ԾԱՅՐԱՀԵՂՈՒԹՅՈՒՆԻՑ՝ ԾԱՅՐԱՀԵՂՈՒԹՅՈՒՆ Մեր քաղաքական ուժերը կա՛մ խիստ թրքասեր են, կա՛մ խիստ թրքատյաց «Նոր Հայաստան» հասարակական կազմակերպությունը երեկ բանավեճի էր հրավիրել քաղաքական որոշ ուժերի ներկայացուցիչների եւ մի քանի երիտասարդների, այդ թվում՝ դպրոցականների: Բանավեճի թեման էր՝ «Ցեղասպանության ազդեցությունը ազգային մենթալիտետի վրա»: Սկզբում բանավեճը բացեց կազմակերպիչը՝ «Նոր Հայաստան» հ/կ նախագահ Էլեոնորա Մանանդյանը, որը կոչ արեց խելոք մտքեր հայտնել, եւ այդ ուղղությամբ կատարեց առաջին քայլը: Նա հայտարարեց. «Եթե մարդը ունակ է մտածելու, նա կարող է լուծել իր բոլոր պրոբլեմները, դա միանշանակ է»: Ապա առաջարկեց միասին խորհել այն հարցի շուրջ, թե ինչո՞ւ եւ ինչպե՞ս եղավ ցեղասպանությունը: Երկար ծավալված քննարկման ընթացքում շատերը մտածեցին այդ հարցի մասին, բայց թե դրանով նրանցից ով լուծեց իր պրոբլեմը՝ չպարզվեց: Մասնավորապես, քննարկմանը ներկա ՄԱԿ կուսակցության քաղխորհրդի անդամ Թամարա Գեւորգյանը հայտարարեց, որ տարիներ շարունակ մենք մեր երեխաների, մեր սերունդների մեջ թուրք ազգի նկատմամբ ատելություն ենք սերմանել. «Արդյոք ի՞նչ ենք մենք ուզում: Ուզո՞ւմ ենք տեսնել մի սերունդ, որը վաղը պիտի երգի «Ստամբուլը դարձնենք արյան ծով» կամ հայտարարի այն մասին, որ մենք ու թուրքերն անհամատեղելի ազգեր ենք: Եկեք անկեղծ խոսենք՝ այո, ցեղասպանությունը թողել է իր հետքը մեր մենթալիտետի վրա: Օրինակ, երբ որեւէ մեկը մի վատ բան է անում, ասում ենք՝ թուրք է: 300-400 տարի հայերն ու թուրքերը շատ էլ լավ ապրում էին իրար հետ, արդյոք թուրք ազգը մեղավո՞ր է, որ մի խումբ մարդիկ արել են այդ ոճրագործությունը: Եկեք խոստովանենք, որ, այո, առաջին հերթին հենց մեզ են պետք Թուրքիայի հետ բարիդրացիական հարաբերությունները: Որքա՞ն պետք է մեր մեջ այս մաղձը, այս ոխը պահենք: Պետք է երկխոսության գնալ, պետք է սովորենք երկխոսության մեջ մտնել, բանավիճել…»: Մեր այն նկատառմանը, թե նույնիսկ եվրոպացիներն են վատ արարքը թրքաբարո որակում, իսկ հայտնի խոսքը՝ «այստեղով թուրք է անցել», ամենեւին հայերի հեղինակածը չէ, երկխոսել ու բանավիճել սովորեցնող այս տիկինը պատասխանեց նրանով, որ սկսեց իր դժգոհությունը հայտնել հայաստանյան «անկատար» լրատվական դաշտից: Ընդ որում՝ երկխոսությանն ու բանավեճին ամենեւին ոչ հարիր ձայնի տեմբրով: «Հանրապետական» կուսակցության անդամ Արմեն Աշոտյանը տիկին Թամարային հիշեցրեց, որ սրանից գրեթե մեկ դար առաջ ճիշտ նմանատիպ մտքեր էին արտահայտում դաշնակցականները: Որքան էլ զարմանալի էր, դա տիկնոջ համար նորություն էր: Այս կապակցությամբ հիշեցրինք, որ «Առավոտում» այս շաբաթ տպագրվել են նախորդ դարասկզբին դաշնակցականների տեսակետները, որոնք հար եւ նման էին տիկին Թամարայի, իսկ ավելի ստույգ՝ նրա կուսակցական ղեկավարի արտահայտած մտքերին, որոնք տիկինը կրկնում էր գրեթե մեկը-մեկին: Նաեւ նկատեցինք, որ դա տպագրվել էր այն բանից հետո, երբ Գուրգեն Արսենյանը ՀՅԴ-ին մեղադրել էր թուրքերի հետ երկխոսելուց հրաժարվելու հիմնավոր պատճառներ ունենալու մեջ: Այս անգամ ՄԱԿ-ի քաղխորհրդի անդամը ուղղակի ցնցեց: Նա մեղադրեց «Առավոտին» փաստերը խեղաթյուրելու մեջ՝ «կարող եմ ձեզ տեսագրությունը տալ, եթե չալարեք՝ նայեք, որ Արսենյանը Դաշնակցության մասին չի ասել, ձեր կարծիքը մի փաթաթեք ուրիշի վզին», ապա՝ սխալ մեջբերումներ տպագրելու մեջ (խոսքը 1895-1924թթ. «Հառաջ» եւ «Դրոշակ» թերթերից արված մեջբերումների մասին էր, որ տպագրվել էին «Առավոտի» ապրիլի 19-ի համարում): Այս պարագայում մեզ չի մնում այլ բան, քան տիկին Թամարային մի պարզ տրամաբանական խնդիր առաջադրել: Եվ այսպես. ո՞րն է «իշխանության այն հատվածը, որը ազգայնական գաղափարի կրողն է» (սա Գ. Արսենյանի 15.04.2005-ին ԱԺ-ում ասվածի բառացի մեջբերումն է), եթե հաշվի առնենք, որ «իշխանության այդ հատվածը» առնվազն 90 տարվա պատմություն ունի: Հուսով ենք, տիկին Թամարային այս խնդիրը լուծելու հարցում կօգնի իր կուսակիցներից որեւէ մեկը, որը գոնե մամուլից այնքան չի խորշում, որ երբեմն թերթեր է կարդում: Եվ «չի ալարի» ու անձամբ կկարդա «Դրոշակի» ու «Հառաջի» նշված համարները, որպեսզի համոզվի՝ մենք սխալ մեջբերումներ չենք անում: Ընդհանրապես, Է. Մանանդյանի խելոք մտքեր արտահայտելու կոչը ազդեցիկ էր: Արմեն Աշոտյանը, օրինակ, առարկություն չընդունող տոնով հայտարարեց. «Ինչպես հարեւաններին չեն ընտրում, այնպես էլ արժեքային համակարգը չի փոխվում: Եվ ես չեմ հավատում, որ Թուրքիայի մտքում այսօր էլ չկա հայերից ու Հայաստանից ազատվել: Թուրքիան կարող է զարգանալ, բայց երբեք չի դառնա քաղաքակիրթ պետություն եւ ազգ»: Մի խոսքով՝ «մենք անհամատեղելի ենք» ոճով: Եթե դատենք նրա մեկ այլ խելոք մտքից, թե «հայերի կյանքի վերջին 1500-2000 տարիները բերում- հանգեցնում էին ցեղասպանության», ապա պիտի ընդունենք, որ մենք ընդհանրապես բոլորի հետ ենք անհամատեղելի: «Մեր պատմությունից մենք միայն մի դաս քաղեցինք. այն, որ մենք դաս քաղել չգիտենք: Հայերը քրիստոնեական նիրհի մեջ էին 19-րդ դարավերջին եւ 20-րդ դարի սկզբին: Ազատագրական պայքարի ընդամենը մի քանի դեպք է եղել, դրանից ավելիին հայերի ինքնապաշտպանական բնազդը չի հերիքել: Աջ այտին խփում էին, ձախն էին դեմ անում»,- դժգոհեց «Հանրապետական» կուսակցության ներկայացուցիչը: Բացի այդ, ինչպես համոզված է Ա. Աշոտյանը, այն, որ Լեհաստանը եւ «էլի մի քանի փոքր եվրոպական երկրներ» ընդունեցին Հայոց ցեղասպանության փաստը, ԱՄՆ-ի քաղաքականության արդյունքն է. «Դրանով ԱՄՆ-ն սեղմում է օղակը Թուրքիայի վզին», որպեսզի վերջինս հնազանդ մնա ԱՄՆ-ին: «Այնպես որ՝ շատ ոգեւորվել պետք չէ»՝ սթափեցնող կոչ արեց երիտասարդ պատգամավորը: Անցնենք հաջորդ խելոք մտքին, որի հեղինակը թիվ 172 դպրոցի մի բարձրդասարանցի էր. «Ես համոզված եմ, որ մենք երբեք Թուրքիայի հետ բարեկամներ չենք դառնա: Հարեւաններ՝ լավ, բայց երբեք՝ բարեկամներ»: Դեռահաս աղջնակը նաեւ նկատեց, որ կարեւոր չէ` Թուրքիան կընդունի, թե չի ընդունի ցեղասպանությունը, կարեւորը՝ թուրք ժողովուրդը կընդունի, թե ոչ. «Որովհետեւ իմ կյանքում, օրինակ, իմ պետությունը շատ փոքր դեր է խաղում: Եվ եթե իմ պետությունը մի բան ընդունի, ես չեմ ընդունի, եթե չուզեմ»: Ահա թե ինչի մասին պետք է առաջին հերթին մտածեն մեր քաղաքական ուժերը՝ պետության եւ պետականության հեղինակությունն ու վարկը բարձրացնելու մասին: Եվ ոչ թե՝ որքան կենսականորեն է մեզ պետք Թուրքիայի բարեկամությունը, կամ՝ որքան անհամատեղելի ենք մենք մյուս ազգերի հետ: ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
