«Հայելի»
ակումբի երեկվա հյուրերը՝ ՀՀ ԱԳ նախարարի խորհրդական Աշոտ Ոսկանյանը եւ մշակութաբան
Հրաչ Բայադյանը գործունեության բերումով (նրանք նաեւ դասախոսներ են) «Քաղաքակրթությունների
բախման» մասին բանավիճելու փոխարեն մեկ ամբողջ դասաժամ դասախոսությունների ծաղկաքաղ
ներկայացրին՝ «Արեւելք-Արեւմուտք» թեմայով: Մասնագիտությամբ փիլիսոփա
Աշոտ Ոսկանյանը որոշեց սկսել զրոյից. «Մի հատ ճշտենք՝ ի՞նչ բան է քաղաքակրթությունը
եւ բախումը: Ես միշտ ուզում եմ հասկանալ՝ որո՞նք են մեր արժեքները, որ եվրոպական
չեն, կամ որո՞նք են եվրոպական՝ որ մերը չեն: Ի՞նչ է նշանակում Արեւմուտք եւ Արեւելք»:
Ապա անցավ Կանտին, ում միջոցով բացատրեց, թե ինչ բան է լուսավորականություն, անչափահասություն,
բանականության օգտագործում եւ այլն: Սակայն մինչ այդ թեթեւակի անցում կատարեց Հայաստան-Եվրոպա
հարաբերություններին. «Եվրոպան մենք միշտ կապում ենք քրիստոնեության հետ: Երբ ես
90-ականների սկզբին պատիվ ունեի Ստրասբուրգում ներկայացնելու մեր երկրի խնդրանքը՝
ՀՀ-ի Եվրախորհուրդ մտնելու կապակցությամբ, իրենք զարմանում էին՝ մի՞թե հայերը եվրոպացի
են: Մենք էլ զարմացանք՝ ո՞նց թե, չէ՞ որ մենք քրիստոնյա ենք: Նրանք պատասխանեցին՝
Լատինական Ամերիկան էլ է քրիստոնյա, բայց եվրոպացի չեն»: Իսկ Եվրոպան պարոն Ոսկանյանի
մոտ ասոցացվում է առաջին հերթին լուսավորականության հետ՝ երբ հասարակությունը իր
պրոբլեմները հրապարակային քննարկման է դնում եւ փնտրում այդ պրոբլեմի լուծումները:
Ի տարբերություն մեզ՝ որ «հասարակության մեջ հարց չենք բարձրացնում, այլ փորձում
ենք ինչ-որ օրենք շրջանցելով՝ լուծել մեր պրոբլեմները»: «Եվրոպան ահռելի սխալներ,
բարդություններ ունի, մեծ բացասական փորձ ունի, բայց նա ասում է՝ կա ինքնամաքրման
ճանապարհ: Հասարակությունը ինքն իր պրոբլեմը դարձնում է քննարկման նյութ: Հասարակության
մեջ կա մի խավ, որ այդ պրոբլեմները բարձրացնում է, լուծումներ է փնտրում եւ հասնում
է, որ հասարակական գիտակցության մեջ հարցադրումը փոխվի՝ սա է Եվրոպան»,- գնահատեց
պարոն Ոսկանյանը, ում ցանկությունն է՝ Հայաստանում եվրոպական տիպի հասարակության
կառուցումը: Ընդհանրապես, պարոն Ոսկանյանը կարծում է, որ իր մեջքի ետեւում
մեծ պատմություն եւ առջեւում՝ անցնելու երկար ճանապարհ ունեցող մեր ժողովուրդը «չպիտի
իրեն պատկերացնի ջոկերի դերում: Կարծես թե ինքն այստեղ նստում է, չի խառնվում ոչ
մի բանի, սպասում է, թե որտեղից ինչ պիտի ստանա՝ գնա ստանա: Մենք պիտի մի ճանապարհ
հանձն առնենք ու ասենք՝ սա ենք ուզում: Եվ ոչ թե ասենք՝ իսկ ի՞նչ կտա մեզ Եվրոպան,
իսկ Ռուսաստա՞նը, բա Չինաստա՞նը…»: Պարոն Ոսկանյանը ունի նաեւ իր բացատրությունը,
թե ինչո՞ւ մենք այդպես էլ չենք «եվրոպականացվում»՝ անընդհատ ընտրություններ ենք կեղծում,
օրենքներ ոտնահարում եւ այլն: Ի տարբերություն ՊՆ նախարարի, որը համարում էր, թե
դա մեր մենթալիտետի արդյունքն է, ԱԳ նախարարի խորհրդականը վստահ է, որ դա կապված
չէ մեր քաղաքակրթության հետ. «Մենք ուրիշ քաղաքակրթության չենք պատկանում՝ քան Եվրոպան:
Դա ավելի շատ մշակութային խնդիր է: Դա կապված է շատ պարզ բանի հետ՝ հայ հասարակությունը
բացարձակ չզարգացած հասարակություն է: Մենք հարյուրավոր տարիներ շարունակ ոչ միայն
պետություն, այլեւ հասարակություն չենք ունեցել: Այնպես որ, մեր առջեւ կանգնած խնդիրը
հասարակության ձեւավորման, ինքնամաքրման հարց է»: Տեսաբան, մշակութաբան Հրաչ
Բայադյանի կարծիքով էլ՝ մեր պրոբլեմն այն է, որ մենք դեռ կրում ենք խորհրդային տարիների
խարանը. «Մենք խորհրդային կայսրության փլատակների տակ ենք: Պատկերացնել, որ մենք
կարող ենք այդ փլատակների տակից վեր կենալ, ուսերի վրայից թափ տալ կայսրության փոշին
ու ճանապարհ բռնել դեպի Ստրասբուրգ կամ Բրյուսել՝ շատ պարզունակ պատկերացում է: Ես
կարծում եմ, որ մենք դեռ կայսրության ժառանգության հետ հաշիվներ ունենք մաքրելու,
մենք դեռ երկար ճանապարհ ունենք մեր գաղութային անցյալի մասին մտածելու, խորհելու:
Մեր պրոբլեմը ե՛ւ հոգեբանական է, ե՛ւ մշակութային, ե՛ւ սոցիալական: Այդ փոփոխությունը
պահանջում է հասարակագիտական միտք: Իսկ հասարակագիտական մեր կարողությունները թույլ
չեն տալիս մեր երկրի համար ճակատագրական կարեւորության խնդիրների քննարկում ծավալել:
Այսօր Հայաստանում չկա մտավորականություն, որի ձայնը լսելի է: Նրա ձայնը մնացել է
19-20-րդ դարերում: Ժամանակակից հասարակությունը չունի մտավորական էլիտա. երբ պետք
է մտավորականի խոսքը՝ գնում են ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ Սոս Սարգսյանի մոտ, նկատեք՝
ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ: Իսկ հիմա չկա մտավորական էլիտա, որովհետեւ իշխանությունը
էլիտա ձեւավորելու լեգիտիմություն չունի: Նա, ով իշխանության կողմից պարգեւի կամ
կոչման է արժանանում, միանգամից վարկաբեկվում է»: ՄԵԼԱՆՅԱ
ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
