ԱՐՄԵՆ ՇԵԿՈՅԱՆ

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

Գլուխ տասնվեցերորդ

ՆՎԱԳԱԽՄԲԻ ՏՂԱՆԵՐԸ

Երբ բեմի լույսերը վառեցի, փոխգնդապետը նախ շարանով կողք-կողքի քնած մեր տղերքի տեսարանից անակնկալի եկավ ու հետո նոր միայն նկատեց բեմի հետնապատի երկայնքով փռված իմ լոզունգը:

– Էս ե՞րբ ես հասցրել, ա՛յ խելառ,- զարմանքն ու հիացմունքը զսպել չկարենալով՝ աղաղակեց Կարավանը:

– Գիշերը,- հանգիստ պատասխանեցի ես.- չորս-հինգ ժամվա մեջ գրեցի, ընկե՛ր փոխգնդապետ:

– Խոսք չունեմ, Արմուշ դժան,- կարկամեց Կարավանը:

– Հավանո՞ւմ եք, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- հարցրի ես:

– Հավանելն էն խոսքը չի,- ասաց Կարավանը,- ոչ միայն հավանում եմ, այլեւ զարմանում եմ: Փաստորեն, դու ամբողջ գիշեր աչք չես կպցրել, հա՞:

– Ճիշտ այդպե՛ս, ընկե՛ր փոխգնդապետ: Ծառայում եմ Սովետական Միությանը,- կատակեցի ես:

Հանկարծ Կարավանը լրջացավ ու լուրջ-լուրջ ասաց.

– Էդպես չի՛ կարելի, Արմո՛ւշ. պիտի գիշերները նորմալ քնես, թե չէ՝ էս տեմպով որ շարունակես, քեզ շարքից կհանես:

– Ճիշտն ասած, ընկե՛ր փոխգնդապետ, ժամը երեքի կողմերն էս լոզունգն արդեն գրել-վերջացրել էի: Ուզում էի քնել, բայց քունս չտարավ,- ասացի ես:

– Գոնե հիմա քնիր,- ասաց Կարավանը,- էս արհեստանոցի դռները երկու կողմից կփակես ու մի քիչ կհանգստանաս:

– Ճիշտ այդպե՛ս, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ժպտացի ես:

– Ապրե՛ս,- ասաց Կարավանը,- ինձ թվում էր՝ բելիլան հերիք չի անի, բայց լավ էլ հերիքացրել ես:

– Նախավերջին տառի վրա բելիլան պրծավ, բայց Մացոն բելիլա ճարեց,- ասացի ես:

– Ի՞նչ Մացո, Մացոն ո՞վ է,- հարցրեց Կարավանը:

– Ձեր խոհարարը,- պատասխանեցի ես:

– Կազարյա՞նը,- հարցրեց Կարավանը:

– Երեւի. ազգանունը չգիտեմ,- ասացի ես:

– Հայերով իրար թիկունք եք կանգնում. շատ լավ է,- ասաց Կարավանը:

– Հա. Մացոն մեզ շատ օգնեց,- ասացի ես:

– Կազարյանից մենք էլ ենք շատ գոհ,- ասաց Կարավանը, եւ էդ պահին Վալերը պառկած տեղից վեր կենալով՝ տեղում նստեց ու, աչքերը ճմռելով, աղաղակեց:

– Մա՛մ, ջուրը տաքացրե՞լ ես,- աղաղակեց Վալերը:

– Էս ի՞նչ է մռնչում,- վախեցած հարցրեց Կարավանը:

– Մորն է ձայն տալիս,- ասացի ես:

– Ի՞նչ է ասում,- հարցրեց Կարավանը:

– Ասում է՝ ջուր տաքացրու,- ասացի ես:

– Առաջին օրն է,- ասաց Կարավանը.- կամաց-կամաց կվարժվի:

– Մա՛մ, արագացրո՛ւ, պարապմունքից ուշացա,- իսկապես մռնչաց Վալերն ու իր իսկ մռնչոցից արթնացավ:

Վալերի մռնչոցից տղերքն էլ արթնացան եւ Կարավանին տեսնելով՝ տեղներից վեր թռան ու զգաստ կանգնեցին:

– Բարի լույս, քաջե՛ր,- տղերքին ասաց Կարավանը.- ե՞րբ ենք սկսում պարապել:

– Արդեն սկսել ենք, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասաց Կիրովաբադցին:

– Մինչեւ գիշերվա չորսը նվագում էին,- ասացի ես:

– Ինքն էլ էր մեզ հետ նվագում,- ասաց Կիրովաբադցին:

– Չհասկացա, Արմո՛ւշ,- զարմացավ Կարավանը,- դու նվագո՞ւմ էիր, թե՞ լոզունգ էիր գրում:

– Ի՞նչ նվագել, ընկեր փոխգնդապետ,- ասացի ես,- էս տարելկեքն ու բառաբանն էի խփում:

– Էդ էլ է գործ,- ասաց Կարավանը:

– Ընդ որում՝ շատ լուրջ գործ է: Ընկե՛ր փոխգնդապետ, Արմենը շատ ուժեղ սլուխ ունի,- ասաց Կիրովաբադցին:

– Բազմակողմանի տաղանդ ես,- ինձ նայելով՝ ժպտաց Կարավանը:

Պարգեւն աչքերը բաց արեց եւ, Կարավանին տեսնելով, տեղից վեր թռավ ու զգաստ կանգնեց:

– Բարի լույս, Պըրգեւ,- ասաց Կարավանը:

– Բարի լույս, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ժպտաց Պարգեւն, ու բոլորս զարմացանք, որ Կարավանը Պարգեւի անունը հիշում է:

– Մի հատ նվագե՞նք լսեք,- Կարավանին հարցրեց Կիրովաբադցին:

– Սոված փորներիդ ո՞նց եք փչելու,- հարցրեց Կարավանը:

– Մի կերպ կփչենք,- ասաց Կիրովաբադցին, ու մենք, մեր գործիքները վերցնելով, սպասեցինք իր ազդանշանին:

Մենք նվագեցինք, ու մեր «Պրաշչանիե սլավյանկին» Կարավանը ոնց որ թե հավանեց:

– Էդ դո՞ւ ինչի չես փչում. մենակ դիրիժորություն ե՞ս անելու,- Կիրովաբադցուն հարցրեց Կարավանը:

– Չէ, ի՞նչ դիրիժորություն, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասաց Կիրովաբադցին,- ուղղակի գործիք չունենք. մի շեփոր է պակասում ու մի հատ էլ ալտ:

– Բա ո՞նց պիտի անենք,- հարցրեց Կարավանը:

– Երեկ կամանդիրը խոստացավ, որ կճարի,- ասաց Պարգեւը:

– Որ խոստացել է՝ ուրեմն կճարի. ինքը նվագախումբ շատ է սիրում: Երեւի իր նախկին զորամասից բերել կտա,- ասաց Կարավանը:

– Հա. էսօր իր վարորդին պիտի ուղարկեր էդ գործիքների հետեւից,- ասաց Պարգեւը:

– Կարանտինում մի վրացի կա, երեւի ուղարկեմ ձեզ մոտ՝ թող ձեզ հետ նվագի,- ասաց Կարավանը:

– Ի՞նչ վրացի է, ի՞նչ է նվագում,- հարցրեց Վալոդը:

– Կոնսերվատորիան ավարտած է: Գործիքի անունն ասաց, բայց մոռացա. անծանոթ անուն էր,- ասաց Կարավանը:

– Փողայի՞ն գործիք էր,- հարցրեց Վալոդը:

– Երեւի,- ասաց Կարավանը.- էդ անունն առաջին անգամ էի լսում:

– Ֆլեյտա՞,- հարցրեց Վալոդը:

– Չէ, ֆլեյտան գիտեմ,- ասաց Կարավանը,- էդքան էլ անգրագետ չենք:

– Երեւի հոբոյ,- ասաց Վալոդը:

– Երեւի. էդ տեսակ անուն էր,- ասաց Կարավանը:

– Շատ լավ է, ընկեր փոխգնդապետ,- ասաց Վալոդը,- եթե հոբոյ է նվագել, ցանկացած փողային գործիքից գլուխ կհանի: Կակռազ մեզ ալտիստ է հարկավոր:

– Կուղարկեմ՝ թող միանա ձեզ,- ասաց Կարավանը:

– Շատ լավ կլինի,- ասաց Վալոդը:

– Վատ չեք նվագում,- ասաց Կարավանը,- էդ վրացին էլ որ գումարվի ձեզ, ամեն ինչ տեղը կընկնի:

– Այո, իհա՛րկե,- ասաց Վալոդը:

– Արմո՛ւշ, էս երկու օրը տղերքի հետ կնվագես, հետո նոր կանցնենք մեր գործերին,- ասաց Կարավանը:

– Ճիշտ այդպե՛ս, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասացի ես ու գրածս լոզունգը ցույց տալով՝ ավելացրի.- բա էս լոզունգը որտե՞ղ ենք կախելու:

– Կախելու հետ դու գործ չունես. ով որ պետքն է՝ կկախի,- ասաց Կարավանը:

– Լոզունգը հավանեցի՞ք, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- հարցրեց Վալերը:

– Հավանելն էն խոսքը չի: Փաստորեն, տաղանդների հավաքածու եք,- ասաց Կարավանը:

– Էդ վրացուն էլ որ ուղարկեք, լրիվ կդզվի,- ասաց Վալերը:

– Հենց այսօր կուղարկեմ,- ասաց Կարավանը:

– Վրացուն որ ուղարկեք, ինտերնացիոնալ նվագախումբ կդառնանք, թե չէ՝ էս պահի դրությամբ, փաստորեն, ազգային նվագախումբ ենք, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասաց Վալերը:

– Ի՞նչ տարբերություն՝ վրացի՞, թե հայ. ինչքան գիտեմ՝ իրենց տառերն էլ են, չէ՞, ձերոնք հնարել,- ասաց Կարավանը:

– Ահագին հայոց պատմություն գիտեք, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ժպտաց Վալերը:

– Դու էն ասա, Վալե՛րա, մայրիկդ ջուրը տաքացրե՞ց, թե՝ ոչ,- հարցրեց Կարավանը:

– Ի՞նչ մայրիկ, ի՞նչ ջուր, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- չհասկացավ Վալերը:

– Էրազիդ մեջ մորդ ձեն էիր տալի, ասում էիր՝ ջուր տաքացրու,- Վալերին հայերեն բացատրեցի ես:

– Ռուսերեն ե՞մ էդ բանը մորս ասել,- զարմացավ Վալերը:

– Չէ, հայերեն ես ասել,- ասացի ես:

– Բա ինքը ո՞նց ա հասկացել. հայերեն գիտի՞,- հարցրեց Վալերը:

– Չէ՛, ինձ հարցրեց՝ ես թարգմանեցի,- ասացի ես:

– Պարզ ա,- հայերեն ասաց Վալերը, հետո Կարավանին դիմելով՝ ռուսերեն ասաց.- ներող եղեք, ընկե՛ր փոխգնդապետ, շուտ-շուտ եմ երազ տեսնում՝ մանավանդ առավոտվա էս քաղցր քնիս ժամերին:

– Ներելու բան չկա, Վալե՛րա,- ասաց Կարավանը,- ես արդեն քսան տարվա ծառայող եմ, բայց մինչեւ հիմա էլ երազում տեսնում եմ մերոնց ու հատկապես մայրիկիս:

Վալերն էնքան իր երազի վրա չէր զարմացել, ինչքան էն բանի վրա, որ փոխգնդապետ Կարավանն անսխալ հիշում էր իր անունը: Էդ հանգամանքի վրա բոլորս էինք զարմացած ու վերստին զարմացանք, երբ Կարավանը Պարգեւին դիմելով՝ ասաց.

– Պըրգեւ դառագոյ, երեւի վաղուցվանից էդ գործիքը ձեռքդ չէիր վերցրել, հա՞. մի քիչ ոնց որ դժվար էիր փչում:

– Ինքը ժամանակին նվագել է, ընկե՛ր փոխգնդապետ, ուղղակի էս վերջին մի քանի տարին չի նվագել, էս երկու օրում հաստատ ֆորմի մեջ կմտնի,- Պարգեւից առաջ ընկնելով՝ Կարավանին բացատրեց Կիրովաբադցին:

– Ես էդքան բանը հասկանում եմ, Վալոդյա,- ասաց Կարավանն ու ավելացրեց.- ես երաժշտությունից էդքան էլ բութ չեմ. տեսնում ու հասկանում եմ, որ մարդը պրոֆեսիոնալ է, թե չէ՝ ես էլ եմ պիոներ ժամանակս տրուբա փչել, բայց որ հիմա էս գործիքը փչեմ, երեւի ձեն էլ դուրս չգա:

Փաստորեն, Կարավանը բոլորիս անունները մեկ առ մեկ հիշում էր, ու մենք էդ փաստից չափազանց շոյված էինք, եւ երբ էդ առթիվ Վալերն իր հիացմունքն ու զարմանքը հայտնեց, Կարավանը հպարտությամբ ասաց.

– Վալե՛րա դառագոյ, իմ հիշողության վրա մարդիկ միշտ էլ շշմում են, եւ, բացի այդ, դուք հո սովորական սալդատներ չե՞ք, որ ձեր անունները չհիշեմ. փաստորեն, արվեստագետ ու մտավորական մարդիկ եք, ու ես ձեզ ոչ թե ենթականեր եմ համարում, այլ՝ կոլեգաներ:

– Բայց, ընկե՛ր փոխգնդապետ, դուք եք, չէ՞, մեր շեֆը,- ասաց Կիրովաբադցին,- մենք ձեզ ենք, չէ՞, ենթարկվելու:

– Հա, փաստորեն ուստավով ես եմ ձեր անմիջական ղեկավարը, բայց քանի որ մեր կամանդիրը երաժշտության ու նվագախմբի հետ կապված թուլություններ ունի, կարծում եմ՝ ինքն անձամբ կզբաղվի ձեզանով,- ասաց Կարավանը:

– Էդ լա՞վ է, թե՝ վատ,- հարցրեց Վալերը:

– Միանշանակ լավ է՝ հատկապես ձեզ համար,- ասաց Կարավանը:

– Փաստորեն, մենք մենակ կամանդիրին ե՞նք ենթարկվելու, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- հարցրեց Պարգեւը:

– Ճիշտ այդպե՛ս,- ասաց Կարավանը,- բայց, Պըրգեւ դառագոյ, դա ամենեւին չի նշանակում, որ էս բեմի վրա պիտի քնեք. բոլորի հետ միասին ընդհանուր կազարմայում քնելն ուստավով պարտադիր է:

– Հասկանում ենք, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասաց Կիրովաբադցին,- բայց ձեզ շատ ենք խնդրում, որ մինչեւ ամսի հինգը թույլ տաք էս ակումբում մնանք. գիշերները պիտի պարապենք ու նվագենք, որ ամսի հինգին ամեն ինչ պատրաստ լինի:

– Մինչեւ ամսի հինգը որ ուզենամ էլ, չեմ կարող ձեզ ընդհանուր կազարմա ուղարկել,- ասաց Կարավանը,- պրիսյագան ամսի հինգին է, մինչեւ պրիսյագան դուք կարանտինի մեջ եք գտնվում ու օրենքով պիտի կարանտինի կազարմայում քնեք:

– Բայց մենք էս երկու գիշերը պիտի նվագենք, որ հասցնենք, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասաց Պարգեւը:

– Հասկացա,- ասաց Կարավանը.- որ շատ եք զոռում, ձեր ասածով կլինի: Ուրեմն, մինչեւ ամսի հինգը մնում եք էս ակումբում, ամսի հինգին պլատցում նվագում եք, մյուս մալադոյների հետ պրիսյագա եք ընդունում ու ամսի հինգի իրիկուն ձեր պրիզիվի տղերքի հետ տեղափոխվում եք ընդհանուր կազարմա:

– Շնորհակալություն, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասաց Կիրովաբադցին:

– Շնորհակալության հարց չկա, ընկե՛ր դիրիժոր,- ասաց Կարավանը,- եթե գործի շահը պահանջում է, ամեն ինչ ձեր ուզածով կլինի:

– Գործի շահը պահանջում է, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասաց Կիրովաբադցին:

– Դե լավ, դուք պարապեք, ես էլ գնամ իմ գործերին,- ասաց Կարավանը:

– Շնորհակալություն, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասացինք մենք:

– Ե՛ս եմ շնորհակալ,- ասաց Կարավանը՝ աչքի պոչով լոզունգիս նայելով:- Արմո՛ւշ դառագոյ, մինչեւ ամսի հինգը տղերքի հետ էս տարելկեքը կչխկչխկացնես, որ ամսի հինգից անցնենք մեր գեղանկարչական գործերին:

– Ճիշտ այդպե՛ս, ընկե՛ր փոխգնդապետ,- ասացի ես:

– Դե լավ, պարապե՛ք, ձեզ չխանգարեմ,- ասաց Կարավանը:- Գիշերները նորմալ քնեք, ձեզ շատ մի՛ կոտորեք. աշխարհի վերջը չի:

Կարավանը գնաց, եւ քիչ անց հայտնվեց Շկարուպետայի վարորդ Սաքոն:

– Տղե՛րք,- շնչակտուր ասաց Սաքոն,- հենց հիմի կամանդիրի հետ էթում ենք իրա նախկին չաստը: Կամանդիրն ասեց, որ ձերոնցից մեկնումեկը պիտի հետներս գա. ձեր արկեստրի համար ինչ-որ գործիք-մործիք պիտի բերենք:

– Հա,- ասաց Կիրովաբադցին,- մի հատ տրուբա ու մի հատ էլ ալտ պիտի բերենք:

– Հետները գնա՛, Վալո՛դ,- Կիրովաբադցուն ասաց Պարգեւը:

– Հենց հիմի ինքը շտաբի մոտ մեզ ա սպասում,- ասաց Սաքոն:

– Գալիս եմ,- շինելը վրան գցելով՝ ասաց Կիրովաբադցին:

– Էս արդեն շինել էլ եք ստացե՞լ,- զարմացավ Սաքոն:

– Հա, Մացոն բերեց,- ասաց Վալոդը:

– Բա ձեր էդ պագոննե՞րը երբ եք հասցրել կարել,- հարցրեց Սաքոն:

– Մացոն ա կարել,- ասաց Վալերը:

– Հա, Մացոն ուժեղ պարտնոյ ա,- ասաց Սաքոն,- խեղճը փաստորեն գիշերը չի քնել, հա՞:

– Ոչ մեկս էլ նորմալ չի քնել,- ասաց Վալերը,- համարյա սաղ գիշեր նվագել ենք, Արմոն էլ իրա լոզունգն ա գրել:

– Էս դու ես գրե՞լ,- լոզունգիս նայելով՝ զարմացավ Սաքոն:

– Հա,- ասացի ես:

– Էս համարյա մեր նախկին նկարիչին հավասար գրել ես,- ասաց Սաքոն:

– Հաստա՞տ,- ասացի ես:

– Հըլը մի բան էլ ավել: Կարավանը որ տենա, շատ կհավանի,- ասաց Սաքոն:

– Կարավանն արդեն տեսել էլ ա, հավանել էլ ա,- ասաց Վալերը:

– Հաստա՞տ,- հարցրեց Սաքոն:

– Հա. ոնց որ թե հավանեց,- ասացի ես:

– Չէր էլ կարա չհավաներ. ըստեղ չհավանելու բան չկա,- ասաց Սաքոն:

– Մի հատ նվագե՞նք լսես, Սաքո ախպեր,- հարցրեց Վալերը:

– Ժամանակ չկա, Վալեր ջան. կամանդիրը մեզ ա սպասում, անհարմար ա,- ասաց Սաքոն:

– Գնացինք,- շինելն ուղղելով՝ ասաց Կիրովաբադցին:

– Հա՛, գնա՛նք,- ասաց Սաքոն:

– Մի րոպե սպասի՛, Վալո՛դ,- գոռաց Պարգեւը, գրպանից փողերը հանեց, հինգ հատ տասանոց հաշվեց, տվեց Կիրովաբադցուն:

– Էս ի՞նչ ես անում, ա՛յ Պարգեւ,- զարմացավ Վալոդը:

– Դիր ջե՛բդ,- հրամայեց Պարգեւը:

– Բայց… էս քո փողն ա,- ասաց Վալոդը:

– Ըստեղ իմ ու քո չպիտի՛ ըլնի,- ասաց Պարգեւը:- Ճամփա եք էթում, պետք կգա:

– Գնացի՛նք, Վալո՛դ,- ասաց Սաքոն:

– Գնանք: Մերսի, Պարգեւ ջան,- կմկմաց Վալոդը:

Երբ նրանք գնացին, Պարգեւը նորից գրպանի փողերը հանեց, ամբողջը հաշվեց, հիսուն-հիսուն չորս տեղ առանձնացրեց, առաջին հիսունն ինձ տվեց, երկրորդն ու երրորդը՝ Ստյոպին ու Ազատանցուն, իսկ վերջինը՝ Վալերին:

– Ես քեզ վաբշե փող չեմ կրվել, ա՛յ Պաքո,- զարմացավ Վալերը:

– Կապ չունի,- ասաց Պարգեւը,- որ տալիս են՝ վեկալ:

– Որ շատ ես զոռում՝ կվեկալեմ,- ասաց Վալերը:- Մերսի, Պաքո ջան:

– Մերսի, Պարգեւ ջան,- ասաց Ստյոպը:

– Մերսի, Պարգեւ ջան,- ասաց Ազատանցին:

– Մերսի, Պարգեւ ջան,- ասացի ես:

– Անցած ըլնի, տղե՛րք ջան,- ասաց Պարգեւը:

– Արմո՛ ջան, իսկականից շատ լավ ես գրել էս լոզունգը,- Պարգեւի տված փողը գրպանը դնելով՝ ասաց Վալերը:

– Սաղ գիշեր աչք չեմ կպցրել,- ասացի ես:

– Վաբշե չես քնե՞լ,- զարմացավ Պարգեւը:

– Մի քանի անգամ փորձեցի քնեմ, բայց չստացվեց: Գլխացավիցս շատ եմ վախենում,- ասացի ես:

– Գլխացավ ունե՞ս, Արմո՛,- հարցրեց Վալերը:

– Հա,- ասացի ես:

– Հիմի՞, թե՞ վաբշե,- հարցրեց Վալերը:

– Հիմի չկա, բայց որ գիշերը չեմ քնել, վախենամ սկսվի,- ասացի ես:

– Որ պառկես՝ կարող ա քնես,- ասաց Պարգեւը:

– Դժվար թե ստացվի,- ասացի ես:

– Որ շատ ուզենաս՝ կստացվի,- ասաց Վալերը,- մինչեւ հազարը մտքիդ մեջ որ հաշվես՝ քնած կըլնես: Ես ըտենց եմ անում. մտքիս մեջ մինչեւ հազարը հաշվում ու քնում եմ: Պատահում ա՝ մինչեւ հինգ հարուրն արդեն քնած եմ ըլնում:

– Կփորձեմ,- ասացի ես:

– Գլխացավիցդ էլ շատ մի՛ վախեցի. որ պետք ըլնի՝ գլխացավդ վայրկենական կհանեմ,- ասաց Վալերը:

– Ո՞նց կհանես-,- զարմացա ես:

– Հանում ա,- ասաց Պարգեւը,- իմ գլխացավը մի անգամ բռնել էր, մի քանի րոպեում հանեց:

– Ո՞նց հանեց,- հարցրի ես:

– Գիպնոզով-բանով,- ասաց Պարգեւը:

– Հավատս չի գալի,- ասացի ես:

– Աստված չանի՝ գլուխդ ցավա,- ասաց Վալերը.- որ գլուխդ ցավա՝ կհավատաս:

– Էդ արհեստանոցիդ դռները ներսից փակի ու քնի,- ասաց Պարգեւը:

– Կփորձեմ,- ասացի ես:

– Գլխացավիդ հաշվով էլ արխային էղի,- ասաց Վալերը.- էդ լոզունգ գրել չի, որ գլուխ չհանենք:

Ես թերթերը փռեցի արհեստանոցիս հատակին, թերթերի վրա խունացած լոզունգները փռեցի, պառկեցի դրանց վրա ու շինելովս ծածկվեցի: Երկար ժամանակ «Պրաշչանիե սլավյանկիի» հնչյունները չէին թողնում քնեմ, ու, չնայած տղերքը չէին նվագում, էդ հնչյունները գիշերվանից ականջներիս մեջ էին ու որոշ ժամանակ ականջներիցս պոկ չէին գալիս, բայց հետզհետե հնչյունները թուլացան ու շուտով վերջնականապես մարեցին:

Ես արթնացա նույն էդ «Պրաշչանիե սլավյանկիի» հնչյուններից, բայց դրանք արդեն միանգամայն իրական հնչյուններ էին, որովհետեւ տղերքն արդեն նվագում էին: Նախորդ օրվա համեմատ՝ էդ հնչյունները շատ ավելի ուժգին ու զիլ էին եւ՝ շատ ավելի հստակ ու կատարյալ, եւ երբ արթնացա, մի պահ ինձ թվաց, թե էդ երաժշտությունը ռադիոյով է հնչում:

Նայեցի ժամացույցիս՝ երկուսն անց էր. փաստորեն մոտ հինգ ժամ քնել էի: Դրսի դուռս ինչ-որ մեկն ուժգին թակում էր, ու ես հասկացա, որ ոչ թե տղերքի նվագից եմ զարթնել, այլ՝ հենց էդ ուժեղ թակոցներից:

Ես պառկածս տեղից վեր կացա, դուռը բաց արի, եւ դուռը թակողը վրացական ընդգծված առոգանությամբ հարցրեց.

– Ներողություն, օրկեստրի տղերքն էստե՞ղ են:

– Ձեզ կոնկրետ ո՞վ է հարկավոր,- հարցրի ես:

– Բոլորը, ավելի ճիշտ՝ օրկեստրի ղեկավարը,- ասաց չափազանց գեր ու ժամանակից շատ շուտ ճաղատացած զինվորը:

– Ներս եկեք,- ասացի ես:

– Երեւի քնած էիք, հա՞,- հարցրեց նա:

– Արդեն զարթնել էի,- ասացի ես:

– Ես ակումբի դռնով էի ուզում ակումբ մտնել, բայց ինչքան դուռը ծեծեցի՝ չբացեցին,- ասաց նա:

– Նվագում են. երեւի չեն լսել,- ասացի ես:

– Ստիպված էս դուռը ծեծեցի. կներեք,- ասաց նա:

– Ոչինչ. արդեն զարթնել էի,- ասացի ես:

– Փոխգնդապետն ասաց, որ օրկեստրի բոլոր տղաները հայեր են,- ասաց նա:

– Հա,- ասացի ես.- իսկ դուք վրացի եք, չէ՞:

– Հա,- ասաց նա.- ակցենտիցս զգացվե՞ց:

– Չէ. փոխգնդապետն ասաց,- ասացի ես:

– Այսինքն՝ իմ մասին արդեն գիտեք,- ասաց վրացին,- ծանոթանանք. անունս Բախվա է, ազգանունս՝ Բուրչուլաձե:

– Արմեն,- ասացի ես՝ Բախվայի ձեռքը սեղմելով:

– Ասում ես՝ բոլորը ներսո՞ւմ են,- դու-ի անցավ Բախվան:

– Ղեկավարը չգիտեմ, բայց տղերքը ներսում են. նվագը չես լսո՞ւմ,- ասացի ես:

– Հա, լսում եմ,- ասաց Բախվան,- զգացվում ա, որ ղեկավարը ներսում չի. ֆալշերը շատ են:

– Երկար ժամանակ չեն նվագել,- ասացի ես:

– Զգացվում ա,- ասաց Բախվան:- Ճիշտը որ ասեմ, ես ընդհա՛նրապես ֆլեյտայից ու հոբոյից բացի՝ ուրիշ որեւէ գործիքի վրա չեմ նվագել:

– Էդ ձեռքինդ ֆլեյտա չի՞,- հարցրի ես՝ իր ձեռքի սեւ արկղիկը ցույց տալով:

– Հա,- ասաց Բախվան,- բայց էստեղ երեւի գործիքս կփոխեմ. էս ձեների մեջ դժվար թե ֆլեյտայի ձենը լսվի:

– Էսօր ալտ պիտի բերեին,- ասացի ես:

– Երեւի ալտ փորձեմ,- ասաց Բախվան.- առիթ ա, կսովորեմ. բանակից երեւի էդ օգուտը մնա:

– Լավ ա, որ էս չաստում նվագախումբ կա,- ասացի ես:

– Առաջներում չի էղել,- ասաց Բախվան.- էս նոր կամանդիրն ա որոշել օրկեստր սարքի:

– Հա,- ասացի ես,- հույս կա, որ կստացվի:

– Իսկ դու երեւի նկարիչ ես, հա՞,- արհեստանոցս զննելով՝ ասաց Բախվան:

– Հա, նկարիչ եմ,- ասացի ես:

– Նկարիչն էլ բանակի իմաստով վատ զբաղմունք չի,- ասաց նա:

– Երեւի,- ասացի ես:

– Դու ինչքա՞ն ես ծառայել, Արմեն,- հարցրեց Բախվան:

– Մի օր,- ասացի ես.- էրեկվանից եմ սկսել:

– Վա՜ տո՜,- զարմացավ Բախվան,- ես էլ գիտեմ՝ հին ծառայող ես: Փաստորեն, տղերքի հետ ես էկել, հա՞:

– Հա, միասին ենք էկել՝ նույն էշելոնով,- ասացի ես:

– Փաստորեն, ես ձեր համեմատ ստարիկ եմ,- ծիծաղեց Բախվան:-Տասնհինգ օր ա՝ կարանտինում վազացնում են. արդեն տասը կիլո քաշ եմ քցել: Ձեր բախտը բերել ա, որ ուշ եք էկել. կարանտինից, փաստորեն, պրծել եք:

– Կարանտինում դժվա՞ր էր,- հարցրի ես:

– Դժվարն էն խոսքը չի,- ասաց Բախվան,- ուղղակի զզվելի էր: Հերիք չի՝ սաղ օրը վազացնում էին, քնելուց առաջ էլ մի գլուխ՝ պաձյոմ-ատբոյ, պաձյոմ-ատբոյ. մի գլուխ հագցնում ու հանվացնում էին:

– Դե ասա՝ լավ ենք պրծել,- ասացի ես:

– Պրծնելն էն խոսքը չի,- ասաց Բախվան.- կարելի ա ասել՝ փրկվել եք:

– Բախտներս բերել ա,- ասացի ես:

– Էն էլ ո՜նց ա բերել,- ասաց Բախվան:- Ճիշտն ասած, որոշ չափով իմ բախտն էլ ա բերել. ես ընդամենը տասնհինգ օր կարանտինի մեջ մնացի, բայց տղերք կան, որ արդեն ամսից ավել ա՝ էնտեղ են: