանը վերաբերող հարցեր բարձրացնելու իրավունքը: Վստահ եմ, դուք էլ այն համոզման եք, որ քանի դեռ բոլորս չենք սովորել ասել ինչ մտածում ենք, եւ լսել, թե մյուսները ինչ են ասում, մենք չենք կարող լուծել մեր ո՛չ ներքին, ո՛չ էլ արտաքին խնդիրները:
«Եթե մենք կարողանանք ժողովրդավարական պետություն կառուցել, նրանք մեզ կհարգեն: Եթե չկարողանանք՝ չեն հարգի, որքան էլ բողոքենք կամ նրանց արժեքներին հավատարմության երդումներ տանք»: Համաձայն եմ, սակայն սա՝ դրսի հետ հարաբերվելիս, իսկ ներսում սովորենք հարգել յուրաքանչյուրիս անհատականությունը. մի հասարակություն, որը իր մշակույթով չի նպաստում անհատականությունների աճին, դատապարտված է. անգամ գործարարը որոշակի անհատականություն պետք է ունենա, քանի որ փող սարքելը այլ բան է, իսկ դա պահել-ավելացնելը՝ այլ, էլ չխոսենք հոգեւոր ոլորտի մասին՝ արվեստ, երաժշտություն, գրականություն, գիտություն…
Ճիշտն ասած, վտարանդի գրողների եւ մտավորականների միության «Ահազանգ» հայտարարությունը տպագրելուց հետո մենք մի-երկու շաբաթ Հայաստանում փնտրում էինք մարդկանց, որոնք կհամաձայնեն այդ նյութում արտահայտած մտքերի հետ: Այդպիսի մարդիկ չգտնվեցին՝ նույնիսկ ամենաարմատական հայացքներ ունեցող արվեստագետների եւ գործիչների շարքերում: Մենք էլ համաձայն չենք «վտարանդիների» հայտարարության հետ: Բայց դա չի նշանակում, որ չենք հարգում ցանկացած, քաղաքակիրթ ձեւով արտահայտած տեսակետ եւ պատրաստ չենք այն հրապարակել:
