Այսպես
է ԼՂ հակամարտության շուրջ ընդունված բանաձեւը գնահատում ԵԽԽՎ քաղաքական հարցերի
հանձնաժողովի անդամ Գուրգեն Արսենյանը: – Պատվիրակությա՞ն, թե՞ արտաքին քաղաքականության
ավելի բարձր պատասխանատուների որոշումն էր փոփոխությունների առաջարկներ չներկայացնելը
Աթկինսոնի բանաձեւի այն դրույթների շուրջ, որոնք առավել խնդրահարույց են դիտվում
Հայաստանում: Ինչո՞ւ անգամ փորձ չարվեց փոխել այդ ձեւակերպումները՝ արդյոք միայն
ա՞յն պատճառով, թե վստահ էիք, որ չի հաջողվի անցկացնել նաեւ դրանք: – Մենք
ի սկզբանե գիտեինք, թե որոնք էին այն «մեխերը», որոնց պետք է ուշադրություն դարձնեինք եւ
աշխատեինք, որ բանաձեւի տեքստում բացառվեր այն, ինչը մեր կարծիքով՝ հեռանկարում կարող
էր որեւէ տհաճություն պատճառել հայկական կողմին: Պատվիրակության եւ արտաքին քաղաքական
գերատեսչության խորհրդակցությունների արդյունքում ձեւավորվել էր կոլեգիալ կարծիք,
թե նման դրույթները 3-ն են, որոնք էլ փորձեցինք սրբագրել: – Այսինքն՝ ո՛չ
պատվիրակությունը, ո՛չ էլ ԱԳՆ-ն տհաճ չե՞ն համարում բանաձեւի այն ձեւակերպումը, որն
առնչվում է էթնիկ զտումներին կամ ակնհայտորեն Հայաստանին վերաբերող այն ամրագրումը,
թե ԵԽ անդամ երկրի կողմից օտար տարածքի գրավումը պարտավորությունների կոպիտ խախտում
է: – Անձամբ ես վտանգավոր էի համարում այդ ձեւակերպումները, սակայն մենք որոշեցինք
ուժերը կենտրոնացնել այն փոփոխությունների վրա, որոնք համարում էինք, թե հնարավոր
կլինի իրականացնել: Դրանից բացի՝ պետք է նաեւ հաշվի առնել, որ մենք պատրաստվում էինք
հակափաստարկներ ներկայացնել ադրբեջանական կողմի առաջարկած փոփոխությունների վերաբերյալ:
Նրանց առաջարկները մեջբերումներ էին նախկինում ընդունված փաստաթղթերից, բայց՝ աղավաղված,
իմաստափոխված եւ հարմարեցված իրենց նպատակներին ու մարտավարությանը: Ուստի մենք նաեւ
աշխատում էինք բացատրել մեր գործընկերներին, թե ադրբեջանական կողմի առաջարկած փոփոխությունները
չեն արտահայտում այն փաստաթղթերի բովանդակությունը, որոնց հղում է արված: Մեր փաստարկներն
ընդունվեցին, ուստի քաղաքական հարցերի հանձնաժողովը դեմ քվեարկեց ադրբեջանական կողմի
առաջարկած բոլոր փոփոխություններին: – Մեր ունեցած տեղեկություններով՝ ադրբեջանական
կողմը նախապես առաջարկել էր հայկական պատվիրակությանը, որ մենք հրաժարվենք բանաձեւը
փոփոխելու փորձերից՝ փոխարենը իրենք էլ կհրաժարվեն իրենց առաջարկներից: Եվ հայկական
կողմը լրջորեն քննարկել է այդ տարբերակը: – Սա աշխատանքային սովորական գործընթաց
է, երբ 2-3 կողմի վերաբերող նույն փաստաթղթի շուրջ տեղի են ունենում որոշակի քննարկումներ:
Սակայն հայկական կողմը մերժեց այդ առաջարկը: Ի դեպ, այն արվել էր ոչ թե ուղղակիորեն
ադրբեջանական պատվիրակության, այլ երրորդ կողմից: – Առանձին բացատրության
կարիք ունի, թե ինչ էր հունվարի 25-ի առավոտյան կատարվել քաղաքական հարցերի հանձնաժողովի
նիստում: Նիստից հետո Դուք լրագրողներին հայտնեցիք, թե մեր բոլոր առաջարկներն ընդունվել
են: Մինչդեռ լիագումար նիստում պարզվեց, որ հանձնաժողովն ընդունել է միայն մի առաջարկ,
եւ ինչ-որ խառնաշփոթ է ստեղծվել այն փոփոխության շուրջ, որ վերաբերում է «անջատողականներ»
բառն «անկախականներ»-ով փոխարինելուն: Ստեղծված խառնաշփոթը հետո փորձ արվեց բացատրել
այն հանգամանքով, որ հանձնաժողովի նորընտիր նախագահը թուրք է: – Ես այդ գնահատականի
վերաբերյալ զրույց եմ ունեցել մեր պատվիրակության ղեկավարի հետ: Չեմ կիսում այդ կարծիքը,
թե հանձնաժողովի նախագահի փոխվելու եւ նրա ազգային պատկանելության հետեւանքն էր տեղի
ունեցածը: Պետք է մի քիչ ավելի լուրջ վերաբերվել այն մարդկանց, ովքեր ղեկավարում
են այս կարգի հանձնաժողովները: ԵԽԽՎ-ն այդ կազմակերպությունը չէ, որտեղ նման մանր
քայլերով են լուծում այդպիսի խնդիրներ: Քաղաքական հարցերի հանձնաժողովի քննարկման
ընթացքում Աթկինսոնը բանավոր ենթափոփոխություն ներկայացրեց մեր առաջարկի վերաբերյալ,
որ «անկախականների» փոխարեն նշվի «անկախության ձգտող ուժեր» արտահայտությունը: Եվ
այս ձեւակերպումը քվեարկությամբ արժանացավ հանձնաժողովի հավանությանը: Մեր առաջարկած
տերմինն այլեւս չքվեարկվեց, քանի որ արդեն ընդունվել էր մեկ այլ ձեւակերպում: Ադրբեջանցիներն
ուղղակի օգտագործեցին այս փոփոխությունը տապալելու արարողակարգային հնարավորությունը:
Այն է՝ երբ լիագումար նիստում բանավոր ենթափոփոխության դեմ ոտքի կանգնելով առարկում
է 10 պատգամավոր՝ այդ ուղղումը հանվում է քննարկումից: Իսկ հանձնաժողովի նախագահն
էլ թույլ տվեց տեխնիկական վրիպում՝ հայտարարելով, թե դեմ են քվեարկել մեր գրավոր
փոփոխությանը: Իմ կարծիքն է, թե սա չէր կարող լինել ծրագրված խեղաթյուրում: –
Այս փաստաթուղթը թերեւս գոնե թռուցիկ կերպով աչքի չանցկացրած որոշ հայ գործիչներ
մեկնաբանություններ են անում, թե բանաձեւը հնարավորություն է ընձեռում, որ Ադրբեջանը
բանակցի Ղարաբաղի իշխանության հետ: Մինչդեռ այդ ձեւակերպումը քվեարկությամբ մերժվել
է ԵԽԽՎ կողմից: Հնչում են նաեւ ոգեւորված գնահատականներ, թե ստացել ենք շատ լավ փաստաթուղթ:
Համամի՞տ եք լավատեսական նման արձագանքներին: – Ես համամիտ չեմ հոռետեսական
արձագանքներին: Գտնում եմ, որ փաստաթուղթը մնաց առավել՝ չեզոքից դրական դաշտում,
քան՝ բացասական, եթե հաշվի առնենք այն հենքը, որ կար: Բանաձեւն իր ընդունման ընթացքում
չփոխվեց դեպի վատը: Եվ այս փաստաթուղթն ուղղակի արտացոլումն է այն տեսակետի, որ ունի
եվրոպական հանրությունն այս վիճահարույց խնդրի վերաբերյալ: Ուղղակի ցանկացած կողմ
փորձելու է իր արածը ներկայացնել որպես հաղթանակ: – Կարծում եք հայկական կողմը
հիմքեր ունի՞ այս փաստաթուղթն իր հաղթանակը ներկայացնելու համար: – Որպես
մեր պատվիրակության անդամ ու Հայաստանի քաղաքացի՝ կարող եմ ցանկություն հայտնել,
որ մեր հետեւություններն անենք այս փաստաթղթից, վերլուծենք՝ առանց ավելորդ ոգեւորության
եւ հոռետեսության: Ու փորձենք հասկանալ, թե ինչ հնարավորություններ է ընձեռում կամ
ճանապարհ բացում այս փաստաթուղթը խնդիրը լուծելու եւ դրական որեւէ ավարտի հասցնելու
համար: Քանի որ, իմ կարծիքով, մենք իրավունք չունենք մեր հաջորդ սերնդին ժառանգել
ղարաբաղյան չլուծված հարցը: Զրույցը վարեց ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸՍտրասբուրգ
