ՋԱՎԱԽՔԸ ՎՐԱՍՏԱՆԻ ԱՄԵՆԱԽԱՂԱՂ ՏԱՐԱԾՔՆ Է Բայց այստեղ մի քանի պետություններ իրենց հետաքրքրություններն ունեն Հայաբնակ Ջավախքում տեղի ունեցող որեւէ իրադարձություն, տեղի ազգաբնակչության կողմից բարձրացված նույնիսկ սոցիալ-տնտեսական որեւէ հարցադրում ցավագին են ընկալում, թերեւս, ոչ այնքան վրաց իշխանությունները, որքան տեղի ԶԼՄ-ները: Այդ համատեքստում Սամցխե-Ջավախքի երկրամասային վարչակազմի շենքում տեղի ունեցած պայթյունը բացառություն չէ: Իրավիճակը խնդրեցինք մեկնաբանել «Ջավախք» հայրենակցական միության նախագահ Ստեփան Մարգարյանին: «Այդ դեպքի առնչությամբ հայկական մամուլում էլ թյուրըմբռնում եղավ: Բանն այն է, որ հիշյալ պայթյունը տեղի է ունեցել ոչ թե Ախալքալաքում, այլ՝ Ախալցխայում: Աշխարհագրական տեսանկյունից դա դեռ Ջավախքը չէ: Ջավախքն առանձնահատուկ է այն իմաստով, որ 97 տոկոսով հայերով է բնակեցված: Ախալցխայում հայերը մոտավորապես 40 տոկոս են կազմում: Սեպտեմբերի 5-ին տեղի ունեցած պայթյունը գնահատվել է որպես մահափորձ Գելա Կվարցխելիանիի՝ երկրամասում Վրաստանի նախագահի պետական լիազոր ներկայացուցչի նկատմամբ: Դեռեւս հստակ չէ, թե արդյո՞ք դա ահաբեկչությո՞ւն է եղել, թե՞ ուղղված է եղել կոնկրետ այդ պաշտոնյայի դեմ: Վրացական մամուլում, մասնավորապես, «Ալիա» թերթում որպես կատարվածի վարկած առաջադրվել է, այսպես ասած, «հայկական հետքը»: Վրաստանի խորհրդարանի պատգամավոր Վ.Բայբուրդյանի հայտարարությունն էլ հենց այդ առնչությամբ է եղել: Ես նաեւ իր հետ զրուցեցի եւ պարզվեց, որ նրա հայտարարության գլխավոր միտքն այն է եղել, թե՝ բավական է անիմաստ տեղը ամեն անգամ Վրաստանում որեւէ դեպք կատարվելուց հայկական հետք փնտրել, որ դա լավ բանի չի հանգեցնի եւ այլն: Նա ասել է նաեւ, թե հայերը՝ նույնիսկ Գամսախուրդիայի, ժամանակ երբեւէ չեն կրակել վրաց պաշտոնյայի վրա այն դեպքում, երբ Զվիյադը երկրամասում զոռով պրեֆեկտներ էր նշանակում, իսկ հայ բնակչությունը դա չէր ընդունում: Հայ պատգամավորը նաեւ վստահություն է հայտնել, թե որքան էլ փորձեն հայերին եւ վրացիներին իրար դեմ լարել, միեւնույնն է՝ չի հաջողվի»,- նշեց պրն Մարգարյանը: Նրա գնահատմամբ, իհարկե, «շատ վատ է, որ, թեկուզ իբրեւ վարկած, վրացական ԶԼՄ-ները փորձել են քննարկել հայկական հետք գտնելու հարցը: «Գոնե ես՝ կատարվածի եւ այդ վարկածի միջեւ որեւէ տրամաբանություն չեմ գտնում: Իհարկե չի բացառվում, որ վաղն, ասենք, պարզվի, թե մի հայ է այդ պայթուցիկը տեղադրել: Դա դեռեւս չի նշանակում, թե դա «հայկական հետքի» վկայություն է եւ, կրկնում եմ, բացառում եմ դրա հնարավորությունը»: Բայց տպավորություն է ստեղծվում, որ ժամանակ առ ժամանակ այդ տարածաշրջանում հայերի գործոնը շատ ցցուն է դառնում: Ստ.Մարգարյանի ասելով, դա միայն մեզ է թվում, որովհետեւ հայերին առնչվող տեղեկատվությունը մեզ հասնում է, բայց այնտեղ կա նաեւ ադրբեջանական գործոն, որի մասին Հայաստանում երեւի քիչ գիտեն: Նա օրինակ բերեց այս ամռանը տեղի ունեցած դեպքերը, որ Վրաստանի ադրբեջանցիները՝ այդ երկրի պառլամենտի պատգամավորի բերանով, նույնիսկ, ադրբեջանաբնակ տարածքների ինքնորոշման խնդիրներ էին առաջ քաշում: «Նրանք էլ համարում են, որ դրանք պատմականորեն ադրբեջանական տարածքներ են: Վրաստանում՝ արդեն որերորդ անգամ հենց Թիֆլիսում ադրբեջանցիները փողոց են փակում, օդանավակայանի ճանապարհ են փակում՝ մաքսանենգ ճանապարհով շուկայում հայտնվող ապրանքների ներկրմանը՝ վրաց իշխանությունների կողմից խոչընդոտելու հետ կապված: Մի քանի ամիս առաջ էր, որ ադրբեջանցիները սպառնացին անգամ հրաժարվել Վրաստանի իրենց քաղաքացիությունից եւ այլն: Իրականում Ջավախքի տարածաշրջանը Վրաստանի նորագույն պատմության ընթացքում ամենախաղաղ տարածաշրջանն է եղել: Այստեղ ազգամիջյան բախումներ չեն եղել՝ նույնիսկ Վրաստանում քաղաքացիական բախումների ամենաթեժ շրջանում»,- վստահեցրեց պարոն Մարգարյանը: Մյուս կողմից, նրա մատուցմամբ, Ջավախքում ծագող խնդիրներն ավելի ցցուն թվալն ու վրաց իշխանությունների, ԶԼՄ-ների կողմից ավելի ցավագին ընկալվելը պայմանավորված է նաեւ այն հանգամանքով, որ Ջավախքը որպես տարածք, ավելի շատ է քաղաքականացված, ընդ որում՝ բոլոր առումներով. աշխարհագրական դիրք, փոքրամասնություն կազմող ազգաբնակչություն եւ այլն: «Ջավախքում մի քանի պետություններ իրենց հետաքրքրություններն ունեն: Մի կողմից՝ Ռուսաստանն այստեղ ռազմական բազա ունի, մյուս կողմից՝ սա Վրաստանը Թուրքիային կապող մեծ սահմանային տարածք է, Հայաստանին էլ է այս տարածքը սահմանակից, բացի այն, որ այստեղ հայեր են ապրում: Բնականաբար այդ տարածքը չի կարող այսքան չքաղաքականացվել»,- նկատեց պրն Մարգարյանը: ՆԱԻՐԱ ՄԱՄԻԿՈՆՅԱՆ
