«Նոր
Հայաստան» կազմակերպության «Սեւ ու սպիտակ» ակումբում երեկ «Մշակույթը՝ ազգային անվտանգության
տեսանկյունից» թեմայի շուրջ իր մտահոգությունները ներկայացրեց արվեստագիտության դոկտոր,
պրոֆեսոր Հենրիկ Հովհաննիսյանը: Ներկայացնում ենք հատվածներ նրա ծավալուն
ելույթից.«Ամենից արժեզրկված բառը մշակույթն է, դրանից ավելի արժեզրկվածը՝ մտավորականը
եւ մտավորականությունը: Ազգային անվտանգություն հասկացությունն էլ մեզ համար բացարձակ
նոր է: Այս մասին մենք չենք մտածել երբեւէ, թե իսկապես ինչ է նշանակում անվտանգություն,
այն էլ՝ ազգային: Դե, եթե այդ հասկացությունը գործածվում է, ուրեմն՝ մի բան իսկապես
վտանգի մեջ է: Իմ մեղավոր կարծիքով՝ մե՜ծ վտանգի մեջ է մշակույթը, եւ շատ բաներ արդեն
իսկ կորսված են անդառնալիորեն, քանի որ նշանները եւ տվյալները չեն երեւում, թե ինչի
հիման վրա եւ ինչպես պետք է վերադառնանք: … Միշտ հիշում եմ ռուսական այն
նշանավոր երգի խոսքերը՝ «Ինչի՞ց է սկսվում Հայրենիքը», որտեղ առաջինը տրվում է այբբենարանի
անունը: Այսօր հայոց աշխարհում քանի՞ մարդու կարող ես լրջորեն հասկացնել, թե ամեն
ինչ սկսվում է «այբ, բեն, գիմ, դա»-ից: Հայրենիքն ինձ համար դա է: Հայրենիքը ո՛չ
հողն է, ո՛չ ջուրը, ո՛չ օդը, այլ նախ եւ առաջ, իմ կարծիքով, լեզուն: … Եթե
մարդը զենք է վերցնում հողը պաշտպանելու համար՝ հանուն ինչի՞ է պաշտպանում: Այս հարցն
անպայման կտա իրեն, թե հանուն ինչի՞ եմ վտանգի ենթարկում ինձ, հանուն ինչի՞ եմ կրակում
թշնամուս վրա, ի՞նչը պաշտպանելու համար՝ սահմանի այս գի՞ծը: Այո՛, սահմանի այդ գիծը,
բայց ի՞նչն է կանգնած սահմանի այդ գծի այս կողմում՝ այն օլիգա՞րխը, որ մեր մեջ այսօր
համարյա թե թշնամանք է առաջացնում: Ո՞ւմ եմ ես ուզում պաշտպանել, եթե ես զինվորն
եմ, այն մարդո՞ւն, որը Երեւանի կենտրոնում կանգնեցնում է 20 հարկանի շենք եւ, ասենք,
նսեմացնում Թամանյանի ստեղծագործությունը: (Քիչ անց այս օրինակին պրն Հովհաննիսյանը
հավելեց եւս մեկը՝ մարդիկ անտուն են մնում. «Ամբողջ թաղամասը քանդում՝ մարդկանց նետում
են փողոց: Ովքե՞ր են անում: Հայ մարդիկ: Մենք դրա՞ն ենք պաշտպանելու».- Ա. Ի.): Ես
նրան չե՛մ պաշտպանելու, եւ ինքն էլ չի պաշտպանելու իրեն, նրա ընկե՛րն էլ չի պաշտպանելու
իրեն: Ուրեմն, պաշտպանում ենք մի բան, որը մեր հոգեւոր Հայրենիքն է: Հողից, ջրից
վեր կա մի ուրիշ բան, որով իմաստ է ստանում մեր այս սահմանը: Եթե դա չլինի՝ բոլորովին
իմաստ չունի այդ սահմանը: Եթե այստեղ պիտի խոսվի ուրիշ լեզվով, եթե վաղը-մյուս օրն
այստեղ պետք է բնակվի ինչ-որ այլազգի՝ Արեւելքից եկած, որը պիտի սեփականացնի, գնի
հայրենակցիս սարքածը, ուրեմն ի՞նչ է արժենում այդ սահմանն այս դեպքում: Այն արդեն
չկա՛: … Եթե ինչ-որ թխկոց-շխկոց եւ կիսաարեւելյան խեղաթյուրված աղմուկներ
իրար խառնած, քթագլխաձայն մղմղոցով խլացնում են իմ ականջը բոլոր անցումներում, ամենուրեք՝
ես տեսնում եմ, որ թշնամին գրավել է քաղաքը: Ամենեւին պարտադիր չէ, որ այդ ռաբիսը
պտտողը թուրք լինի: Սա մերը չէ: Մենք մեր քաղաքում ինչո՞ւ ենք օտար: Ամեն քայլափոխի,
ամեն օր զգում ենք, որ բան ենք կորցնում: Չեմ ասի, թե մենք տնտեսական ճգնաժամի մեջ
ենք: Ամենեւի՛ն այդ կարծիքին չեմ: Ընդհակառակը՝ առաջադիմություն կա, դանդաղ, թե ինչ՝
կա՛: Նույնիսկ չեմ ասի, թե մենք քաղաքական ճգնաժամի մեջ ենք: Մենք ուրի՜շ բան ենք
կորցրել: Մենք կորցնում ենք մարդուն: Եվ ես միշտ հարց եմ տալիս՝ վաղը, մյուս օրը
մենք ունենալո՞ւ ենք մտավորականություն, թե՞ ոչ: Թող ներվի ինձ՝ ես կասկածում եմ:
Ասում են՝ «Պետք է լավատես լինել: Լավ կլինի»: Բայց երբ ասում ենք՝ լավ կլինի, պիտի
տեսնենք, որ լավ սերմ ենք ցանում: Բայց եթե չար սերմեր են ցանվում՝ մենք ինչպե՞ս
սպասենք լավ արդյունքի եւ հանգիստ, պատի տակ նստած, արեւելյան ծուլությամբ ասենք՝
«վերջը լավ կլինի»: … Մենք վտանգված ենք մեր կապիկությամբ՝ ընդօրինակել,
վերցնել անպայման: Տեսեք՝ շաբլոն մտածողությունն ինչպես է լինում: Իմ կարծիքով, շաբլոնը
հետեւյալն է: Երբ մարդուն բան ես ասում, թե սա ինչո՞ւ է այսպես, պատասխանում է, թե
այնինչ տեղը, ասենք՝ Իտալիայում էլ է այսպես: Դե, դա չափանիշ չէ: Դա ոչինչ չի նշանակում:
Մեր ժողովուրդն այս վտանգն ունի իր մեջ՝ վերցնել, ընդօրինակել մակերեսը: …
Ամենացավալին՝ կրո՞ւմ ենք արդյոք մենք մեր կեցության, գոյության խորհուրդն ու իմաստը:
Ինչ-որ մարդիկ՝ այո: Բայց եթե դա հանում ենք մեզնից հիմնավորապես… Կարող եմ մի
օրինակ բերել: Մոսկվայում Կրեմլի համագումարների դահլիճում համերգ տեղի ունեցավ ՌԴ-ում
Հայաստանի տարվա բացման կապակցությամբ: Բարեկամնե՛րս, մենք այսօր ունենք հրաշալի
ջութակահար տղաներ Երեւանում եւ այլուր (մեծ մասամբ՝ այլուր): Նիկոլայ Մադոյանի նման
ջութակահար ունենք՝ կանչեիք նրան Գերմանիայից, թող նվագեր «Ծիրանի ծառ»-ը: Ինքը՝
հայ, մեղեդին՝ հայ, կատարումը՝ եվրոպական մակարդակի: Ինչո՞ւ չընտրել լավագույնը,
երբ դա ունենք, եւ ցույց տալ ամենաանորակ բաները, անճաշակ երգել «Սերս գաղտնի թող
մնա», մի տկլոր կնիկ էլ վերեւից իջեցնել նույն պահին: Գաղտնիք չմնաց, սիրելինե՛րս:
Եվ սա կոչվում է մշակո՞ւյթ: Եվ սրան ծափահարո՞ւմ են մարդիկ: Դեմքներին ես նայում՝
հիանում են: Մենք վառվա՛ծ ենք, զզվա՛ծ ենք՝ դուք ինչո՞ւ եք հիանում: Եվ նման բաներ
ենք տեսնում: Մարտի 8-ի առիթով համերգ է տրվում: Ես այդ համերգը հաղորդողին ասում
եմ՝ լա՞վ էր, ձեզ դուր եկա՞վ: Ասում է՝ «հա՛, էդ հո ձեզ համա՞ր չէ՝ ժողովրդի համար
է»: Իսկ ինչո՞ւ եք կարծում, թե ժողովուրդն այդքան անորակ է: Չէ, գոնե ես այդ կարծիքին
չեմ: Եվ այս գիտակցությամբ մենք վնաս ենք տալիս մեզ ու վտանգավոր դարձնում
մեր ապագան: Եթե ժողովուրդը պիտի իր նկարագիրն այդպես կորցնի, եթե պիտի այդքան էժան
բանի ետեւից գնա՝ դա դարձնի չափանիշ, ի՞նչը պաշտպանի վաղը զինվորը»: Պատրաստեց
ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸ
