«ԱՄԱՉՈՒՄ ԵՄ, ՈՐ ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆՆԵՐՆ ԻՐԱՐ ԴԵՄ ԹՈՒՂԹ ԵՆ ՍՏՈՐԱԳՐՈՒՄ»

Սեպտեմբերի 22-ին հրապարակվեց ընդդեմ «Մտավորականների ֆորումի» մի խումբ մտավորականների հայտարարությունը, որի մասին մեր հարցերին Մերուժան Տեր-Գուլանյանը միայն այժմ պատասխանեց:

– Դո՞ւք էիք այդքան հմուտ, որ կարողացել էիք թյուրիմացության մեջ գցել այդ հայտարարությանը միացածներին, թե՞ մեր մտավորականները չգիտեն իրենց խոսքի արժեքը եւ առանց կարդալու կարող են ստորագրել ցանկացած տեքստ: Նրանց մի մասը հետո բացատրեցին, թե Ձեզ վստահելով են ստորագրել՝ առանց կարդալու, եւ Դուք մնացիք գրեթե մենակ:

– Նախ՝ ոչ ոք ոչ մեկի չի գցել թյուրիմացության մեջ: Եվ հետո՝ հարցի հակառակ կողմն էլ կա: Ուրեմն՝ բռավո՛ Մերուժան Տեր-Գուլանյանին, որին վստահում են: Բռավո՛ ինձ, որ ես մեկին ասում եմ, թե այսպիսի հայտարարություն ենք պատրաստում՝ ինքն էլ ստորագրում է առանց կարդալու: Ուրեմն, ես հեղինակություն ունեմ այդ մարդկանց մեջ, որ ասում են՝ եթե դու ստորագրել ես, ե՛ս էլ եմ ստորագրում: Թող կարդայի՛ն: Հո իրենց ձեռքից չե՞մ քաշել, թե մի՛ կարդացեք: Եվ ուղղակի զարմացա, որ Սոս Սարգսյանը հետո ասաց, թե ես բերել եմ, ինքն էլ՝ չխորանալով, ստորագրել: Խորին հարգանքս մեր ավագին, բայց նա ոչ միայն կարդաց ինստիտուտի իր առանձնասենյակում, այլ նաեւ ասաց՝ Մերուժան ջան, թո՛ւյլ եք գրել. պիտի գրեիք, որ սրանք թուրքի լամուկներ են: Ասաց նաեւ, թե ինչպե՞ս կարելի է Հայաստանը համարել կրիմինալի կենտրոն, ի՞նչ է, դրսից մարդ են բերում, ուզում են, որ Բուշը ռմբակոծի Հայաստանը: Ու հետո նոր ստորագրեց:

– Հայտարարության ձեւակերպումներից՝ «կասկածելի աղբյուրներից ֆինանսավորվող գործակալներ», «օտար տերությունների հատուկ կառույցներում իրենց կենսագրությունը կերտած գործակալները մեր անկախ հայրենիքը ցանկանում են վերածել այն ուժերի հենակետին, որոնց ծառայում են», շատերի տպավորությամբ ուղղակի 1937-ի հոտն էր փչում: Անգամ ստորագրողներից մեկը՝ դերասան Վարդան Պետրոսյանն հետո ասաց, թե «Մենք պետական անվտանգության աշխատողներ չենք եւ ապացույցներ չունենք, թե որ ընկերությունը որտեղից է ֆինանսավորվում»:

– Ի պատիվ Վարդան Պետրոսյանի՝ ասեմ, որ անկախ ամեն ինչից՝ ինքը մնաց իր ստորագրության տերը: Ձեւակերպումները կարող էին լինել ավելի մեղմ կամ կոշտ: Հարցը դա չէ: Նպատակը եղել է միակը՝ որ Հայաստանը չհռչակեն կրիմինալի հենակետ: Դա իրոք նշանակում է, որ Բուշին ասում ենք, թե վաղը մյուս օրն արի՝ ռմբակոծիր այս երկիրը:

Իսկ 1937-ին նախ ոչ ոք չէր կարող այդպիսի հայտարարություն տպել, եւ երկրորդը՝ մենք էլ չէինք կարող այդպիսի հայտարարություն հրապարակել: Ազատ երկիր է այսօր. ով ինչ ուզում՝ գրում-տպում է, ինչ հայտարարություն ուզում՝ անում է: Ուրիշ խնդիր է, թե ինչքանով է ճիշտ կամ սխալ:

Մեզ վրդովեցրել էր «Մտավորականների ֆորումի» հայտարարության ընդամենն այդ մի նախադասությունը, որ Հայաստանը վերածվել է կրիմինալի կենտրոնի (եւս մեկ անգամ նշենք, որ ԱՊՀ-ի եւ այլ երկրների քրեական կառույցների ներկայացուցիչների համար Հայաստանը «միտում ունի վերածվելու այլ երկրներում հանցավոր գործունեություն ծավալելու հենակետի» արտահայտությունը պարունակող հայտարարությունը սեպտեմբերի 15-ին արել է «Հայրենիք ու Պատիվ» կուսակցության քաղխորհուրդը՝ ոչ «Մտավորականների ֆորումը».- Ա. Ի), եւ ոչ այդ մարդկանց անձը: Ասենք, խորապես հարգելի մարդ է ինձ համար Ռաֆայել Ղազարյանը. ես չէի կարող նրա պես մարդու դեմ ստորագրել, տարիներ շարունակ իր հետ աշխատել եմ ԱԺ-ում եւ շատ լավ եմ ճանաչում:

– Իսկ ինչո՞ւ են մտավորականները լռում եւ հայտարարություններ չեն նախաձեռնում խայտառակ ընտրությունների կամ քաղաքական գործիչների եւ լրագրողների դեմ կիրառվող բռնությունների կապակցությամբ:

– Ո՞վ է ասում, որ լռում են:

Ասեմ, որ իմ կյանքում առաջին անգամ ստորագրեցի խմբային, ցուցակով մի փաստաթուղթ: Բայց ճիշտ եմ արել, որ ստորագրել եմ: Կրկնում եմ՝ այդ նախադասության դեմ եմ ստորագրել: Թերթերը «սպիտակեղեն քրքրեցին», թե ո՜վ է ստորագրել, ո՜վ չի ստորագրել… Մի բան չեմ հասկանում՝ լրագրողը դատավոր չէ: Լրագրողների տեսակ կա, որոնց ազգանունն ինձ ոչինչ չի ասում, մարդիկ են, որոնք նույնիսկ իրենց կենդանակերպը չեն ճշտել, թե ինչի ծնունդ են: Բայց դատավորի կեցվածքով ոչնչացնում են մարդկանց, որոնք գոնե ինչ-որ չափով վաստակ ունեն էս երկրի առջեւ: Ես մարդկանց այն տեսակին եմ պատկանում, որոնց դատավորը երկնքում է՝ այստեղ չի:

– Ձեզ զայրացրել է հայտարարության այդ հատվա՞ծը: Իսկ ի՞նչ անեն նրանք, ովքեր հավատում են հայ մտավորականի խոսքին, բայց նաեւ ամեն օր տեսնում են կրիմինալի խրախճանքը: Տեսնում են, որ Երեւանում օրը ցերեկով կարող են կրիմինալ երկու խմբավորումներ իրար հետ հաշիվ մաքրել, եւ սովորական քաղաքացիներ են դառնում պատահական զոհ: Տեսնում են, որ հենց Հայաստանում են ժամանակ առ ժամանակ կազմակերպվում օրենքով գողերի հավաքներ: Օրինակները կարող եմ շարունակել:

– Էս աշխարհում 3 բան չի կարելի ընտրել՝ Հայրենիքը, ծնողներին ու զավակներին: Ինչ ասում ես՝ շատ ճիշտ է: Ամեն մարդու մաշկն իրեն մոտիկ է՝ մենք գիտենք մեր երկրի ներսը: Բայց հարց եմ տալիս՝ իսկ ո՞ր երկրում չեն կատարվում նման բաներ: Սա չի նշանակում, թե լա՛վ է, որ Հայաստանում էլ են կատարվում: Վա՛տ է: Շա՛տ վատ է, որ փողոցում կրակում են: Շա՛տ վատ է, որ լրագրող են ծեծում: Բայց նման բաներ լինում են բոլո՛ր երկրներում: Սա նշանակում է, որ Աստված ամեն օր պարտվում է. դա համամարդկային ցավ է:

Հիմա ինչպե՞ս անենք, որ մեր երկրում քչանա դա՝ վերանալը բացառված է: Ինչպե՞ս անենք, որ եթե մեկը մեղավոր է՝ պատժվի: Ես համաձայն եմ այդ ամեն ինչին: Բայց դա չի նշանակում, որ Ադրբեջանի, Վրաստանի պես երկրները կողքդ, էլ չեմ ասում, թե Մոսկվայում օրական ինչեր են կատարվում՝ իրենք կրիմինալի հենակետ չեն, հենց Հայաստա՛նն է համարվել կրիմինալի հենակետ: Ո՞ւմ մտքով է անցել նման նախադասություն ձեւակերպել: Չի՛ կարելի նման բան ասել քո պետության հասցեին: Խոսե՛նք կրիմինալի դեմ: Ես էլ խոսեմ: Այո, Հայաստանում կրիմինալ կա, եւ պիտի ամեն օր կռվենք դրա դեմ, եւ ոչ միայն, երբ մի դեպք է լինում: Բայց ինձ երբեմն թվում է, որ մեր լրագրական աշխարհը ստեղծել է մի վիրտուալ պետություն եւ դրա դեմ է պայքարում: Այնինչ իրական կյանքը կողքից զըրնգ-զըրնգալով գնում է: Մամուլին իրական կյանքն անհաղորդ է մնում: Հիշեք, որ ես էլ եմ լրագրող եւ իմ մասին էլ է խոսքը: Վերջնահաշվում ստացվում է, որ մենք մեր ստեղծածի, մենք մեր դեմ ենք պայքարում: Եվ այդ պտույտն անընդհատ է: Իսկ իրական կյանքը հիմնականում մնում է բաց:

– Մամուլում մեկնաբանություններ կան, թե ինչու մտավորականները հայտարարություններ չեն նախաձեռնում իրական կյանքի խայտառակ դեպքերի կապակցությամբ, բայց ահա անդրադարձան «Մտավորականների ֆորումին»: Քանի որ հենց այս կառույցի համակարգող խորհուրդն էր, «Հայրենիք եւ պատիվ» կուսակցության քաղխորհրդի հետ համատեղ՝ մեկ այլ հայտարարություն հրապարակել. «Սերժ Սարգսյանը պետք է անհապաղ զրկվի պաշտպանության նախարարի եւ անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոններից եւ հանձնվի արդարադատությանը»: Իսկ Սերժ Սարգսյանը, հայտնի է, որ բավական աջակցություն է ցուցաբերում ֆորումի դեմ հայտարարությունը ստորագրած մտավորականներից շատերին:

– Մի հարցնող լինի՝ ձեր թերթերը ո՞նց եք տպում: Էդ ի՜նչ հեշտ եք ուրիշին անվանում կաշառված: Բոլորս էլ գիտենք, որ այսօր Հայաստանում երեւի 1-2 թերթ կա, որ կարող է իր գլուխը պահել: Մնացածն «ինչ-որ տեղից» է ֆինանսավորվում: Աղբյուրների մասին չեմ ուզում մանրամասնել: Իրենց խղճին եմ թողնում: Բայց ապակե տան մեջ ապրողը քար նետելու իրավունք չունի:

Մեր երկրում էնքա՜ն սուտ կա: Սուտը երաշտ է: Ստի մեջ ենք ապրում: Ի՞նչ կարիք կա նոր սուտ հորինել, թե մեզ կաշառել են, փող տվել:

Աչքերիդ նայելով ասում եմ՝ Սերժ Սարգսյանը բացարձա՛կ կապ չունի այս հայտարարության հետ: Ես ուղղակի զարմացա, որ Սերժ Սարգսյանի անունը մեյդան ընկավ, ո՞վ գցեց մեյդան: Ի՞նչ կապ ուներ Սերժ Սարգսյանն այս ամենի հետ: Նա ոչ ինձ զանգել է, ասել՝ սենց բան կա, կարդացե՞լ ես, ընկեր: Իմ Սերժ Սարգսյանի հետ ծանոթությունը դեռ համալսարանից է: Եվ նա կարող էր ինձ ասել: Բայց մարդը չի ասել իսկապես: Սերժ Սարգսյանն այս հայտարարությունը կարդացել է թերթում: Եվ մի տեսակ ամոթ է, որ նրա անունը մեյդան ընկավ: Ուղղակի ապշելու բան է:

Բացի այդ՝ նպատակին ձեռնտու չէ՝ դրա համա՞ր չեք մեջբերում, որ հայտարարության մեջ էլ էինք նշել. «Զերծ մնալով ՀՀ իշխանությունների առանձին ներկայացուցիչների վերաբերյալ նրանց հնչեցրած կարծիքները գնահատելուց՝ մենք չենք կարող անպատասխան թողնել մեր հայրենիքի հեղինակությանն ուղղված հարվածները»: Մենք անջատել էինք դա, որ մեր խնդիրն այս մարդկանց պաշտպանելը չէ: Հրաժարական են պահանջում՝ թող պահանջեն, իրենց գործն է: Բայց երկիրը թող չանվանեն կրիմինալի կենտրոն: Սրանից վատ հոտ է փչում:

– Իսկ «վատ հոտ» չի՞ փչում այն երեւույթից, որ առանց այդ էլ պառակտված ու բզկտված մեր հասարակության մեջ մտավորականներն են հանուն մի կողմի իրար դեմ հայտարարություններ անում: Անկախ նրանից, թե ով՝ որ ճամբարում է, գոնե հարգանք պիտի լիներ միմյանց նկատմամբ:

– Խորապես համաձայն եմ: Իսկապես ամաչում եմ, որ մտավորականներն իրար դեմ թուղթ են ստորագրում: Բայց ամբողջ խնդիրը դա է՝ մենք մտավորականների դեմ չէինք ստորագրել: Էս կիսաքաղաքական, էս կիսաախպերական վիճակի մեջ մտավորականության էս պառակտվածությունը… Բայց նման հասկացություն չկա էլ՝ մտավորականություն, կան մտավորականներ: Մտավորականները ոհմակով ման չեն գալիս: Եվ առաջին հարցիդ վերադառնալով՝ ասում եմ. ես չեմ վախենում մենակ մնալուց: Եթե առիթ լիներ՝ ես նորից կստորագրեի այդ նախադասության դեմ: