ԻՍԱ ՂԱՄԲԱՐԸ~ ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ԸՆԴԴԻՄՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ ԹԵԿՆԱԾՈ՞Ւ Հարցազրույց ադրբեջանական ընդդիմադիր «Մուսաֆաթ» կուսակցության անդամ, ՌԴ-ում Ադրբեջանի նախկին դեսպան Հիքմեթ Հաջիզադեի հետ -Ինչպիսի՞ն է Ադրբեջանի ներքաղաքական իրավիճակը նախագահական ընտրությունների այս փուլում: – Մենք թեւակոխել ենք նախընտրական քարոզարշավը, սկսվել են նաեւ ընդդիմադիր ուժերի միջեւ միասնական թեկնածու առաջադրման շուրջ բանակցությունները: Սկզբունքորեն ամենաշատ ժողովրդականություն վայելող թեկնածուն Իսա Ղամբարն է: Մյուսները, սոցոլոգիական հարցումների համաձայն, երկու անգամ պակաս վարկանիշ ունեն: Բանակցությունները երեկ են սկսվել եւ ես կոնկրետ արդյուքներից տեղյակ չեմ, բայց կարծում եմ, ի վերջո, միասնական թեկնածու կլինի: – Որո՞նք են լինելու ադրբեջանական ընդդիմության միասնական թեկնածուին ընտրելու չափանիշները: – Միասնական թեկնածուի ընտրության չափանիշը նրա ժողովրդականությունն է լինելու: Բնական է, որ այդ թեկնածուն պիտի ավելի շատ հեղինակություն ունենա հասարակության շրջանում, նաեւ ընտրվելու ամենամեծ հնարավորություն: – Կարծում եք, որ Ալիեւներին վերընտրվելու հնարավորությունից զրկելու համար միասնական թեկնածու առաջադրելը միակ հնարավոր տարբերա՞կն է: – Ես գտնում եմ, որ դա շատ կարեւոր եւ առանցքային նշանակություն է ունենալու: – Արդյոք Ադրբեջանում ձերբակալվում են ընդդիմության թեկնածուների նախընտրական շտաբների պետերը, վստահված անձինք, ակտիվիստներ, հանրահավաքի մասնակիցներ: – Մեզ մոտ առայժմ թեկնածուների շտաբների պետեր չեն ձերբակալվել, բայց փոխարենը տարբեր պատճառաբանություններով ձերբակալվում են ընդդիմության միջին օղակների ակտիվիստներ: Արդեն մշտական են դարձել թեկնածուների կամ նրանց տեղափոխող ավտոմեքենաների կանգնեցման, ձերբակալման դեպքերը: – Փորձո՞ւմ եք այդ առնչությամբ պաշտոնական բացատրություններ ստանալ: – Այո: Պատճառաբանություններ, իհարկե, անմիջապես կլինեն, հազար պատճառ կգտնեն: Ամենապոպուլյար պատճառաբանությունը «իշխանության ներկայացուցիչներին ցույց տրված դիմադրությունն է», «վարչական նորմերի խախտումները» եւ այլն: Ու քանի որ մենք արդար դատարաններ չունենք, իշխանությունները կարող են անել այն, ինչ ուզում են: – Դուք փորձո՞ւմ եք աշխատել միջազգային կառույցների հետ, թե՞ հույսներդ ձեր ուժերի վրա եք դնում: – Մենք եւ մեր ուժերով ենք փորձում դրանք կանխել, եւ մշտապես դիմում ենք միջազգային կազմակերպություններին ու դիտորդներին, բայց միջազգային հանրությունը հիմա մեծ ակտիվություն այդ իմաստով չի ցուցաբերում: Կարծում եմ, դա պայմանավորված է նրանով, որ հիմա Արեւմուտքը զբաղված է գլոբալ աշխարհաքաղաքական խնդիրներով՝ «չարի առանցքի» դեմ պայքարով, եւ այդ համատեքստում ադրբեջանական ժողովրդավարության ճակատագիրը հիմա նրանց քիչ է հետաքրքրում: – Ի՞նչ եք կարծում, Հեյդար Ալիեւի առողջական վիճակի անորոշության պայմաններում Իլհամ Ալիեւի նշանակումը երկրի վարչապետի պաշտոնում նպատակ ունի պետական համակարգը կենտրոնացնել ընտրակեղծիքներ կազմակերպելո՞ւ համար, թե՞ պարզապես Ալեւիների կլանը չտարալուծելու նպատակով: – Դա պայմանավորված էր միանգամից այն բոլոր գործոններով, որոնց մասին ասացիք. ապահովել իշխանության փոխանցումը որդուն, իշխանությունը պահել այդ ընտանիքի ձեռքում, թույլ չտալ Ալիեւների կլանի տարալուծումը, նաեւ նախապատրաստել առաջիկա ընտրությունների կեղծումը: – Հնարավոր եք համարում, որ Ադրբեջանում այս անգամ արդար ու ազատ ընտրություններ կլինե՞ն: – Ցավոք, մինչ օրս այս իշխանությունները ազնիվ եւ ազատ ընտրություններ Ադրբեջանում չեն անցկացրել: Եթե այսպես շարունակվի, մենք լավ բանի ակնկալիքներ չենք ունենա: Իհարկե, մենք կուզեինք, որ միջազգային հանրությունը մեզ աջակցեր, բայց… Դեռ կտեսնենք. առջեւում երկու ամիս կա: – Իսկ հայաստանյան ընտրությունների փորձը առաջիկա ընտրություններում ձեզ համար օգտակար եղա՞վ: – Կարծում եմ, այդ փորձը շատ օգտակար էր, բայց, ցավոք, դա տխուր փորձ էր: Ես հեռուստատեսությամբ նայում էի, թե ինչպես էր հայ ժողովուրդը բողոքում կեղծիքների դեմ, հազարավոր մարդիկ դուրս էին եկել փողոց: Բայց ես նաեւ տեսա, որ դա ապարդյուն անցավ եւ Արեւմուտքը այդ ամենը կուլ տվեց: Այդ փորձը մեզ համար շատ արժեքավոր է: – Ադրբեջանական ընդդիմությունն ի՞նչ քայլեր կարող է ձեռնարկել, եթե ընտրությունների արդյուքները կեղծվեն: – Սկզբունքորեն այս իմաստով նոր բան հնարել հնարավոր չէ: Գլխավորն այն է, որ դրական քայլ կլինի, եթե, այնուամենայնիվ, միասնական թեկնածու լինի, եթե հասարակությունն ակտիվ լինի, ընդդիմությունը կդիմի հասարակությանը՝ ընդգծելով այդ ընտրությունների ճակատագրական լինելու հանգամանքը: Նոր որեւէ բան հորինել հնարավոր չէ, թեեւ ես կարող եմ սխալվել: Ի դեպ, առաջիկա ընտրություններին հետեւելու համար Ադրբեջան կժամանեն 1000-2000 միջազգային դիտորդներ: – Ի՞նչ գործունեություն են ծավալել դիտորդներն Ադրբեջանում ընտրությունների այս փուլում: – Միջազգային դիտորդներն արդեն բանակցում են եւ իշխանությունների, եւ ընդդիմադիր ուժերի հետ: Մասնավորապես ԵԱՀԿ դիտորդներն են բանակցում երկու կողմերի հետ՝ փորձելով արդար ընտրություններ անցկացնել, այդ պրոցեսը խաղաղ եւ օրինական հունով տանել: Առայժմ, իհարկե, նրանց դա չի հաջողվում. իշխանություններն այդ ամենին ուշադրություն չեն դարձնում: Դա, իհարկե, վատ կանդրադառնա եւ Ադրբեջանի զարգացման, եւ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման վրա: – Ի՞նչ կարող է փոխվել ԼՂ հակամարտության նկատմամբ Ադրբեջանի դիրքորոշման մեջ, եթե երկրի նախագահ ընտրվի Իլհամ Ալիեւը, կամ Իսա Ղամբարը: – Այստեղ ավելի շատ օբյեկտիվ, քան սուբյեկտիվ գործոններն են նշանակություն ունենալու, ուստի կոնկրետ թեկնածուից դա կախված չէ: Փոխարենը ես կարող եմ հաստատ ասել հետեւյալը. խաղաղությունը երկու երկրների միջեւ հնարավոր է միայն այն ժամանակ, երբ երկու պետություններն էլ իսկական հանրապետական լինեն: Կանտը հավերժական խաղաղության մասին տրակտատ ունի եւ այնտեղ առաջին կետում գրված է՝ երկու կողմերը պետք է հանրապետականներ լինեն: Այդ դեպքում նրանք այլ կերպ են նայում աշխարհին, եւ այդ երկրների ազգաբնակչությունն է միանգամայն այլ կերպ գնահատում խաղաղությունը: – Ի՞նչ եք կարծում, Իսա Ղամբարը հենց այն հանրապետականն է, որի մասին դուք ասացիք: – Ես կարծում եմ, որ նրա ընտրությունը բավականին մեծ քայլ կլինի դեպի ժողովրդավարություն: Կարծում եմ, որ դա, այո, այդպես է: Այսօր ժողովրդավարական բոլոր ուժերն են ասում, որ այլեւս թույլ չեն տա ավտորիտարիզմի հաստատում երկրում: – Հայ դեմոկրատներն էլ էին ասում, բայց… – Ուրեմն այդպիսին է մեր ճակատագիրը: Պատմական պրոցեսից ոչ մի տեղ չես փախչի, բայց մենք փորձում ենք, այդուհանդերձ, ինչ-որ բան անել, քայլեր ձեռնարկել: Դրանք կարող են չստացվել, մեկ հաջողվել, մեկ տապալել մեզ եւ այդպես շարունակ: – Ո՞րն է այս ընտրություններում ադրբեջանական ընդդիմության հիմնական կարգախոսը: – «Ո՛չ միապետությանը: Կեցցե~, հանրապետությունը»: Հարցազրույցը վարեց ՆԱԻՐԱ ՄԱՄԻԿՈՆՅԱՆԸ
