«ԹՇՆԱՄԻՆ

«ԹՇՆԱՄԻՆ ԳՐԱՎԵԼ Է ՔԱՂԱՔԸ» «Նոր Հայաստան» կազմակերպության «Սեւ ու սպիտակ» ակումբում երեկ «Մշակույթը՝ ազգային անվտանգության տեսանկյունից» թեմայի շուրջ իր մտահոգությունները ներկայացրեց արվեստագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Հենրիկ Հովհաննիսյանը: Ներկայացնում ենք հատվածներ նրա ծավալուն ելույթից.«Ամենից արժեզրկված բառը մշակույթն է, դրանից ավելի արժեզրկվածը՝ մտավորականը եւ մտավորականությունը: Ազգային անվտանգություն հասկացությունն էլ մեզ համար բացարձակ նոր է: Այս մասին մենք չենք մտածել երբեւէ, թե իսկապես ինչ է նշանակում անվտանգություն, այն էլ՝ ազգային: Դե, եթե այդ հասկացությունը գործածվում է, ուրեմն՝ մի բան իսկապես վտանգի մեջ է: Իմ մեղավոր կարծիքով՝ մե՜ծ վտանգի մեջ է մշակույթը, եւ շատ բաներ արդեն իսկ կորսված են անդառնալիորեն, քանի որ նշանները եւ տվյալները չեն երեւում, թե ինչի հիման վրա եւ ինչպես պետք է վերադառնանք: … Միշտ հիշում եմ ռուսական այն նշանավոր երգի խոսքերը՝ «Ինչի՞ց է սկսվում Հայրենիքը», որտեղ առաջինը տրվում է այբբենարանի անունը: Այսօր հայոց աշխարհում քանի՞ մարդու կարող ես լրջորեն հասկացնել, թե ամեն ինչ սկսվում է «այբ, բեն, գիմ, դա»-ից: Հայրենիքն ինձ համար դա է: Հայրենիքը ո՛չ հողն է, ո՛չ ջուրը, ո՛չ օդը, այլ նախ եւ առաջ, իմ կարծիքով, լեզուն: … Եթե մարդը զենք է վերցնում հողը պաշտպանելու համար՝ հանուն ինչի՞ է պաշտպանում: Այս հարցն անպայման կտա իրեն, թե հանուն ինչի՞ եմ վտանգի ենթարկում ինձ, հանուն ինչի՞ եմ կրակում թշնամուս վրա, ի՞նչը պաշտպանելու համար՝ սահմանի այս գի՞ծը: Այո՛, սահմանի այդ գիծը, բայց ի՞նչն է կանգնած սահմանի այդ գծի այս կողմում՝ այն օլիգա՞րխը, որ մեր մեջ այսօր համարյա թե թշնամանք է առաջացնում: Ո՞ւմ եմ ես ուզում պաշտպանել, եթե ես զինվորն եմ, այն մարդո՞ւն, որը Երեւանի կենտրոնում կանգնեցնում է 20 հարկանի շենք եւ, ասենք, նսեմացնում Թամանյանի ստեղծագործությունը: (Քիչ անց այս օրինակին պրն Հովհաննիսյանը հավելեց եւս մեկը՝ մարդիկ անտուն են մնում. «Ամբողջ թաղամասը քանդում՝ մարդկանց նետում են փողոց: Ովքե՞ր են անում: Հայ մարդիկ: Մենք դրա՞ն ենք պաշտպանելու».- Ա. Ի.): Ես նրան չե՛մ պաշտպանելու, եւ ինքն էլ չի պաշտպանելու իրեն, նրա ընկե՛րն էլ չի պաշտպանելու իրեն: Ուրեմն, պաշտպանում ենք մի բան, որը մեր հոգեւոր Հայրենիքն է: Հողից, ջրից վեր կա մի ուրիշ բան, որով իմաստ է ստանում մեր այս սահմանը: Եթե դա չլինի՝ բոլորովին իմաստ չունի այդ սահմանը: Եթե այստեղ պիտի խոսվի ուրիշ լեզվով, եթե վաղը-մյուս օրն այստեղ պետք է բնակվի ինչ-որ այլազգի՝ Արեւելքից եկած, որը պիտի սեփականացնի, գնի հայրենակցիս սարքածը, ուրեմն ի՞նչ է արժենում այդ սահմանն այս դեպքում: Այն արդեն չկա՛: … Եթե ինչ-որ թխկոց-շխկոց եւ կիսաարեւելյան խեղաթյուրված աղմուկներ իրար խառնած, քթագլխաձայն մղմղոցով խլացնում են իմ ականջը բոլոր անցումներում, ամենուրեք՝ ես տեսնում եմ, որ թշնամին գրավել է քաղաքը: Ամենեւին պարտադիր չէ, որ այդ ռաբիսը պտտողը թուրք լինի: Սա մերը չէ: Մենք մեր քաղաքում ինչո՞ւ ենք օտար: Ամեն քայլափոխի, ամեն օր զգում ենք, որ բան ենք կորցնում: Չեմ ասի, թե մենք տնտեսական ճգնաժամի մեջ ենք: Ամենեւի՛ն այդ կարծիքին չեմ: Ընդհակառակը՝ առաջադիմություն կա, դանդաղ, թե ինչ՝ կա՛: Նույնիսկ չեմ ասի, թե մենք քաղաքական ճգնաժամի մեջ ենք: Մենք ուրի՜շ բան ենք կորցրել: Մենք կորցնում ենք մարդուն: Եվ ես միշտ հարց եմ տալիս՝ վաղը, մյուս օրը մենք ունենալո՞ւ ենք մտավորականություն, թե՞ ոչ: Թող ներվի ինձ՝ ես կասկածում եմ: Ասում են՝ «Պետք է լավատես լինել: Լավ կլինի»: Բայց երբ ասում ենք՝ լավ կլինի, պիտի տեսնենք, որ լավ սերմ ենք ցանում: Բայց եթե չար սերմեր են ցանվում՝ մենք ինչպե՞ս սպասենք լավ արդյունքի եւ հանգիստ, պատի տակ նստած, արեւելյան ծուլությամբ ասենք՝ «վերջը լավ կլինի»: … Մենք վտանգված ենք մեր կապիկությամբ՝ ընդօրինակել, վերցնել անպայման: Տեսեք՝ շաբլոն մտածողությունն ինչպես է լինում: Իմ կարծիքով, շաբլոնը հետեւյալն է: Երբ մարդուն բան ես ասում, թե սա ինչո՞ւ է այսպես, պատասխանում է, թե այնինչ տեղը, ասենք՝ Իտալիայում էլ է այսպես: Դե, դա չափանիշ չէ: Դա ոչինչ չի նշանակում: Մեր ժողովուրդն այս վտանգն ունի իր մեջ՝ վերցնել, ընդօրինակել մակերեսը: … Ամենացավալին՝ կրո՞ւմ ենք արդյոք մենք մեր կեցության, գոյության խորհուրդն ու իմաստը: Ինչ-որ մարդիկ՝ այո: Բայց եթե դա հանում ենք մեզնից հիմնավորապես… Կարող եմ մի օրինակ բերել: Մոսկվայում Կրեմլի համագումարների դահլիճում համերգ տեղի ունեցավ ՌԴ-ում Հայաստանի տարվա բացման կապակցությամբ: Բարեկամնե՛րս, մենք այսօր ունենք հրաշալի ջութակահար տղաներ Երեւանում եւ այլուր (մեծ մասամբ՝ այլուր): Նիկոլայ Մադոյանի նման ջութակահար ունենք՝ կանչեիք նրան Գերմանիայից, թող նվագեր «Ծիրանի ծառ»-ը: Ինքը՝ հայ, մեղեդին՝ հայ, կատարումը՝ եվրոպական մակարդակի: Ինչո՞ւ չընտրել լավագույնը, երբ դա ունենք, եւ ցույց տալ ամենաանորակ բաները, անճաշակ երգել «Սերս գաղտնի թող մնա», մի տկլոր կնիկ էլ վերեւից իջեցնել նույն պահին: Գաղտնիք չմնաց, սիրելինե՛րս: Եվ սա կոչվում է մշակո՞ւյթ: Եվ սրան ծափահարո՞ւմ են մարդիկ: Դեմքներին ես նայում՝ հիանում են: Մենք վառվա՛ծ ենք, զզվա՛ծ ենք՝ դուք ինչո՞ւ եք հիանում: Եվ նման բաներ ենք տեսնում: Մարտի 8-ի առիթով համերգ է տրվում: Ես այդ համերգը հաղորդողին ասում եմ՝ լա՞վ էր, ձեզ դուր եկա՞վ: Ասում է՝ «հա՛, էդ հո ձեզ համա՞ր չէ՝ ժողովրդի համար է»: Իսկ ինչո՞ւ եք կարծում, թե ժողովուրդն այդքան անորակ է: Չէ, գոնե ես այդ կարծիքին չեմ: Եվ այս գիտակցությամբ մենք վնաս ենք տալիս մեզ ու վտանգավոր դարձնում մեր ապագան: Եթե ժողովուրդը պիտի իր նկարագիրն այդպես կորցնի, եթե պիտի այդքան էժան բանի ետեւից գնա՝ դա դարձնի չափանիշ, ի՞նչը պաշտպանի վաղը զինվորը»: Պատրաստեց ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸ