ԱԺ ՆԱԽԱԳԱ՞Հ. ԱՆՀԱՎԱՆԱԿԱՆ Է

ԱԺ ՆԱԽԱԳԱ՞Հ. ԱՆՀԱՎԱՆԱԿԱՆ Է Հարցազրույց պաշտպանության նախարար Սերժ Սարգսյանի հետ -Պրն Սարգսյան, նախընտրական այս ընթացքում ամբողջ հանրապետության աչքի առաջ դուք փոխել եք ձեր իմիջը, սովորաբար քիչ շփվող, լռակյաց եւ հրապարակային ելույթներից խուսափողի տպավորություն էիք թողնում, հիմա շատ տարօրինակ է, որ ընկել եք գյուղեգյուղ եւ համոզում եք մարդկանց՝ ձայն տալ Հանրապետականին։ – Կարծում եմ, որ իմիջի մասին գնահատականները ճիշտ չէին, ես քիչ շփվող չեմ, ես շատ շփվող եմ։ Իմ ընկերները շատ լավ գիտեն, որ առանց շփումների, առանց ակտիվ գործողությունների ես չեմ կարող լինել։ Բնական է, որ հիմա որոշակի տարբերություն կա, բայց դա բոլորովին իմիջի հետ կապված չէ, ուղղակի ստիպված եմ, եթե մտել եմ ցուցակներից մեկը, եթե որոշել եմ քարոզել եւ ցուցակում իմ գտնվելով որոշակի օգուտ բերել այդ ցուցակին, ապա պարտավոր եմ աշխատել, իսկ աշխատանքի այլ ձեւ չկա։ Սա մեկ, եւ երկրորդ, երեւի առիթ է շփվել բնակչության հետ, որովհետեւ պաշտպանության նախարարը հնարավորություն չունի աշխատանքի բերումով շփվել, ասենք, Արարատյան դաշտի, Արագածոտնի եւ այլնի բնակչության հետ, ի տարբերություն սահմանամերձ շրջանների բնակչության հետ հաճախակի շփումների։ Այսինքն՝ իմիջի փոփոխության որեւէ խնդիր չկա։ – Կարծիքներ են հնչում, որ Սերժ Սարգսյանը ձգտում է ապագա խորհրդարանում ունենալ իր մեծամասնությունը։ Նաեւ եզրակացություն է արվում, որ հնարավոր զարգացումների արդյունքում այդ մեծամասնության օգնությամբ «կզոհաբերվի» Ռոբերտ Քոչարյանը՝ երկիրն ինչ-ինչ վտանգներից ապահովելու համար։ – Ճիշտն ասած, ինձ համար տարօրինակ չէ այդպիսի լուրերի շրջանառության մեջ լինելը, որովհետեւ ես, գոնե վերջին 5-6 տարիների ընթացքում հնարավորություն եմ ունեցել շփվել, տեղյակ լինել այնպիսի լուրերի, որ սա դրանց համեմատ կարող է անմեղ կատակ թվալ։ Կարծում եմ, դա իրականությանը չի համապատասխանում, որովհետեւ եթե ես այդպիսի ցանկություն ունենայի, այն իրականացնելու շատ ավելի հեշտ ճանապարհ կար՝ միավորել բոլոր փոքր, ոչ խորհրդարանական կուսակցություններին, լինել ցուցակում առաջին համարը, ընտրել քարոզչության այլ ձեւ, եւ կասկած չունեմ, որ որոշակի հաջողություն կունենայի։ Բայց, քանի որ ես մտել եմ կոնկրետ կուսակցության ցուցակ՝ 2-րդ համարով, ինչի՞ մասին է խոսքը, եթե մեծամասնություն ունենա, ունենալու է Հանրապետական կուսակցությունը, սա մեկ, եւ երկրորդ՝ ԱԺ-ում մեծամասնություն ձեւավորելու մեջ կարծում եմ որեւէ վատ բան չկա, որեւէ դատապարտելի բան չկա։ Ցանկացած կառավարության անդամ, ցանկացած մարդ կուզենա ԱԺ-ում ունենալ համակիրներ։ Անշուշտ, ես ցանկանում եմ խորհրդարանում ունենալ համակիրներ, գաղափարակիրներ, եւ այստեղ հարցն այն չէ, որ որեւէ վտանգ է սպառնում Քոչարյանին։ Վստահ եմ, որ Քոչարյանը հինգ տարի իրագործելու է իր ծրագրերը։ Խոսքն այն մասին է, որ մենք կարողանանք նաեւ բանակային խնդիրներ լուծել։ Բազմաթիվ խնդիրներ ունենք։ Ի վերջո, եթե նույնիսկ ես ունենամ այդպիսի ցանկություն, ապա այդ ցանկությունն արգահատելի չի կարող լինել։ – Այնուամենայնիվ, հարցս շարունակեմ՝ ասում են, դուք եք լինելու ԱԺ ապագա նախագահը, նաեւ ասում են, որ դուք եւ Ռ. Քոչարյանն իշխանությունը չեք թողնելու եւ հինգ տարի հետո էլ Սերժ Սարգսյանն է առաջադրվելու ՀՀ նախագահի թեկնածու։ – Հիշում եք, որ շատ երկար ժամանակ շահարկվում էր այն լուրը, որ ես իբր ցանկանում եմ լինել վարչապետ, կամ էլ՝ ինձ պիտի առաջարկեն վարչապետի պաշտոնը։ Բազմիցս ասել եմ, բազմիցս հերքել եմ եւ ճշմարիտը ես եմ եղել, եւ ոչ թե այդ լուրերի հեղինակները։ Բնական է, որ քաղաքական հակառակորդները պիտի փորձեն ինչ-որ ձեւով ինչ-որ լուրեր տարածել, թեեւ, կարծում եմ, այս պարագայում ոչ միայն հակառակորդները, այլ միգուցե նաեւ համակիրները, տեսնելով, որ ես մտել եմ մի ցուցակ, որը գլխավորում է վարչապետը, այլեւս չեն հավատա, որ վարչապետության խնդիր կա, հիմա էլ շրջանառության մեջ են դրել այսպիսի մի նոր վարկած։ Ես շատ անհավանական եմ համարում իմ՝ ԱԺ նախագահ դառնալը։ – Ադրբեջանի նախագահ Ալիեւի հիվանդությունն ինչպե՞ս կարող է ազդել Ղարաբաղյան հարցի վրա, եւ այս պահին ի՞նչ փուլում է Արցախի հարցի կարգավորման գործընթացը։ – Ադրբեջանի ղեկավարի հնարավոր փոփոխությունը կարող է լինել դրական եւ նաեւ շատ բացասական։ Բայց սա այն դեպքն է, երբ ասում են (հանկարծ ադրբեջանցիներն ինձ սխալ չհասկանան, մերոնք ինձ սխալ չհասկանան) փորձված թանն անփորձ մածունից լավ է։ Ես համոզված եմ, որ Ալիեւը հավասարակշռված ղեկավար է եւ ռազմական գործողություններ սկսելու տենչանք չունի։ Մարդը փորձ ունի, մարդը գիտի, թե ինչ է նշանակում պատերազմ։ Հասկանում եմ նաեւ նրա հայտարարությունները, որ եթե բանակցությունները խաղաղ ճանապարհով չլուծվեն, կլուծվեն ռազմական ճանապարհով։ Չգիտեմ, թե ով կգա նրա փոխարեն, եւ ընդ որում, դա միշտ էլ Ադրբեջանի ղեկավարներին բնորոշ էր (այն ժամանակ բնորոշ էր), որովհետեւ երբ ես ինքնապաշտպանության կոմիտեի նախագահ էի, մի քանի պաշտպանության նախարարներ փոխվեցին եւ յուրաքանչյուրը պաշտոնի գալով անմիջապես խոստանում էր, որ մեկ շաբաթ հետո Ստեփանակերտում չայ պիտի խմեն։ – Պրն Սարգսյան, «27»-ի դատավարությունն ընդհատված է, կարծիքներ կան, որ պատճառը նախընտրական վիճակն է, ավելորդ աղմուկից խուսափելու համար։ – Բայց այդ դատավարությունը չի ընդհատվել ինչ-որ մեկի ցուցումով։ Ի՞նչ է նշանակում՝ աղմուկ չլինի, «27»-ն այնպիսի դեպք է, որ առանց աղմուկի չի կարող լինել։ Անկախ նրանից, դատավարությունը պիտի ընթանա, պիտի չընթանա, չկա այս երկրում որեւէ միամիտ, որ կարծի, թե «Հոկտեմբերի 27»-ը մեր ժողովուրդը մոռացավ։ Այսինքն՝ որեւէ կապ նախընտրականի հետ ես բացարձակապես չեմ տեսնում, մանավանդ որ հարցաքննվել են բոլոր հիմնական մեղադրյալները, վկաները եւ այլն, որքանով ես հիշում եմ։ Վերջերս, հանրության հետ հանդիպման ժամանակ ասացի, որ երբեք չեմ խառնվել այդ դատավարությանը եւ չեմ էլ խառնվելու, որովհետեւ ինձ դրել էին մի այնպիսի վիճակում, որ ցանկացած ոչ պաշտոնական միջամտություն, ցանկացած հետաքրքրություն, ցանկացած միտք փորձելու էին նորից ուղղել իմ դեմ։ Թեեւ նորից պիտի կրկնեմ՝ ովքեր դա անում են, նրանք Վազգենի բարեկամները չեն, Վազգենի ընկերները չեն։ Այսպես մերկապարանոց, հանցագործության հաջորդող րոպեներին մեղադրանքներ ներկայացնել եւ ո՞ւմ՝ ինձ, ո՞ւմ՝ հանրապետության նախագահին։ Չգիտեմ՝ Վազգենն ավելի շատ ում հետ էր կիսվում՝ ինձ հետ, թե իր եղբոր հետ։ Իսկ էն բոլորը, որ շարանով շարվեցին եւ ասացին, որ իրենք Վազգենի ընկերներն են, բոլորիս համար էլ հիմա գոնե պարզ է, որ նրանք Վազգենի ընկերները չէին։ Մեկ-երկուսը կարող էին լինել Վազգենի ընկերները, մնացածները՝ Վազգենի ենթականերն էին, այո, զինակիցներն էին, բայց դա որեւէ պարագայում նրանց իրավունք չէր տալիս այդպիսի բան անելու։ – Երբ Վազգենի մայրը նստացույց հայտարարեց նախագահական նստավայրի մոտ՝ ո՛չ դուք, ո՛չ էլ Ռ. Քոչարյանը համարժեք վերաբերմունք չդրսեւորեցիք ձեր ընկերոջ մորը։ Ճիշտ չե՞ք համարում, որ նախագահը պետք է հանդիպեր եւ ոչ թե պաշտոնական հայտարարություններ աներ։ – Ո՛չ, ճիշտ չեմ համարում, եւ երբեք ես չէի մոտենա, որովհետեւ այդ վարմունքի բացատրությունը չունեի, պիտի մոտենայի՝ ի՞նչ ասեի։ Ես, անշուշտ, «Հոկտեմբերի 27»-ից հետո մեկ անգամ չէ, որ եղել եմ Վազգենի տանը, եւ Գրետան (ինչպես ես եմ միշտ իրեն ասում) ինձ, այո՛, հաց է տվել ու նաեւ «Հոկտեմբերի 27»-ից հետո։ Երբ գնում ես, շփվում ես, կարծես ինչ-որ միջավայր է ստեղծվում, կարծես թե փոխըմբռնում է սկսվում, բայց երբ դրանից հետո նորից շարունակվում են մեղադրանքները, նորից շարունակվում են ոչ ճիշտ մոտեցումները, եւ երբ նույն միջավայրում հայտնվում են նաեւ մարդիկ, որոնց ես չեմ կարող ընկալել, ես չեմ կարող շարունակել։ Նաեւ վերջերս եմ ասել Գրետային (ես դա ասել էի նաեւ 99 թվականին), որ, ի վերջո, անցնելու են տարիներ եւ ես եմ միշտ հիշելու Վազգենին (ուզում եմ, որ ճիշտ հասկացվի, նկատի չունեմ՝ ոչ միայն ես), ես եմ գնալու Վազգենի գերեզմանին, ես եմ գալու Վազգենի ծնողների տուն եւ ես եմ լինելու Վազգենի հիշատակը պահողը։ Եվ կարծում եմ, որ անցած այս երեքուկես տարիները որեւէ կերպ իմ մոտեցումները չեն փոխել։ Մենք Վազգենին հիշում ենք մեր բոլոր հավաքներում, Վազգենը մեր բանակի հիմնադիրն է, մեր բանակի կայացման գործում մեծ վաստակ ունեցող անձնավորություն։ Միշտ ասել եմ, որ եթե Վազգենը չլիներ, մենք (նկատի ունեմ էն գլխից) ընդհանրապես ի՞նչ վիճակում կարող էինք հայտնվել Ղարաբաղում։ Բայց իմ ասածը քիչ կապ ունի այն մարդկանց հետ, որոնք իրենց Վազգենի կամ բարեկամ են համարում, կամ՝ իրոք բարեկամ են, բայց, երբեք, նորից եմ կրկնում, Վազգենի հիշատակը նրանցից որեւէ մեկին իրավունք չի տալիս իրենց հոգուն մեղք անելու, եւ ոչ միայն հիշատակը, այլեւ՝ վիշտը։ Ես հասկանում եմ, որ մարդ երբ մի բան անում է, հետո պատճառներ է փնտրում, փորձում է արդարանալ, փորձում է ինչ-որ ապացույցներ գտնել։ Բայց նաեւ հասկանում եմ մարդկանց, ովքեր նույնիսկ երկար տարիներ հետո ասում են, որ սխալվել են։ – Ասում են, դուք չեք սիրում Հայ հեղափոխական դաշնակցությանը, անձամբ բացահայտեք ձեր վերաբերմունքը Դաշնակցության հանդեպ, որովհետեւ ձեր՝ ՀՀԿ-ի ցուցակում լինելը, եւ Ռ. Քոչարյանի մերձավորների հայտնվելը ՀՅԴ ցուցակում հարցեր է առաջացնում, արդյո՞ք ճամբարների բաժանում կա եւ հակասություն ձեր միջեւ։ – Բոլորովին այդպիսի բան ես չեմ տեսնում, միշտ էլ փորձել են ինչ-որ հակասություններ գտնել իմ եւ Ռոբերտ Քոչարյանի միջեւ։ Բազմիցս ասել եմ մինչեւ ընտրությունները, հիմա էլ եմ կրկնում, որ չկա այդպիսի հակասություն։ Եթե լինի հակասություն, ես այստեղ անելիք չունեմ, որովհետեւ Ռ. Քոչարյանն առաջին հերթին հանրապետության նախագահ է, հետո միայն իմ ընկերը։ Ռ. Քոչարյանն առաջին հերթին գլխավոր հրամանատար է, հետո միայն մենք միասին ուղի, ճանապարհ անցած մարդիկ ենք։ Եվ այդպիսի հակասություններ փնտրելը ճիշտ չէ։ Սա մեկ, երկրորդ՝ ես որեւէ առանձնակի ջերմ վերաբերմունք Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից Դաշնակցության հանդեպ չեմ տեսել։ Պիտի ասեմ, որ նա, ի պատիվ իրեն, հավասարաչափ վերաբերմունք է դրսեւորում իրեն սատարող կուսակցություններին, բնական է՝ առաջին հերթին խորհրդարանական, հետո՝ ոչ խորհրդարանական կուսակցություններին, որովհետեւ երեւի կշռի, վաստակի հարց կա։ Ուզում եմ բոլորիդ հայտնի լինի, որ մտնելով Հանրապետականի ցուցակ, չեմ կարծում, որ վիրավորել եմ Դաշնակցությանը կամ մեկ այլ կուսակցության։ Կարծում եմ, կարող էի քննարկել ցանկացած առաջարկություն, առաջարկեց հանրապետության վարչապետը, եւ ես որեւէ առիթ չունեի այս ցուցակ չմտնելու։ Որովհետեւ վերջին երեք տարիների ընթացքում կառավարությունում ես որեւէ խնդիր չեմ ունեցել բանակի հետ կապված։ Իսկ սա զգալու համար պետք է պաշտպանության նախարար լինել, երբ քեզ թվում է, այս երկրի համար ամենից կարեւորը բանակն է։ Ու երբ պետական այլ կառույցներում որոշակի վերաբերմունք ես նկատում, որ էս իմը չի, ինչո՞ւ անեմ, շատ վատ ես զգում, հարցը դրամը չէ, վերաբերմունքն է։ Իսկ վարչապետը միշտ բանակը համարել է իրենը, այս երկրինը։ – Պարզ չեղավ՝ Դաշնակցությանը սիրո՞ւմ եք, թե՞ ոչ։ – Ի՞նչ է նշանակում՝ սիրո՞ւմ եք, թե՞ ոչ։ Ես ուղղակի կզարմանամ, եթե էս երկրում վարչապետին սիրեին, սոցապ նախարարին սիրեին, շատ կզարմանայի, որովհետեւ չկա առիթը, ընդհանրապես՝ ոչ միայն այս երկրում։ Սիրել-չսիրել, այդպիսի խնդիր չկա։ Ես երբեք հակադաշնակցական չեմ եղել եւ ոչ էլ եղել եմ Դաշնակցության երկրպագուն։ Ես հավասար մոտեցում եմ ունեցել, մենք համագործակցել ենք։ – Կարծիքներ են հնչում, որ Արտաշես Գեղամյանի «ԱՄ»-ով դուք պատրաստվում եք ունենալ կառավարելի ընդդիմություն ապագա խորհրդարանում։ – Միշտ չէ, որ ես վատ եմ վերաբերվում իմ մասին տարածվող բոլոր լուրերին, որովհետեւ իմ հակառակորդներն այս լուրերը տարածելով՝ ինչ-որ տեղ նաեւ բարձրացնում են իմ կշիռը, իմ հեղինակությունը, իմ հնարավորությունները։ Եվ երբ տասը անգամ գերագնահատում են իմ հնարավորությունները, մարդիկ դրան հարմարվում են, եւ ինձ համարում են բոլոր դեպքերի վրա ազդող։ Պիտի ասեմ, որ բացասական վերաբերմունք Գեղամյանի նկատմամբ չունեմ, բայց չեմ կարծում, որ Գեղամյանն այն մարդն է, որի մասին կարելի է ասել՝ կառավարելի ընդդիմություն։ Չեմ ուզում կիսել ընդդիմությունը կոնկրետ Գեղամյանի մասով, բայց ես համարում եմ, որ երկրի ճակատագրի համար պատասխանատուն միայն իշխանությունը չէ։ Երկրի ճակատագրի համար պատասխանատուն նաեւ ընդդիմությունն է, բայց, ցավոք, մեր ընդդիմությունն այդ պատասխանատվությունը մի քիչ այլ կերպ է ընկալում եւ ասում է՝ այո, դուք վատ եք աշխատում, բայց քանի որ մենք էլ ենք պատասխանատու, դուք գնացեք, մենք գանք։ Ոչ։ – Ինչպե՞ս կանցնեն խորհրդարանական ընտրությունները, արդյո՞ք մեր «ազգային մենթալիտետին» համապատասխան, եւ ինչքա՞ն ձայն կստանա «Արդարություն» դաշինքն ապագա խորհրդարանում։ – Այդ բառերը ես շատ մտածված եմ ասել, ուղղակի փորձել են խեղաթյուրել։ Այո, մեր ազգային մենթալիտետն այն է, որ մենք ընկերական-բարեկամական հարաբերությունները վեր ենք դասում քաղաքական հարաբերություններից եւ դրա համար էլ մի տեղամասում, որտեղ, ենթադրենք, ապրում է իմ եղբայրը, հայրը կամ ընկերը, իմ նախընտրած թեկնածուն, բնական է, շատ ավելին պիտի ստանա, քան մյուսը։ Գուցե դա Բելգիայում հնարավոր չէ։ Կարծում եմ, նախագահական ընտրություններն այնքան էլ էդպես չէին, ինչպես փորձեցին ներկայացնել։ Դրա պատճառն այն է, որ մեզ մոտ քաղաքական պայքարը վերածվեց քաղաքացիական հակամարտության։ Փաստորեն, խոսքը գնում էր իշխանության մասին, խոսքը գնում էր անձնական խնդիրներ լուծելու մասին։ – Նկատի ունեք երկու կողմերի՞ն՝ իշխանություն-ընդդիմություն։ – Չեմ կարծում, որ երկու կողմին, համենայնդեպս, ես անձնական խնդիր չէի լուծում։ Ընդհանրապես աշխարհի բոլոր երկրներում ընտրությունները նշանակում են հակամարտություն, եւ փառք էն ժողովուրդներին, այն երկրներին, որտեղ հակամարտությունները շատ արագ անցնում են երկրորդ պլան։ Ինչ վերաբերում է «Արդարության» տոկոսին, չեմ կարծում, որ կարող են շատ մեծ, սենսացիոն տոկոս վերցնել, որովհետեւ բոլոր դեպքերում նախագահին սատարող քաղաքական ուժերը իրենց բաժին տոկոսն անպայման կստանան։ Հարցազրույցը վարեց ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԵՍԱՅԱՆԸ