Սպառողի իրավունքները՝ «ավելորդ շքեղություն» Լոռեցին այնքան էլ միամիտ չէ Վանաձորյան առեւտրի օբյեկտներում պարբերաբար հայտնվող իրանական եւ թուրքական արտադրության բուսական ծագում ունեցող յուղերի ժամկետային նշագրումները կարդալիս կարելի է գալ եզրակացության, որ կամ հարեւան պետությունների որոշ ճարպիկ գործարարներ հաջողությամբ «սաղացնում» են ժամկետանց ապրանքը, կամ «մերոնք» դիտմամբ այդ ժամկետանց ապրանքն են ներկրում էժան գներով։ Կամ էլ ժողովրդի անվճարունակության հետեւանքով ապրանքը երկար ժամանակ մնում է այս ու այն պահեստներում։ Թուրքական «Էվեթ» եւ պարսկական «Բահար» անվանումը կրող յուղերն, օրինակ, վաղուց հատել են պիտանելիության ժամկետը՝ շուրջ 6 ամսով։ Հնացածության տեսակետից 2-րդ տեղում ռուսաստանյան կամ ուկրաինական եփած-խտացրած կաթերն են։ Ընդհանրապես, որպես կանոն, ժամկետանց մթերքի գները ցածր են լինում, եւ երբ գնորդը տեսնում է, որ նույն ապրանքի գները տարբեր կետերում շատ տարբեր են, ժամկետները ճշտելու դեպքում արդեն հասկանում է, թե որ դեպքում է տվյալ մթերքը էժան։ Ժամկետանց լինելու առումով շարունակվում են 3-րդ «պատվավոր» տեղը գրավել ռուսական ծագում ունեցող կարագի որոշ տեսակներ՝ «հՎՏսպվՍa», «ՀՏրրՌռրՍՏպ»։ Դրանք, ժամկետանց լինելուց բացի, կեղծված էլ են լինում։ Դա հավաստում են նաեւ վաճառողները, մատնանշելով, որ կեղծն ու իսկականը տարբերվում է մթերքի գույնով։ Այսինքն, գնելուց առաջ գնորդը պետք է տուփը բացի, մի լավ ուսումնասիրի, հոտոտի եւ հետո նոր որոշի՝ առնե՞լ, թե՞ չառնել։ Երբեմն ժամկետանց են լինում նաեւ հայ-արտասահմանյան համատեղ շատ հայտնի արտադրության նրբերշիկները, որոնց «տարիքը» մատնում են ոչ միայն պիտակները, այլեւ ակնհայտ գունափոխված տեսքը։ Խանութներում երկար մնալու, գնորդների անվճարունակության հետեւանքով ամբողջությամբ չսպառվելու եւ սառնարանային ոչ բավարար պայմանների արդյունքում պարբերաբար առկա է տեղական արտադրության որակազրկված եւ ժամկետանց երշիկեղեն։ Շատ ավելի բարդ է կաթնամթերքի ժամկետները ճշտելու հարցը, քանի որ տեղական արտադրության կաթնամթերքի վրա արտադրության ժամկետը հաճախ չի նշվում։ Իսկ խորհրդային ժամանակներից մնացած տուփերով կամ շշերով կաթնամթերքի պարագայում որակը նախապես ստուգելը բացառվում է, եւ որակի միակ երաշխավորը մնում է վաճառողի երդումը կամ գնորդի «տառապանքի փորձը»։ Սպառողի իրավունքների ոտնահարում է նաեւ այն, որ որոշ վաճառակետերում «Գրանդ-Քենդի» անվան տակ խառը «քշվում» են նաեւ հայկական այլ տեսակի (կամ ադրբեջանական) կոնֆետներ։ Պաղպաղակի վաճառքի կետերում էլ որոշ դեպքերում գները չեն նշված, ինչը հնարավորություն է տալիս վաճառողներին կամայական գներ սահմանելու։ Գների նման քողարկումը թերեւս առավել հեռուն գնացող նպատակներ ունի. հարկային մարմիններից թաքցնել ստացված եկամուտների իրական չափը։ ՀՀ կառավարության 28.01.98թ. թիվ 35 որոշման համաձայն, սահմանված «Մանրածախ առեւտրի հիմնական կանոնների» 11-րդ կետում նշված է. «Արգելվում է ապրանքային տեսքը կորցրած, պիտանիության եւ երաշխիքային ժամկետներն անցած ապրանքների վաճառքը», իսկ 9-րդ կետում էլ նշված է. «Վաճառքի համար ցուցադրված յուրաքանչյուր ապրանքանմուշ պետք է ունենա հստակ գնապիտակ»։ 16-րդ կետով էլ՝ նշված եւ այլ կանոնների խախտումն առաջացնում է «պատասխանատվություն՝ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով»։ ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
