«ՄԵՆՔ ԴԵՄ ՉԵՆՔ, ՈՐ ՍԱՀՄԱՆՆԵՐԸ ԲԱՑՎԵՆ»

«ՄԵՆՔ ԴԵՄ ՉԵՆՔ, ՈՐ ՍԱՀՄԱՆՆԵՐԸ ԲԱՑՎԵՆ» Հայ-թուրքական սահմանի մասին ասում է ՀՅԴ Բյուրոյի Հայ Դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենյակի պատասխանատու Կիրո Մանոյանը: -Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հարցում ՀՅԴ համախոհն ընդդիմությունից է՝ ՀԴԿ-ն, մինչդեռ կոալիցիոն դաշնակիցները՝ ե՛ւ «Օրինաց երկիրը», ե՛ւ ՀՀԿ-ն հանդես են գալիս հօգուտ Թուրքիայի հետ բնականոն տնտեսական եւ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման՝ առանց որեւէ նախապայմանի: Տրամագծորեն հակադիր դիրքորոշումների պայմաններում որքանո՞վ է արդյունավետ կոալիցիոն համագործակցությունը: – Կոալիցիայի ներսում շատ խնդիրներ կան, որոնց շուրջ կուսակցություններն ունեն կա՛մ երանգներով, կա՛մ տրամագծորեն տարբեր տեսակետներ: Համախմբվել ենք՝ փորձելով մոտեցնել մեր տեսակետները: Եվ հուշագրում կա դրույթ, որ եթե չհաջողվի համաձայնեցնել սկզբունքային հարցերը (պրն Մանոյանը հաստատեց, որ Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելը Դաշնակցության համար սկզբունքային հարց է.- Ա. Ի.)՝ կուսակցությունը կարող է նաեւ դուրս գալ կոալիցիայից: Այսինքն՝ պարզապես տեսակետի տարբերությունը, նախքան հարցի միջկուսակցական քննարկումը՝ պետք չէ համարել ներքին պառակտվածություն: Այս հարցով տակավին քննարկում չի եղել եւ հուսով եմ, որ լինելուց հետո կարելի է հասնել համախոհության: – Վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը ՀՀԿ վերջին համագումարից հետո հայտարարեց. «Ցեղասպանության հարցը ես չեմ ցանկանում այսօր թուրքերի հետ քննարկել: Մենք պետք է ապրենք. ո՛չ Հայաստանն այստեղից կգնա, ո՛չ Թուրքիան: Այսպես խռով պահելով չենք շահում», «Ես չեմ ցանկանում Թուրքիայի հետ մեր հարաբերությունները կապել Հայ Դատի հետ»: Դուք հնարավո՞ր եք համարում, որ քննարկման հետեւանքով կարողանաք հասնել նրան, որ ՀՀԿ նախագահը փոխի իր այս դիրքորոշումները: – Հայաստանում այսօր հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցերը հրապարակավ են քննարկվում, եւ լավ է, որ քննարկվում են: Կարծես դա նաեւ դարձել է ավելի շատ տեսական խնդիր: Բայց փաստն ուրիշ է՝ Թուրքիան ի՛նքն է հաստատել շրջափակում, ի՛նքն է, որ չի ցանկանում հաստատել դիվանագիտական հարաբերություններ: Այսինքն՝ իրական խնդիրը Թուրքիան է՝ ոչ Հայաստանը: Ուրեմն՝ չփորձենք շատ ծանրանալ այս տարբեր տեսակետների վրա, մանավանդ որ՝ կոալիցիայի ներսում կա մեխանիզմ՝ միջկուսակցական խորհրդակցություն, եւ այնտեղ է, որ կարծարծվեն իսկական տեսակետները եւ կկայացվեն որոշումներ: Հույս ունեմ, որ այսպիսի հարցերն ի վերջո պիտի լուծվեն Ազգային անվտանգության խորհրդում: – Որը չի գործում: – Հուսով ենք՝ շուտով կգործի, այս խնդիրները կքննարկվեն այնտեղ եւ պետության ուղեգիծը կճշտեն պետական մարմինները: – ԱՄՆ պետքարտուղար Քոլին Փաուելը Թուրքիայի արտգործնախարար Աբդուլա Գյուլին օրերս կայացած հանդիպման ժամանակ կոչ է արել անսալ ԱՄՆ խորհրդին եւ կարգավորել հայ-թուրքական հարաբերությունները: Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞վ է պայմանավորված ԱՄՆ շահագրգռությունն այս հարցում՝ սեփակա՞ն շահերով, թե՞ հայկական լոբբիստական խմբերի՝ մասնավորապես, Ամերիկայի հայկական համագումարի գործունեությամբ: – Երկուսն էլ: Նաեւ հայկական լոբբիի աշխատանքի արդյունք է, բայց հիմնականում ԱՄՆ շահերի խնդիրն է, քանի որ Ամերիկան ցանկանում է ավելի ուժեղացնել տարածաշրջանում իր ներկայությունը: Անուղղակիորեն նաեւ Թուրքիայի միջոցով է ուզում հաստատվել տարածաշրջանում, դրա համար էլ ցանկանում է, որ այդ երկիրն իր հարեւանների հետ ունենա փոքրիշատե բնականոն հարաբերություններ: Հավելեմ, որ ԱՄՆ բոլոր հայկական լոբբիստական խմբերը, այսինքն՝ նաեւ Հայ Դատի հանձնախումբն է այս ուղղությամբ ակտիվ գործունեություն ծավալում, քանի որ մի բան է Թուրքիայից պահանջելը, որ վերացնի շրջափակումը (եւ այդ է անում ԱՄՆ հայկական լոբբին), եւ մեկ այլ բան ասելը, թե սահմաններն ինչ ռեժիմով պիտի բացվեն: Այսինքն՝ նախ Թուրքիան պետք է համաձայնի վերացնել շրջափակումը, եւ դրանից հետո պետք է 2 պետությունները համաձայնության գան, թե ինչ ռեժիմով պիտի բացվի: ՀՅԴ արտահայտած մտահոգությունները սահմանի բացման մասին կարելի է տեղավորել այդ ռեժիմների մեջ: Մտահոգություններից մեկն է՝ պե՞տք է թույլ տանք, որ Թուրքիան ազատ ներմուծումներ կատարի եւ այնպիսի գներով, որ մեր տնտեսությունը վնասվի, թե՞ ոչ, քանի որ տակավին հնարավորություն ունենք արգելքներ դնել որոշ ապրանքատեսակների (հատկապես գյուղատնտեսական) վրա, որ կանխվի տնտեսական ներխուժումը: Թուրք172հայկական հաշտության հանձնաժողովի համակարգող, ԱՄՆ պետդեպարտամենտի խորհրդական Դեյվիդ Ֆիլիպսը թուրքական մամուլում հոդված է տպագրել, թե սահմանների բացումը տարեկան մեկ միլիարդ դոլարի օգուտ է բերելու Թուրքիային. կարո՞ղ ենք այս փաստը նկատի չունենալ։ – Այնուամենայնիվ՝ զարմանալի է, որ Հայ Դատի ԱՄՆ կառույցները եւս փորձում են նպաստել հայ-թուրքական սահմանի բացմանը, քանի որ փորձագիտական վերլուծություններով եւ այլ եղանակներով Դաշնակցության գործիչները միշտ փորձում են հիմնավորել, թե առնվազն վաղաժամ է սահմանի բացումը, դա կվնասի հայ արտադրողներին եւ այլն: – Այդ հայտարարություններում կամ հոդվածներում որեւէ մեկը չի ասել, թե ցանկանում է, որ Թուրքիան շարունակի շրջափակել Հայաստանը: Մեր մոտեցումն այն է, որ հայ-թուրքական հարաբերությունները պիտի դիտարկվեն ընդհանուր քաղաքական պարունակի մեջ: Եվ պարզապես ասելը, թե սահմանները բացենք, քանի որ ճիշտ չէ փակ պահելը՝ չի լուծի որեւէ հարց: Մենք Թուրքիայի հետ ունենք խնդիրներ, որոնց լուծման համատեքստում է, որ պետք է ճշտվեն սահմանի բացումը եւ այլ հարցեր: Մենք դեմ չենք, որ բացվեն սահմանները, բայց պայմանների վերաբերյալ է մեր առարկությունը եւ բան չեղածի նման սահմանները բացելուն ենք դեմ: Առանց քաղաքական հարցերի լուծման՝ սահմանի բացումը ոչինչ չի նշանակում, քանի այսօր կարող են բացել սահմանը, իսկ 2 շաբաթ հետո՝ նորից փակել: Արգելք չկա, մանավանդ որ՝ դիվանագիտական հարաբերություններ էլ չկան: – Թուրքական կողմն էլ է կարծես խնդիրների համալիր դիտարկման կողմնակից: «Թըրքիշ դեյլի նյուսի» մեկնաբան Մեհմեդ Ալի Բիրանդը ԱՄՆ Գյուլի այցի կապակցությամբ գրել էր, թե Վաշինգթոնը կրկին կբարձրացնի հայ-թուրքական սահմանի վերաբացման հարցը՝ շեշտելով, թե այդ կերպ թե՛ Ամերիկան, թե՛ Թուրքիան կարող են ազատվել «Հայ Դատի ճնշումից»: Ըստ Ձեզ՝ իրոք կա՞ նման նպատակադրում: – Ո՛չ, քանի որ երբ անգամ շրջափակում չկար էլ՝ էլի տարվում էին Հայ Դատի ուղղությամբ աշխատանքներ: Պարզապես Թուրքիան ԱՄՆ-ում քաղաքական տեսակետից ավելի շատ վնասներ է կրել շրջափակման հետեւանքով, քան Հայաստանը: Սա ընդամենը Բիրանդի մեկնաբանությունն է՝ ԱՄՆ-ն անպայման այդ ձեւով չի նայում, քանի որ սահմանի բացումով չեն սպառվելու խնդիրները: Հայաստանն այսօր ասում է, թե բնականոն հարաբերություններ հաստատելու կողմնակից է՝ առանց նախապայմանների, բայց միաժամանակ Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգի մաս է կազմում Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը: Թուրքիան այս պայմաններով սահմանները կբացի՞, շրջափակումը կվերացնի՞- խնդրե՛մ: Չի՛ կարող տուժել Հայ Դատը: Բայց եթե սահմանի բացումը հանկարծ կատարվի այնպես, որ Թուրքիային հնարավորություն ստեղծի մեր երկրում տնտեսական լծակները քաղաքականի վերածելու՝ սա արդեն այլ խնդիր է: Մեր հասարակության մեջ անհանգստություն կա, երբ մեր ռազմավարական դաշնակիցն է շահում տնտեսական լծակներ: Էլ ո՜ւր մնաց, որ անհանգստություն չլինի այն հարեւանի պարագայում, որի հետ, մեղմ ասած, վատ հարաբերությունների մեջ ենք մինչ այսօր՝ ո՛չ դիվանագիտական հարաբերություններ կան, ո՛չ փոխվստահություն: Զրույցը վարեց ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸ