Մեր մեջ ապրում են մարդիկ, որոնք ծնվել եւ մեծացել են մեր քաղաքում: Նրանց համար Երեւանը հայրենիք է ի սկզբանե: Հատկապես կարեւոր է, երբ իր զգացումներն է արտահայտում երիտասարդը:
Խոր աշուն էր։ Տերեւաթափը դեռ չէր ավարտվել։ Ձմեռը խախտել էր եղանակի սահմանները, գրոհել ու նվաճել աշնան մի մասը։ Եվ չնայած առատ ձյուն էր եկել, ծառերին մնացած դեղին, կանաչ, կարմիր տերեւները խանգարում էին, որ շուրջը ամեն ինչ ճերմակ լիներ։ Մի խոսքով, աշնանային ձմեռ էր։
Ես դուրս եկա տնից եւ իմ սովորական ճանապարհով դպրոց էի գնում։
Փողոցի անկյունում մի մեծ չինար կար։ Չգիտեմ ինչու, ես առանձնացրել էի այդ ծառը ինձ համար ու մի տեսակ ընկերություն էի անում նրա հետ։ Նա շատ ամուր էր ու այնքան տերեւախիտ, որ նրա տակ կանգնած՝ երկինքը չէի տեսնում։ Եթե տերեւների արանքից հանկարծ երկինք էի որսում, ինձ թվում էր, թե հեռատես եմ դարձել. այն ժամանակ ես այդպես էի հասկանում «հեռատեսության» իմաստը։
Այդ օրը չինարս ինձ չդիմավորեց. նրանից կոճղ էր մնացել միայն ու շուրջը անփութորեն շաղ տրված մանր ճյուղերը։
…Մարդիկ տաքանում էին՝ ով ինչպես կարող էր։ Լացը սեղմել էր կոկորդս։ Բնափայտի մակերեսը խոնավ էր, նա լաց էր լինում։ Ախր նա փայտ չէր։ Նա այնքան վաղուց էր այդտեղ կանգնած, որ ոչ ոք չգիտեր նրա տարիքը, ուրեմն ինչքան բան էր տեսել ու լսել, ինչքան գաղտնիքների էր ականատես եղել ու անդավաճան մնացել։ Քանի-քանիսն էին հենվել նրան, որ չընկնեն… Ախր նա փայտ չէր։ Նա կուտակված հիշողություն էր։
…Գարնանային մի օր իմ սովորական ճանապարհով դպրոց էի գնում։ Աստվա՛ծ իմ, կոճղս շիվեր էր տվել։ Կռացա, որ խոսեմ նրանց հետ, ավաղ, նրանք ո՛չ իմ, ո՛չ աշխարհի մասին ոչինչ չէին հիշում։
ԷՍԹԵՐ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ
9-րդ դասարանի աշակերտուհի
Երազանքներ անցյալի մասին
Երբ երեխա էի հաճախ այցելության էի գնում պապիկիս աշխատավայրը՝ Երեւանի բուսաբանական այգի: Մինչեւ օրս հիշողությանս մեջ պահպանվել է պապիկս, որն աշխատասենյակի պատուհանից զգուշացնում էր հեռու չգնալ, որովհետեւ կարող էի կորել գեղատեսիլ ու թավ անտառում: Ինչքան էլ փորձեինք միմյանց տեսնել չէինք կարող՝ ծառերի սաղարթներն այնքան խիտ ու անթափանց էին, որ արեգակի շողերն իսկ դժվարությամբ էին հասնում գետնին: Օգտվելով դրանից, իսկապես ծլկում էի անտառի խորքը, պառկում կանաչ խոտին ու երկար-երկար նայում երկնքին, որը պատառ-պատառ, ծվեն-ծվեն էր երեւում ծառերի արանքից: Երբեմն իսկապես կորել էի ուզում, երբ կորում ես ավելի ինքնուրույն ես, ավելի անկախ եւ կարող ես անել այն, ինչ ուզում ես:
Մտովի միշտ թափառում եմ այդ անտառում, միշտ լավ հուշեր են ինձ պարուրում, մի օր, երբ նորից անտառում կորել ուզեցի, ուզեցի ետ դառնալ դեպի մանկություն, սարսռացի բուսաբանական այգու ներկա պատկերից՝ կտրված ծառերի կոճղեր, հատուկենտ պահպանված ծառերի բներին փորագրված մականուններ, շինարարական նյութերի վաճառատեղեր, բենզալցակայան: Կարծես մեկը խլեց ինձնից մանկությանս այն գողտրիկ անկյունը, ուր ժամանակ առ ժամանակ մտովի փախչում էի կյանքի իրականությունից, ընկղմվում հաճելի հիշողությունների մեջ:
Որդիս դեռ փոքր է, դեռ չի կռահում, որ կարելի է փախչել մայրիկից ու թաքնվել, որ մայրիկից զատ շատ ու շատ հետաքրքիր բաներ կան այս աշխարհում:
Կուզեի, որ նա էլ փախչելու, թափառելու ու սավառնելու տարածք ունենար Երեւանում…
ՍՏԵԼԼԱ ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ,
ֆինանսիստ
Կան նաեւ մարդիկ, որ երեւանցի են դարձել ավելի հասուն տարիքում: Հիմա նրանք հիշում ու վերիմաստավորում են իրենց առաջին տպավորությունները քաղաքի մասին:
Իմ մանկության Երեւանը
Առաջին անգամ Երեւանում հայտնվեցի 1963թ. սեպտեմբերի սկզբին: Այդ ժամանակվանից մինչ օրս սեպտեմբերյան Երեւանն իմ մանկության հուշերն է արթնացնում: Սեպտեմբերն առանձնահատուկ է այն պատճառով, որ քաղաքի վերաբերյալ առաջին տպավորություններն ամենից ուժեղն էին: Քաղաքն ինձ թվաց ոչ մեծ, շատ հարմարավետ, նույնիսկ, մի փոքր գավառական: Ես ապրում էի անմիջապես կենտրոնում, քաղաքային արվարձաններն ինձ համար անհասանելի հեռու էին: Ցնցող էր ջերմ ու հրաշք աշունը: Ձմեռն այդ տարի շատ ձյունառատ էր ու ցուրտ, իսկ երկարատեւ սառնամանիքներից հետո հաստատակամ գարունը եկավ, որին հաջորդեց շոգ ամառը:
Հիշում եմ Ֆլորայի այգու փայտե փոքրիկ ռեստորանին փաթաթված գլիցինիաները: Հիմա այդտեղ մետրոյի «Երիտասարդականն» է կառուցված: Հիշում եմ մետաքսահյուս ակացիաները՝ Իսահակյանի արձանի հետին պլանում: Հիմա նրանք համարյա չեն երեւում: Թեեւ ծաղկում են հուլիս-օգոստոսին, բայց հիմա նեղված են բարդիների եւ ամառային սրճարանների անհամար հովանոցների միջեւ: Առհասարակ, Իսահակյանի արձանի շրջակա տարածությունը համարյա վերացել է, սրճարաններն են կլանել:
Հիշում եմ ինչպես բացեցին, մրգատու ծառերով ու վարդի սիզամարգերով ձեւավորված, Սայաթ-Նովա փողոցը: Ինչպես օղակաձեւ զբոսայգու ձեւափոխվեցին պետական համալսարանի մոտակա Գետառի տնամերձ այգիները: Հիշողությանս մեջ դրոշմված են Կարապի լճի ափերին եւ Աբովյան փողոցի «Ուռենի» խանութի մոտակայքում աճած խաղողի վազերը: Մինչ վերջերս նրանք ողջ էին: Անցյալի հին այգիներից նրանք էին մնացել, որոնց խնամքով պահում-պահպանում էին: Բայց արդեն 2-3 տարի է, որ չկան: Իսկ հողը, որի վրա աճում էին, բետոնապատված է: Հիմա, չգիտես ինչու, քաղաքում չեն ցանկանում պահպանել մեր անցյալը: Դա միայն սեւ տուֆի տներով չէ բնորոշվում, այլեւ հին խաղողի վազերով: Ըստ երեւույթին ծերունիներին մեզ մոտ չեն սիրում, հատկապես բույս-վետերաններին:
Քաղաքն արագորեն զրկվում է շնչող կանաչ ծածկույթից ու քարաբետոնապատվում: Եվ դա ոչ միայն տխուր է, այլեւ վախ է ներշնչում:
ԳՈՀԱՐ ՕԳԱՆԵԶՈՎԱ
Կենսաբանական գիտությունների դոկտոր
Հանդիպում քաղաքի հետ
Առաջին անգամ Երեւանը տեսա 1982թ. օգոստոսին: Ես գալիս էի հանդիպման այն քաղաքի հետ, որտեղ պետք է ապրեի իմ հետագա ողջ կյանքը: Դեռեւս ինքնաթիռի սրահում հիշեցի մի ասացվածք. «Հյուր լինելը լավ է, իսկ տանն՝ ավելի լավ»: Դա կարծես թե հայերն են հորինել: Գիշերային ժամին ինքնաթիռի սրահում այնպիսի աշխուժություն էր տիրում, որ կարծես թե այդ բոլոր մարդիկ մեծ հանդիսության էին պատրաստվում: Նրանք խոսում էին բարձրաձայն, ինձ անհասկանալի, բայց կոլորիտային հարուստ լեզվով: Միմյանց հյուրասիրում էին, ծիծաղում, տպավորությունները կիսում:
Գիշերային Երեւանն ինձ դիմավորեց վառ լույսերով: Անմիջապես աչքի ընկավ քաղաքի անսովոր ճարտարապետությունը: Ցերեկային լույսով արդեն համոզվեցի դրանում: Տուֆի շենքերը կարծես սուզվել էին սոսու, կաղնու, թեղու սաղարթներում: Մայթերի երկարությամբ ձգվում էին սիզամարգերն ու կարմիր եղեսպակի ծաղկաթմբերը, թավշածաղիկը: Փողոցների ու գետնուղիների մաքրությունն ուղղակի ապշեցնում էր:
Լավ հիշում եմ, ինչպես էինք սիրում լինել Օպերային թատրոնի պուրակում՝ Կարապի լճի մոտ, որի լազուրե ջուրը թափանցում էր մինչեւ հատակը: Լճի վրա լռում էին «լուրջ» կարապները, մեկը սեւ, մյուսը սպիտակ գույնի: Այս գունեղ կոլորիտը հարստացնում էին լացող ուռիները՝ նուրբ սաղարթները ջրին հյուսելով, իսկ շրջակայքում կանաչ սիզամարգերն էին ու ծաղիկները: Արահետներով թոշակառու պապիկներն էին զբոսնում թոռնիկների հետ, երիտասարդ մայրիկները՝ մանկասայլակներով: Մարդիկ շտապում էին աշխատանքի կամ տուն էին վերադառնում աշխատանքից՝ հանգիստ ու պայծառ դեմքերով:
Այսօր կուզենայի ասել՝ քաղաքին վերադարձրեք իր վաղեմի գեղեցկությունը, վերադարձրեք մարդկանց ուրախ ժպիտները:
Երեւանն ինձ հարազատ դարձավ: Եվ ես կուզեի տեսնել նրան միշտ մաքուր, կանաչ ու ծաղկուն:
ԼԱՐԻՍԱ ԳՐԻԳՈՐԵՎԱ-ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ
ասպիրանտ
