Երեկ
այն սենյակից հեռու էլ, ուր անցկացվում էր «Արդարություն» դաշինքի հերթական նիստը,
լսվում էր Արշակ Սադոյանի գոռգոռոցը: Վերջին ամսվա ընթացքում արդեն հաստատված
ավանդույթի համաձայն՝ նա հակադարձում էր Շավարշ Քոչարյանին, անսահման զարմանքի տեղիք
տալով, թե այդ ինչպես էին նրանք ժամանակին գոյատեւում նույն կուսակցության հարկի
ներքո: Քննարկվում էին խորհրդարանի՝ օգոստոսի 29-ի նիստին առնչվող հարցեր, փորձ էր
արվում վերջնականապես հստակեցնել դիրքորոշումները: Սակայն ինչպես հայտնեց Շավարշ
Քոչարյանը լրագրողներին՝ «հարցը մնաց անավարտ, խնդիրը չլուծվեց, քննարկումն ընդհատվեց»,
եւ առայժմ ուժի մեջ է մնում նախորդ դիրքորոշումը: Ականջ դնելու անհրաժեշտություն
չկար՝ պարզելու, թե ինչու էր ծագել այդ ահավոր կռիվը մեծ: Նիստից հետո ինքը՝ պրն
Սադոյանը մեր հարցին ի պատասխան՝ պատմեց. «Երբ Արամ Գասպարի Սարգսյանը ելույթում
ասաց՝ դե, պարզ է՝ սա «ոչ» է, ահա Սահմանադրության նախագիծը, տեսեք, թե ի՜նչ աղաղակող
թերություններ կան, Շավարշ Քոչարյանն ընդհատեց նրան: Ես էլ ասացի՝ ինչի՞ ես ընդհատում:
Նա շարունակեց, եւ սկսվեց ձայնի տոնի բարձրացում»: «Տոնի բարձրացման» պատճառը
նաեւ նախօրեին կայացած ասուլիսում Շավարշ Քոչարյանի պնդումն էր, թե «Արդարությունը»
ոչ թե կայացրել է հանրաքվեին «ոչ» ասելու որոշում, այլ հայտարարել է, թե բացակայում
են նախադրյալները հանրաքվեին «այո» ասելու համար: «Երբ դաշինքի անդամի ասուլիսի ուղղվածությունը
լինում է տպավորություն ստեղծելը, թե իբրեւ դաշինքը չի որոշել այս՝ իսկապես խայտառակ
բովանդակությամբ նախագծին «ոչ» ասել, այլ ընդամենը դեռ քննարկում են, մտածում ու
մտորում՝ սա բացարձակ անընդունելի է,- հայտարարեց պրն Սադոյանը:- Բնական է, եթե դաշինքը
որոշել է, թե ոչ մի հնարավորություն չեն տեսնում «այո» ասելու՝ դա պարզ եւ հասկանալի
«ոչ» է»: Իր երբեմնի կուսակցի հասցեին նաեւ նշեց. «Ուզում եմ հասկանալ, թե ինչն է
պատճառը, որ մարդիկ, որոնք ընդդիմություն լինելու երկար պատմություն ունեն՝ հիմա
ինչ-ինչ պատճառներով դարձել են «կոնստրուկտիվ»: Հավելեց՝ «Ի՞նչն է շահը, չեմ հասկանում:
Չեմ ուզում մտածել, որ իմ երկար ժամանակվա գործընկերները կարող են ինչ-ինչ պատճառներով
փոխել իրենց ուղղվածությունը: Բայց կարող է դա ինձ թվում է միայն»: Հակադարձության
մյուս թիրախը եւս Քոչարյանն էր, սակայն այս անգամ՝ Ռոբերտ, որը «Հայլուր»-ին տված
հարցազրույցում ասել էր. «Քանի որ այսօր համաձայնեցված դաշտում ենք մենք Եվրախորհրդի
հետ, ընդդիմությունն ինքն իրեն դրել է խաղից դուրս վիճակում, հայտնվել այնպիսի մի
կացության մեջ, երբ իրենց թվում է, թե բարեփոխումների դրական արդյունքը կդիտվի որպես
իշխանության հաղթանակ եւ իրենց պարտություն»: «Առավոտի» խնդրանքով անդրադառնալով
այս պնդմանը՝ «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի նախագահ Արամ Սարգսյանն
ասաց. «Ընդդիմությունն իրեն բացարձակապե՛ս խաղից դուրս վիճակում չի դրել: Եվ եթե
խոսում ենք խաղի մասին՝ ես ինձ հարձակվող եմ համարում: «Ոչ» ասելը խաղից դուրս մնալ
չէ: Ժողովրդավարությունը տեսակետների տարբերության մեջ է՝ ես «ոչ» եմ ասում եւ իմ
«ոչ»-ը հիմնավորում եմ: Եթե իրենք «այո» են ուզում ասել՝ թող հիմնավորեն իրենց «այո»-ն:
Տեսականորեն՝ չկա Փարիզի էտալոնների թանգարանում դրված Սահմանադրության էտալոն, որի
հետ համեմատենք ու ասենք, թե այս Սահմանադրությունը լավն է կամ վատը: Միշտ էլ հնարավոր
է ինչ-որ կետ գտնել եւ ասել, թե լավը չէ: Խնդիրն այդ դաշտում չէ: Ես քաղաքակա՛ն «ոչ»
եմ ասում եւ չեմ ասում՝ նոր բերված Սահմանադրությունը բարեփոխված է կամ ոչ: Ես ասում
եմ՝ դուք իրավունք չունե՛ք սահմանադրական հանրաքվե անելու, որովհետեւ երկրում չկան
ընտրական ինստիտուտներ: Որովհետեւ Սահմանադրական դատարանը 2003-ի մարտի 5-ի ընտրությունների
հարցը քննարկելուց հետո որոշում կայացրեց, որ «Հանրաքվեի մասին» օրենքը չի համապատասխանում
ՀՀ Սահմանադրության 2-րդ՝ անփոփոխ հոդվածին եւ կոչ արեց մեկ տարվա ժամկետում այն
համապատասխանեցնել Սահմանադրությանը: Սա արված չէ, հետեւաբար մենք չունենք «Հանրաքվեի
մասին» օրենք: Իսկ եթե չունենք այդ օրենքը՝ ինչպե՞ս ենք անցկացնելու հանրաքվե»: Ռոբերտ
Քոչարյանը նաեւ ասել էր՝ «Եթե մենք կարողանանք սահմանադրական բարեփոխումների շուրջ
այնպիսի քարոզչություն ծավալել, որ սա ընկալվի որպես մեր ժողովրդի միասնության դրսեւորում,
ինչպես օրինակ՝ շուրջպարն էր, եւ եթե տոնական տրամադրությամբ մենք դրական արդյունք
ունենանք, ապա դա կլինի հաղթանակ ե՛ւ ժողովրդի, ե՛ւ երկրի համար»։ Հանրաքվեի եւ շուրջպարի
միջեւ այս զուգահեռն Արամ Սարգսյանը համարեց բնական. «Դա արդեն մենթալիտետի եւ ընկալման
հարց է: Ցավում եմ՝ իր աշխարհընկալումն այդպիսին է, որ Սահմանադրությունը եւ շուրջպարը
նույնացնում, տեսնում է նույն համատեքստում»: ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆ
