Պնդում
է ԼՂՀ խորհրդարանի «ՀՅԴ-Շարժում-88» խմբի անդամ Գեղամ Բաղդասարյանը – Ինչո՞վ
է պայմանավորված այն, որ ԼՂՀ խորհրդարանը շուրջ 10 տարի ղարաբաղյան հակամարտության
առնչվող խնդիրները չքննարկելուց հետո՝ այժմ է նախաձեռնել մարտին անցկացնել այդ թեմայով
լսումներ: – Իմ կարծիքով, աբսուրդ է այն, որ ԼՂՀ խորհրդարանը մինչեւ հիմա
չի քննարկել ղարաբաղյան հիմնախնդիրը: Շատ ու շատ միջազգային ատյաններում, տարբեր
երկրների խորհրդարաններում քննարկվել է այդ հարցը, սակայն բուն Ղարաբաղում այս հիմնահարցը
քննարկման թեմա չի եղել երբե՛ք: Սա ԼՂՀ-ում տիրող ընդհանուր վիճակից բխող երեւույթ
է: Ցավալի է, բայց Ղարաբաղում հրատապ չէ ղարաբաղյան հիմնախնդիրը, ինչն ունի մի շարք
պատճառներ, որոնց չէի ցանկանա անդրադառնալ, քանի որ դա մի առանձին թեմա է: Պատճառներից
մեկը, որ խորհրդարանը մինչեւ հիմա չի քննարկել այդ հարցը՝ այն է, որ բանակցային գործընթացում
այժմ իբրեւ հակամարտության կողմ ներկայացված չէ Ղարաբաղը: Մեր ամենամեծ սխալն էր,
որ թույլ տվեցինք ԼՂ-ն վերածել բանակցությունների սուբյեկտից օբյեկտի: Հայկական կողմից
հիմնախնդրի կարգավորումն իր վրա է վերցրել Հայաստանի իշխանությունը, իսկ ԼՂՀ ներկայացուցչական
մարմինը եւ իշխանությունն ամբողջությամբ սպասողական եւ, ըստ իս, կրավորական կեցվածք
ունեն, որը չի հանգեցնի ոչ մի բարի հետեւանքի: Թեպետ, մյուս կողմից էլ, թվում է,
թե խորհրդարանական լսումներով սայլը կարծես թե շարժվում է տեղից: – «Ասոշիեյթեդ
փրես»-ը հաղորդեց, որ Ռոբերտ Քոչարյանին եւ Ալիեւին չի հաջողվել համաձայնության գալ
միայն 2 կարեւոր հարցում՝ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի եւ Քելբաջարից հայկական
ուժերի դուրսբերման: Իսկ Ադրբեջանի ԱԳ նախարարը հայտարարեց, թե համաձայնության են
եկել քննարկվող 9 հարցերից 7-ի շուրջ: ԼՂՀ օրենսդիր մարմինն ունի՞ գոնե մոտավոր պատկերացում,
թե ո՞ր հարցերի շուրջ են համաձայնել: – Ցավով եմ նշում, որ ղարաբաղյան հանրությունը
բացարձակապե՛ս տեղյակ չէ ոչ միայն Ռամբույեում կայացած հանդիպման, այլ ընդհանրապես
բանակցային գործընթացի նրբերանգներին: Համոզված եմ՝ սա վերաբերում է ոչ միայն հանրությանը.
ԼՂՀ իշխանությունները եւս 100 տոկոսով չեն տիրապետում այդ տեղեկատվությանը: Համենայնդեպս,
երբ փետրվարի 15-ին ԼՂՀ խորհրդարանի նիստում հարց հնչեց Ռամբույեի արդյունքների մասին՝
արտգործնախարարության ներկայացուցիչն ընդամենը նշեց, թե այդ հանդիպումից հետո Հայաստանի
ու Ղարաբաղի արտգործնախարարներն են հանդիպել, որից հետո գուցե ինչ-որ բան պարզ լինի
ե՛ւ մեր իշխանությանը, եւ ղարաբաղյան հանրությանը: Ինչ վերաբերում է հարցին,
թե որոշակի ինչ թեմաների շուրջ է ձեռք բերվել կամ չի բերվել պայմանավորվածություն՝
հարկ է ասել. մի քիչ հանգիստ ենք նայում այդ ամենին, քանի որ գտնում ենք, որ այնուամենայնիվ՝
վերջին խոսքը մերն է լինելու: Վաղուց է խոսվում, թե հարկ է հստակեցնել բանակցային
գործընթացում հայկական երկու պետականությունների իրավասությունների շրջանակները,
թե որոշակի ո՛ր հարցում է իրավասու Հայաստանը եւ ո՛ր հարցում՝ ԼՂՀ-ն: Համենայնդեպս,
կան մի քանի հարցեր, որոնք հենց ԼՂ իրավասության շրջանակներում են՝ կարգավիճակը,
տարածքների եւ փախստականների Ղարաբաղ վերադարձի հարցը: Ցանկացած բանակցություն կամ
պայմանավորվածություն կարող է իսկապես օգտակար լինել, բայց ընդգծում եմ՝ այնուամենայնիվ՝
մեզ ենք վերապահում վերջին խոսքի իրավունքը: Չգիտեմ, թե որքանով է սա ԼՂՀ իշխանությունների
դիրքորոշումը: Համենայնդեպս՝ ղարաբաղյան հանրությունում այս մտայնությունն է, թե
առնվազն այս 2-3 հարցերի շուրջ վերջին խոսքը պետք է լինի Ղարաբաղի ժողովրդինը: –
Հայաստանի նախագահի մամուլի քարտուղարը բացահայտեց՝ Ռամբույեում Ռոբերտ Քոչարյանն
«առաջարկել է ընդհանրացնել բանակցությունները, երբ պարզ է դարձել, որ արդյունքների
հասնել չի հաջողվի: Նախագահ Քոչարյանը գնահատում է իր ժամանակը եւ անլուրջ է համարում
բանակցությունների իմիտացիան, այդ թվում սքանչելի Փարիզում գտնվելը երկարաձգելու
համար»: Արդարացվա՞ծ եք համարում բանակցությունների դադարեցումը: – Ինձ համար
դժվար է գնահատական տալն այդ ամենին: Կարծում եմ՝ այդ գնահատականը պետք է տան Հայաստանի
քաղաքական ուժերը: Մենք այսօր փաստորեն կողմնակի դիտորդի դերում ենք եւ ընդամենն
ուշադրությամբ հետեւում ենք դեպքերի զարգացմանը: Եթե հարցը տեղափոխվի Ադրբեջան-Լեռնային
Ղարաբաղ հարաբերությունների հարթություն, ապա ե՛ւ մեզ համար դա կլինի ավելի բարենպաստ
դիրք, ե՛ւ Հայաստանի վիճակն ավելի կլավանա: Մենք գտնում ենք, որ Հայաստանը պետք է
լինի ԼՂ բնակչության անվտանգության եւ ինքնորոշման իրավունքի երաշխավորը՝ ընդամենն
այսքանը: Եվ քանի դեռ այդպես չէ՝ մենք շարունակելու ենք մնալ դիտորդի դերում: –
Հայաստանյան գործիչներն առաջարկում են, թե քանի որ բանակցություններում քննարկվում
է Ղարաբաղի կարգավիճակը հետաձգված հանրաքվեով որոշելու հարցը (սա ոչ ոք չի հերքել),
ապա պետք է տարվի քաղաքականություն, որ 1990-ից հետո ԼՂՀ-ից հեռացածներն իրենց ընտանիքներով
վերադառնան Ղարաբաղ՝ հանրաքվեի ժամանակ տոկոսային հարաբերությունը պահպանելու համար:
Արդյոք տեղի՞ն առաջարկ է: – Չեմ կարծում, թե ճիշտ է մոտեցումը: Այն պարզ պատճառով,
որ մենք առաջարկում ենք կոնկրետ քայլեր դեռեւս չեղած ու շատ հնարավոր է՝ ընդհանրապես
չլինելիք մի երեւույթի կապակցությամբ: Բացի դրանից, ըստ իս, վաղուց ժամանակն է, որ
Հայաստանում ղարաբաղյան հիմնախնդիրը դադարի լինել ներքաղաքական զարգացումների, իշխանափոխության
կամ իշխանապահության հիմնական գործոն: Հակամարտության կարգավորման գործընթացում
այս պահին կան շատ ավելի լուրջ խնդիրներ, եւ խորհուրդ կտայի ողջ ուշադրությունը կենտրոնացնել
այդ հարցերի վրա: Իմ կարծիքով, այս պահի ամենակարեւոր խնդիրը բանակցություններն Ադրբեջան-Լեռնային
Ղարաբաղ հարթություն տեղափոխելն է, ինչում մեծ անելիքներ ունեն Հայաստանի եւ ԼՂՀ-ի
իշխանությունները: Այսինքն՝ Ղարաբաղի իշխանությունները պետք է վերջապես քաջություն
ունենան վարելու ինքնուրույն քաղաքականություն եւ ամեն անգամ չսպասեն, թե Հայաստանի
իշխանություններն ինչպես են արձագանքում այս կամ այն երեւույթին: Մնացած հարցերը,
կարծում եմ, ածանցյալ են: Հարցազրույցը վարեց ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸ
