Պնդում
է Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեն Մարդու իրավունքների պաշտպանության Հայաստանի
Հելսինկյան կոմիտեն հրապարակել է 2004-ի տարեկան զեկույցը ՀՀ-ում մարդու իրավունքների
վերաբերյալ: Զեկույցի ավելի սեղմ տարբերակը տրամադրված է Հելսինկյան միջազգային ասոցիացիային՝
Հայաստանի մասին զեկույց պատրաստելիս օգտագործելու համար: Փաստաթղթի մեծ մասը նվիրված
է «խոսքի ազատությանը, սեփական կարծիքը պնդելու իրավունքին, տեղեկություններ եւ գաղափարներ
փնտրելու, ստանալու եւ տարածելու ազատությանը»: Պակաս կարեւոր չեն իրավապաշտպան այս
կազմակերպության դիտարկումները դատական մարմինների եւ փաստաբանների գործունեության,
նրանց անկախության, քրեակատարողական հիմնարկներում եւ բանակում տիրող իրավիճակի մասին:
Զեկույցի՝ ՀՀ-ում խոսքի ազատությանը վերաբերող բաժնում վերստին անդրադարձ
կա «Ա1+»-ի եթերազրկմանը: «ՀՀ-ում ընտրությունների նախաշեմին ՀՌԱՀ-ը փաստորեն եթերից
զրկեց իշխանությունների ճնշմանը չենթարկվող միակ հեռուստաընկերությանը՝ «Ա1+»-ին,
մրցույթում նրան ճանաչելով «պարտված»: Վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում «Ա1+»-ը մասնակցեց
հաճախությունների տրամադրման գրեթե բոլոր մրցույթներին, եւ ամեն անգամ «անկախ» հանձնաժողովը
նրան ճանաչեց «պարտված»՝ չնայած մրցակիցների նկատմամբ օբյեկտիվ առավելություններին:
«Ա1+»-ը տարբեր հայցեր ներկայացրեց դատարան, որոնք չբավարարվեցին դատարանների բոլոր
երեք ատյաններում: Այժմ նրա հայցը Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վարույթում
է»,- ասված է զեկույցում եւ հավելված, որ 2003-ի դեկտեմբերի 3-ին ՀՀ ԱԺ կողմից՝ «Հեռուստատեսության
եւ ռադիոյի մասին օրենքում» կատարված փոփոխությունները եւս չբարելավեցին իրավիճակը
եւ օրենքը չհամապատասխանեցրին ԵԽ Նախարարների կոմիտեի՝ 2000-ի դեկտեմբերի 20-ի հանձնարարականի
դրույթներին, քանի որ ամեն դեպքում ՀՌԱՀ թափուր տեղի համար մրցույթի հաղթողը ի հայտ
է գալիս նախագահի սուբյեկտիվ որոշմամբ: Զեկույցի հեղինակներն անդրադառնալով
բանակում տիրող իրավիճակին՝ արձանագրել են, որ «2004-ին հայկական բանակում նախորդ
տարիների համեմատ ոչ կանոնադրական հարաբերությունների առումով էական տեղաշարժեր չեղան»:
Զեկույցում մեջբերված են ՀՀ զինդատախազության պաշտոնական տվյալները, ըստ որոնց՝ ՀՀ
զինված ուժերում 2004-ի դեկտեմբերի 1-ի դրությամբ գրանցվել են 815 բացահայտված հանցագործություն
եւ մահվան 38 դեպք, որոնցից 3-ը՝ հակառակորդի կողմից, 3-ը՝ սպանության, 4-ը՝ ինքնասպանության
հասցնելու, 4-ը՝ ինքնասպանության, 1-ը՝ բռնարարքի, 8-ը՝ զենքի օգտագործման կանոնների
խախտման, 3-ը՝ հիվանդության, 11-ը՝ վթարի եւ 1-ը դժբախտ պատահարի հետեւանքով: Այդուհանդերձ,
Հելսինկյան կոմիտեի իրավապաշտպաններն արձանագրել են, թե՝ «պաշտոնական ամփոփագրում
հաճախ բանակում հանցագործությունների հետեւանքով մարմնական վնասվածքներ ստացածների
մահվան դեպքերը հաշվառվում են ոչ թե որպես սպանություն, այլ մահ՝ հիվանդության հետեւանքով»:
Ըստ զեկույցի՝ «բացի ներզորամասային ոչ կանոնադրական հարաբերություններից՝
հիմնական խնդիրներից մեկն էլ զինծառայողներին սպայակազմի կողմից որպես անվճար աշխատուժ
օգտագործելն է»: «Մեր ունեցած տեղեկություններով, զինվորական աշխատուժն օգտագործվում
է առանձնատների շինարարությունում, ապօրինի անտառահատումներում, գյուղատնտեսական
աշխատանքներում, ինչպես նաեւ անձնական բիզնեսի արտադրամասերում»,- վկայակոչելով սեփական
աղբյուրները՝ արձանագրել են զեկույցի հեղինակները: Ավելին, այդ աղբյուրների տեղեկությունների
համաձայն, «հազվադեպ չեն անտառահատումների ժամանակ զինծառայողների՝ վնասվածքներ ստանալու
եւ մահվան դեպքերը»: «Դեպքերի մեծ մասը մնում է չբացահայտված, կամ պատիժ են
կրում ոչ հիմնական մեղավորները, իսկ դեպքերին ականատես զինվորականները զինծառայության
տարիներին վախենում են ճշմարտությունն ասել, զորացրվելուց հետո նույնպես խուսափում
են դրանից»,- ասված է զեկույցում: Ի դեպ, զեկույցի հեղինակ իրավապաշտպանների
ասելով՝ «այս գործերի բացահայտման շահագրգիռ կողմը հիմնականում սպանվածների ծնողներն
են, որոնք, սակայն, հոգնելով տեւական, երբեմն տարիներ ձգվող նախաքննությունից ու
դատավարությունից՝ ի վերջո հուսահատվում են եւ մնում համոզված, որ իրական մեղավորները
չպատժվեցին»: Ն. Մ.
