Երգահան Վահան Արծրունու նախաձեռնությամբ Կոմիտասի
հանճարի առջեւ խոնարհվող մարդկանց մի խումբ նրա 135-ամյակի առթիվ հրապարակել է Կոմիտասի
բանաստեղծությունների «Փըշուր մը» ժողովածուն, որը կազմել եւ խմբագրել է Այդին Մորիկյանը:
Կոմիտասի քնարերգությունը ընթերցողին հրամցվում է կրկնակի՝ գրքում տեղ գտած
բանաստեղծություններից բացի, դրանցից հատվածներ են տպագրված գրքի օրգանական շարունակությունը
կազմող էջանշանների հավաքածուի մեջ: Էջանշաններից յուրաքանչյուրի վրա Կոմիտասի երկու
լուսանկարն է (ամեն երեսին՝ մի ֆոտո) եւ երկուական բանաստեղծություն: Գրքի շապիկին
Արթօ Չաքմաքչյանի «Կոմիտաս» քանդակի եւ «Կոմիտաս-բանաստեղծ» կիսանդրու լուսանկարներն
են: Վահան Արծրունին համարում է, որ այս գրքի հետ կապված ամեն ինչ սիմվոլիկ
է: Ինքն, օրինակ, իր առաջին երգը գրել է Կոմիտասի բանաստեղծության հիման վրա. «Քսան
տարի առաջ գրեցի առաջին երգս՝ Կոմիտասի «Ճանապարհ» բանաստեղծության հիման վրա, որով
էլ սկսվեց իմ ճանապարհը: Քսան տարի անց արդեն հրատարակեցի երգաշար՝ «Կոմիտաս. տասը
հայտնություն», որի բանաստեղծական հիմքը Կոմիտասի տասը բանաստեղծություններն են:
Կոմիտասին հարազատ մնալուս տրամաբանական շարունակությունն էլ այս ժողովածուն է»:
Գիրքը հրատարակվել է Դմիտրի Լեւոնյանի հովանավորությամբ, որը նույնպես կապված
է Կոմիտասին. «Դիման գուսան Ջիվանու ծոռն է: Հայտնի փաստ է, որ ժամանակին Կոմիտասն
էր հրավիրել Ջիվանուն Էջմիածին՝ համերգների, եւ, երեք սերունդ անց, Ջիվանու ծոռը
աջակցեց այս շքեղ հրատարակությանը: Ուզում եմ ասել, որ ոչ մի կողմնակի մարդ չի առնչվել
այս գործին»,- պատմում է Վահան Արծրունին: Ըստ նրա, սիմվոլիկ է նաեւ Արթօ Չաքմաքչյանի
քանդակների ընտրությունը՝ որպես ժողովածուի ձեւավորում. «Չաքմաքչյանի մոտ էլ Կոմիտասն
անցնում է նրա ամբողջ ստեղծագործական ուղով: Նա հիմա Կանադայում է, եւ մեր գրքի վերջին
էջում տեղադրված «Կոմիտաս-բանաստեղծ» կավե կիսանդրին այնտեղ է: Իսկ առաջին էջի վրա
Կոմիտասի փողոցում տեղադրված նրա «Կոմիտաս» քանդակի լուսանկարն է: Վաթսունականներին
կոմունիստները այդ քանդակը ջախջախեցին, մնացորդները բերեցին արվեստանոց, հետո զանգահարել
էին իրեն, ասել՝ սյուրպրիզ ունես, գնա տես: Նույն ձեւով Մինասի նկարները վառեցին:
Երկուսն էլ ճնշման ձեւ էին, դրանից հետո ճնշումները շարունակվեցին, եւ Չաքմաքչյանը
հեռացավ Հայրենիքից»: Այդին Մորիկյանի արած հսկայածավալ աշխատանքի մասին ինչպես
Վ. Արծրունին, այնպես էլ գրքի տեխնիկական խմբագիր Ռենատա Սարգիսովան առանձնահատուկ
ակնածանքով էին խոսում. «Ես սկզբում կարծում էի, թե կվերահրատարակենք Կոմիտասի 100-ամյակի
առթիվ տպագրված նրա բանաստեղծությունների ժողովածուն, բայց հետո, երբ Այդինը սկսեց
աշխատել, հասկացանք, որ ճիշտը ավելի ամբողջական եւ Կոմիտասի բնագրերին ավելի հարազատ
ժողովածու կազմելն է: Այդ ամենն արեց Այդին Մորիկյանը»,- շարունակում է նախագծի հեղինակը:
Ինքը՝ Ա. Մորիկյանը, նկատեց, որ ամեն ինչ սկսվեց «Մայրիկիս օրորը» բանաստեղծությունից.
«Այս բանաստեղծությունը միայն մի անգամ հատվածաբար տպագրվել է մամուլում: Մտածեցի,
որ չի կարելի մոր մասին Կոմիտասի գրած փայլուն բանաստեղծությունը չտպագրել, եւ այդպես
որոշեցինք գալ բնագրերին, բնագրերից նորը կազմել եւ ոչ թե վերահրատարակել նախկինը:
Աշխատել ենք հարազատ մնալ իր ձեռագրին եւ քերականությանը: Հատկապես, որ նրա մոտ կան
բառեր, որ գուցե թե միայն իրենն են»: Ժողովածուի վերջին էջերում տպագրված
են նաեւ Կոմիտասի գծանկարներից: Նրանցից մեկը Կոմիտասի ինքնանկարն է, որը հայտնաբերվել
է նրա նամակներում, կոչվում է՝ «Էս էլ ես եմ»: Չգիտեմ ում համար՝ ինչպես,
բայց ինձ համար, որպես գրքի առաջին ընթերցողներից մեկի, ամենահետաքրքիրը ժպտուն,
հումորով Կոմիտասի հայտնաբերումն էր: Նրա ժպտերես դիմանկարը տպագրված է ժողովածուի
սկզբում, իսկ առաջին անգամ տպագրվող «Գրչի խաղեր» բաժնում բերված կատակ-խաղիկները
վկայում են նրա մեծ հումորը: «Հրաշալի հումոր է ունեցել, որը երեւում է իր նամակներում.
հանճարեղ նամակներ ունի, շատ կենսախինդ ու կենսասեր մարդ է եղել, այդքան նուրբ եւ
դիպուկ հումոր ունեցող մարդը չէր կարող կաղապարված ապրել»,- նկատում է Այդին Մորիկյանը:
ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆՀ. Գ. Դեկտեմբերի 4-ին
Կոմիտասի անվան կամերային երաժշտության տանը կկայանա «Փըշուր մը» գրքի շնորհանդեսը,
որի ընթացքում Վ. Արծրունին կներկայացնի իր «Կոմիտաս. տասը հայտնություն» երգաշարը:
Այս ամենը կլրացնի Վալենտին Պոդպոմոգովի «Կոմիտաս» գեղանկարի ցուցադրությունը:
