Հարցազրույց
Երեւանի նախորդ գլխավոր ճարտարապետ Նարեկ Սարգսյանի հետ – Պարոն Սարգսյան,
բավական ժամանակ է, որ որեւէ պաշտոն չեք զբաղեցնում, սակայն շարունակում են ձեզ քննադատել,
մեղադրել, անգամ ուզում են «գաղութ ուղարկել»: Խոսքը, մասնավորապես, ԱԺ-ում կայացած
սահմանադրական բարեփոխումների քննարկումների ժամանակ Ա.Գեղամյանի հայտնած կարծիքի
մասին է: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում նման «ուշադրությանը»: – Նախ շատ զարմացած
եմ, թե քաղաքի կառավարման համակարգի վերաբերյալ իմ կողմից քննարկման առաջադրված հայեցակարգային
խնդիրն ինչո՞վ է այդքան կատաղեցրել Արտաշեսին: Բնական եմ համարում, որ Արտաշեսի պատկերացմամբ
«նորմալ հասարակարգում» Նարեկ Սարգսյանը պիտի լիներ Կոշի գաղութում: Կասկած չունեմ,
որ եթե ինքը լիներ իշխանության, մեր երկրի առջեւ մեծ ավանդ ունեցող այլ անձինք եւս
ինձ հետ միասին կհայտնվեին գաղութներում եւ ֆիզիկապես կոչնչացվեին, ինչպես ժամանակին
տեղի ունեցավ մեր ազգի մեծագույն մտավորականների՝ Չարենցի, Բակունցի, Մահարու եւ
այլոց հետ՝ Գեղամյանի նշած «նորմալ հասարակարգում»: Մինչեւ վերջերս ինձ թվում էր,
թե նա քաղաքական գործիչ է, բայց վերջին ելույթում նրա օգտագործած բառապաշարից դժվարանում
եմ հասկանալ, ի վերջո, նա գաղութում կալանավորների համար կարգավիճակ որոշո՞ղ է, թաղայի՞ն,
թե՞ փողոցային հեղինակություն է: – Ձեզնից վիրավորված են նաեւ Դեմիրճյանները՝
Մարզահամերգային համալիրի մասին ձեր հայտնած կարծիքի պատճառով: – Մեր հասարակությունը
շարունակում է մնալ խորհրդային եւ կրել բոլշեւիկյան անհանդուրժողականության դրոշմը:
Երբ ասում ես՝ այսինչ շենքն ինձ դուր չի գալիս, դա անմիջապես քաղաքական երանգ է ստանում,
սկսվում են մեղադրանքներն ու անձնական վիրավորանքները: Մեղադրում են, թե ինչպես ես
համարձակվում մտածել ոչ այնպես, ինչպես ագրեսիվ մեծամասնությունը: – Այնուհանդերձ,
գտնում եք, որ այդ կառույցը մշակութային արժեք չէ՞: – Խորհրդային քարոզչամեքենան
80 տարիների ընթացքում ցանկացած կառույց դարձնում էր բարձրագույն արժեք, հեղինակներին
կոչումներ էր շնորհում: Եվ այսօր մարդկանց մեջ մտայնություն կա, որ խորհրդային ողջ
ժառանգությունը գլուխգործոցներ են, ճարտարապետները՝ հանճարներ: Կյանքը ցույց տվեց,
որ այդ «գլուխգործոցների» մեծ մասը չկարողացան նույնիսկ համապատասխանեցնել տարրական
գործառույթային պահանջներին: Այդ պատճառով էլ ես խիստ դեմ էի, որ 50 տարվա պատմություն
չունեցող որեւէ շենք ընդգրկվեր մշակութային հուշարձանների ցանկում: Քաղաքակիրթ աշխարհում
ընդունված կարգով կառույցը մշակութային հուշարձան կարող է համարվել կառուցումից միայն
50 տարի անց: Ցավում եմ, որ անտեսելով դա, իմ հրաժարականից անմիջապես հետո խորհրդային
շատ կառույցներ «դարձան» հուշարձան: Ինչ վերաբերում է թերթերից մեկի հրապարակմանը՝
Մարզահամերգային համալիրի մշակութային արժեք լինել-չլինելու մասին (ըստ այդ հրապարակման՝
ես ասել էի, որ ՄՀՀ-ն մշակութային արժեք չէ), ապա ես խոսել էի միայն մշակութային
արժեքների ճանաչման կարգի եւ համաձայն դրա՝ ՄՀՀ-ն հուշարձան ճանաչելու նպատակահարմարության
մասին: Դա պատճառ դարձավ, որ Դեմիրճյանների ընտանիքը հանդես գար իմ հանդեպ թշնամանքի
հրապարակային դրսեւորմամբ: Մինչդեռ, եթե նույնիսկ իմ ասածը չաղճատվեր, եւ եթե ես
միանշանակ պնդեի, որ ՄՀՀ-ն մշակութային արժեք չէ, դա կլիներ իմ՝ ճարտարապետի մասնավոր
կարծիքը, որի իրավունքը ես, ինչպես ամեն ոք, ունեմ, եւ որը պիտի հարգվի իրեն մտավորական
համարող մարդկանց կողմից: Ես երբեւէ չեմ գնացել ժողովրդահաճո արտահայտություններ
անելու ճանապարհով: Ես միշտ ասել եւ ասելու եմ այն, ինչ մտածում եմ: Ճարտարապետությունը
շատ բարդ մասնագիտություն է, բայց այսօր այն դարձել է քիչ թե շատ տառաճանաչ մարդկանց
քննարկման առարկա: – Ինչպե՞ս եք վերաբերվում ձեր նախաձեռնություններից մի
քանիսի՝ Հյուսիսային եւ Գլխավոր պողոտաների կառուցմանը զուգորդող վտարումներին: –
Մասսայական շփոթություններ կան այդ պողոտաների առումով: Հյուսիսային պողոտան վաղուց
իրացված է: Իսկ Գլխավոր պողոտան սկսվում է Կենտրոնական փոստի շենքի դիմացի զբոսայգու
աջ եւ ձախ կողմերից, այսինքն՝ Արամի եւ Բուզանդի փողոցներին հարող հատվածից եւ հասնում
է մինչեւ Աբովյան փողոց՝ «Սիլ պլազայի» հատվածը: Ինչ վերաբերում է վտարումներին,
ասեմ, որ 2001-2003թթ. իրացումը գնում էր ոչ մեծ արագությամբ, վտարումներ չկային:
Առաջին զանգվածային գործողությունների ժամանակ քաղաքապետ Ե. Զախարյանը 2004-ի փետրվարին
կարեւոր որոշում ընդունեց. գլխավոր ճարտարապետի ղեկավարությամբ ստեղծվեց հանձնաժողով՝
քաղաքապետարանի պատասխանատուների կազմով, եւ այդ հանձնաժողովն աշխատում էր բնակչության
հետ մեկ ամսից ավելի, ամեն օր: Բնակիչները, շփվելով հանձնաժողովի հետ, տեսնում էին,
որ ամեն ինչ արվում է ի շահ ժողովրդի, ընդհուպ մինչեւ բարեգործական ֆոնդերի ստեղծում,
լրացուցիչ գումարներ եւ այլն: Մեկ ամսում 200 ընտանիք պայմանագիր կնքեց: Որովհետեւ
հարցը միայն գումարը չէր, ես հատիկ-հատիկ յուրաքանչյուր բնակչին բացատրում էի Հյուսիսային
պողոտայի կարեւորությունը մեր քաղաքի, մեր սերունդների համար: Գործում էր նաեւ քաղաքացիներին
բնակարաններով փոխհատուցելու տարբերակը, որը հետագայում կիրառումից հանվեց: Իմ հեռանալուց
հետո հանձնաժողովը լուծարվեց, եւ իրացումն անցավ ԾԻԳ-ին: ԾԻԳ-ի աշխատողները ծրագրի
հեղինակներ չեն, որ ցավ զգան: Ցավում եմ, որ ծրագիրը, որը հեղինակներս որպես Երեւանի
վերածննդի ծրագիր էինք պատկերացնում՝ այսօր ամբողջապես ասոցացվում է վտարումների
հետ: – Վերջերս խոսակցություններ են պտտվում այն մասին, որ «Սիլ պլազայի»
ետնամասում կվերահավաքվեն իրենցից մշակութային հուշարձան ներկայացնող 20-րդ դարասկզբի
երեւանյան շենքերը: Ի՞նչ կարծիքի եք դրա մասին: – Քաղաքի այդ հատվածի մասին
բազմաթիվ քննարկումներ են եղել մեզ մոտ 2000-2001-ին, եւ վերջնականորեն մերժել ենք
այդ ծրագիրը, համարելով, որ դա Երեւանի զարգացման եւ եղած բոլոր հինգ գլխավոր նախագծերի
դեմ առաջարկ է: Մենք քաղաքում գերխնդիր ունենք՝ բացել քաղաքի զարկերակները: Բացվեց
Հյուսիսային պողոտան, պետք է բացել նաեւ Գլխավոր պողոտան: Հիմա բերել եւ Գլխավոր
պողոտայի սրտում հուշարձանաքարերի գերեզմանոց ստեղծելը բացարձակ անընդունելի է: Հույս
ունեմ, որ քաղաքաշինական խորհուրդ կհրավիրվի առաջիկայում, որովհետեւ նախատեսվում
է այդ ծրագրի քննարկումը, եւ վստահ եմ, որ մասնագետների մեծ մասը՝ նրանք, ովքեր պատկերացնում
են քաղաքի զարգացումը եւ գիտեն քաղաքի բոլոր գլխավոր հատակագծերը, սկսած Թամանյանինից,
կբացատրեն նման ծրագրի անթույլատրելիությունը: – Իսկ որեւէ այլ տեղում նման
գաղափարի իրականացմանը դեմ չե՞ք: – Որեւէ խնդիր չկա, կարելի է այլ տեղում
դա հավաքել: Ես կառաջարկեի Հանրապետության փողոցի տարածքը, որտեղ այդ ոճին հարիր
շենքեր են: Հյուսիսային պողոտայի առաջին շենքը, որ Հանրապետական կուսակցության շենքն
էր՝ նախկին Գինու մառանները, առաջինն էր, որ Թումանյան փողոցից տեղափոխեցինք եւ վերահավաքեցինք
Մելիք-Ադամյան փողոցում, եւ հիմա այն նորմալ, իր միջավայրում ընդգրկված կառույց է:
ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
