Ինչպես խոստացել էինք, ներկայացնում ենք
ԱՄՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտի պրոֆեսոր Սթիվեն Բլանկի՝ Հայաստանին
նվիրված վերլուծության բովանդակությունը։ Պրոֆեսորն իր հոդվածը սկսում է այսպես.
«Ըստ վերջին հաղորդագրությունների, Հայաստանը թեւակոխել է 2005թ.՝ կանգնելով մեծ
ճգնաժամի եւ մեկուսացման վտանգի առաջ: Ներքին կյանքում կառավարությունը համատեղում
է կոռուպցիան եւ ուժային ճնշումները»: Ըստ Բլանկի, բացահայտ ընտրակեղծիքները, ընդդիմությանը
ճնշելու համար բռնությունների դիմելու պատրաստակամությունը եւս ճգնաժամի ախտանիշերից
են: Նրա կարծիքով, քանի հայաստանյան ընդդիմությունը չունի զանգվածային քաղաքական
աջակցություն՝ ինչպիսին ունեին ուկրաինական եւ վրացական ընդդիմադիր ուժերը, Քոչարյանի
կառավարությունը ձգտելու է ամեն կերպ պահել իշխանությունը: Ու չնայած դրան, պրոֆեսորը
վստահ է, որ ներկա իշխանությունները չեն կարող լուծել Հայաստանի առաջ ծառացած տնտեսական
եւ արտաքին քաղաքական լուրջ խնդիրները, որքան էլ ցանկանան. «Արդյունքում չի բացառվում
հետագայում սուր ճգնաժամի ի հայտ գալը»: Ս. Բլանկը կարծում է, որ Հայաստանի
քաղաքականության կարեւորագույն գործոններից է ձգձգվող ղարաբաղյան հակամարտությունը:
Նա նկատելով, որ ԼՂ ձեռքբերումը ՀՀ հասարակությունը ընդունում է որպես արդարացի հաղթանակ,
միաժամանակ նշում է, որ անկախ դիտորդների համար պարզ է, որ «նման քաղաքականություն
Հայաստանը կարող է վարել միայն ի հաշիվ իր տնտեսական զարգացման եւ անկախության»:
Ապա ավելացնում է. «Այդ կորուստներն արդեն իսկ նկատելի են»: Եվ բերում է օրինակներ:
Նախ նշում է, որ այդ, իր խոսքերով, «անեքսիան» մինչ օրս չի ընդունվում միջազգային
հանրության կողմից: Ադրբեջանը հրաժարվում է ընդունել դա, չնայած որ ակնհայտորեն ի
վիճակի չէ ուժով ետ բերել այդ տարածքները: Ու քանի որ ՀՀ կողմից այդ տարածքների վերահսկումը
աշխարհը չի ընդունում, Հայաստանը մեկուսացման վտանգի առաջ է: Ապա պրոֆեսորը նկատում
է, որ Թուրքիան մշտապես օժանդակում է Բաքվին եւ բողոքում է Հայաստանի՝ պատերազմի
արդյունքում գրաված վիճելի տարածքների վերահսկման դեմ: Թուրքիան փակել է Հայաստանի
սահմանը եւ հրաժարվում է քննարկել 1915թ. կոտորածը Ցեղասպանություն որակելու Հայաստանի
պնդումները: Նա նույնիսկ մեջբերում է որոշ փորձագետների հաշվարկներ: Օրինակ,
Համաշխարհային բանկը հաշվարկել է, որ եթե Ադրբեջանի հետ փոխզիջումների գնալու դիմաց
բացվեն ՀՀ սահմանները, ապա Հայաստանի ՀՆԱ-ն 14%-ով կբարձրանա, իսկ տրանսպորտային
ծախսերը կընկնեն 30-50%-ով: Շրջափակումը Հայաստանին զրկում է նաեւ հեռահաղորդակցության
այլ ուղիներից: Տարածաշրջանում ընթացող հեռահաղորդակցական ոլորտի զարգացումները շրջանցում
են Հայաստանը: Իսկ դեպի Արեւմուտք կամ դեպի ծով ուղղակի ճանապարհների բացակայությունը
ստիպում է Հայաստանին կախման մեջ լինել վրացական նավահանգիստներից եւ ռուսական երկաթուղուց:
Բայց, ինչպես նկատում է Ս. Բլանկը, այդ ուղիները այնքան էլ հուսալի չեն, քանի որ
ռուս-վրացական հարաբերությունները բավականին լարված եւ փխրուն են: Հայաստանը անընդհատ
ստիպված է շրջվել դեպի Ռուսաստանը՝ կախման մեջ է նրանից թե ռազմական, թե տնտեսական
զարգացման եւ թե ԼՂ խնդրի առնչությամբ դիվանագիտական աջակցություն ստանալու հարցերով:
Սակայն, ինչպես գրում է պրոֆեսորը, չնայած այս ամենին՝ ՌԴ-ն պետք է լուրջ պայքարի
գոնե ՀՀ-ն իր վերահսկողության տակ պահպանելու համար, եթե հաշվի առնենք, թե ինչպիսի
պարտություններ նա գրանցեց Ուկրաինայի եւ Վրաստանի պարագայում: Եվս մի ցավալի նկատառում
մեզ համար, որ արել է Սթիվեն Բլանկը. ըստ նրա՝ քանի դեռ Հայաստանը թուլանում է ԼՂ
հակամարտության, տնտեսական ետընթացի, միջազգային մեկուսացման արդյունքում, մեր երկիրը
կարող է դառնալ դասագրքային օրինակ այն բանի, թե ինչպես պատերազմը եւ ներքին անհարթությունները
միասին կարող են ստեղծել անկայուն եւ փխրուն համակարգ, որը եւ տվյալ պետությանը,
եւ նրա հարեւաններին կարող է պահել մշտական լարվածության եւ անկայունության մեջ:
Պատրաստեց Մ. ԲԱՐՍԵՂՅԱՆԸ
