ԲԱՐԻ-ՎՐԱՑԻԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ Վրացիների հետ անմիջական շփման մի քանի օրը բավական է՝ հասկանալու համար, որ նրանց հումորի յուրօրինակ զգացման (կամ դրա բացակայության) եւ ինքնատիպ տրամաբանության մասին հայտնի անեկդոտները միանգամայն իրական պատմություններ են, դեռ ինչ-որ տեղ՝ մեղմացված։ Օրինակ, Թբիլիսի հասնելուն պես հայ լրագրողներիս խումբը չգտավ այնպիսի տաքսու վարորդի, որը կիմանար հայտնի «Գռուզպրոյեկտի» շենքը։ Ավելին. մի՝ արտաքինից ամենագետ եւ ակնհայտորեն հնաբնակ թիֆլիսցի պապիկ հինգ անգամ տրված մեր հարցին ի պատասխան, նույնքան անգամ բացատրեց «Գռուզէներգոյի» շենքի տեղը։ Հետո նույնիսկ մի տեսակ տարակուսել ու զարմացել էր, որ ոչ թե «Գռուզէներգոն» ենք ուզում, այլ «Գռուզպրոյեկտը»։ Մեր տաքսու վարորդը, երեւի արդարացնելու համար իր անտեղյակությունը, փողոցում մի փոքրիկ սոցհարցում անցկացնելուց հետո մեզ ասաց. «Տեսնո՞ւմ եք, տասը հոգու հարցրի, ոչ ոք չգիտեր»։ Իսկ մեր չարաբաստիկ «Գռուզպրոյեկտը» գտնվում էր հայտնի Ճավճավաձե պողոտայում։ Վրաստանում գտնվելուց հետո կարելի է հասկանալ նաեւ, թե ինչ է հայկական հյուրասիրություն ասվածը։ Երբ մեր տուն կամ աշխատատեղ որեւէ մեկը մտնի, առավել եւս Վրաստանի «ոպջՊՏՐՏՋՖպ»-ից հետո, մենք երեւի այնքան համառորեն հանգստանալ ու հյուրասիրվել կառաջարկենք, որ կարող ենք նույնիսկ անքաղաքավարի ու անկիրթ թվալ։ Իսկ Թբիլիսիի գործընկերներից այդպես էլ հրավերի չարժանանալով, ինքներս աներեսաբար սուրճ ու թեյ խնդրեցինք եւ ի վերջո վրացական ջրով եփեցինք մեզ հետ տարած սուրճը։ Փոխարենը, հայերիս շփումները միշտ ավելի ջերմ ու անմիջական ստացվում են ադրբեջանցիների հետ։ Այս անգամ էլ Գուդաուրիի բարձունքներում հայ եւ ադրբեջանցի լրագրողներս մինչեւ ուշ գիշեր պատմում էինք անեկդոտներ, որոնց մեծ մասը մեր հյուրընկալների մասին էր կամ մենք էինք տեղում «հյուսել» նրանց մասին։ Այդպես էլ մեր հյուրընկալները տարակուսած մնացին, թե ինչպես են երկու՝ միմյանց հետ նման կոնֆլիկտ ունեցող ժողովուրդների ներկայացուցիչներ այդքան հեշտ մերվում մեկ կոլեկտիվում, դեռ հումորի զգացումով էլ չեն տարբերվում իրարից։ Իհարկե, ադրբեջանցիների հետ մեր բարեկամությունը նման շփումների ժամանակ միշտ էլ ավարտվում է այնտեղ, երբ որեւէ մեկս արտաբերում է Ղարաբաղ, Սումգայիթ կամ Խոջալու բառերը։ Վրացիներն այդպես սառն ու անտարբեր են, ինչպես մեզ համար պարզեցինք, ոչ միայն իրենց հայ հյուրերի նկատմամբ։ «Կովկասի Փարիզ» կոչվող Թբիլիսին իրոք քաղաք է, ի տարբերություն մեր մայրաքաղաքի եւ ինչ-որ տեղ՝ նաեւ եվրոպականի ձգող։ Սակայն ոչ մի Եվրոպա իրեն թույլ չէր տա այդքան կեղտոտ պահել սեփական մայրաքաղաքը։ Այսինքն, Թբիլիսիում հասկացանք նաեւ, որ մեզնից փնթի ազգ էլ է լինում։ Փոխարենը Թբիլիսին շատ բարեկարգ է եւ հատկապես կենտրոնական փողոցների ու պողոտաների ասֆալտը առանց թերությունների է, էլ չենք ասում, որ դարուփոսերն իսպառ բացակայում են։ Միանգամայն հակառակ պատկերն է մայրաքաղաքից դուրս ճանապարհներին։ Սադախլոյից Թբիլիսի միջպետական նշանակության ճանապարհի մեծ մասը 19-րդ դարի ստանդարտներին է համապատասխանում։ Մեր հանդիպած ամենաանխնամ շինությունը Թբիլիսիի Ռուսթավելի պողոտայում գործող ուղղափառ եկեղեցին էր, որի հատակն ու պատերը «մարդաբոյ» կեղտից սեւացած էին։ Ինչպես հասցրինք նկատել հրաշալի գարնանային շաբաթ երեկոյան, թիֆլիսցիները չեն այցելում սրճարաններ, առավել եւս՝ բացօթյա։ Փոխարենը այստեղ կիսադատարկ երեկոյան փողոցներում գրեթե ամեն քայլափոխի հարբած մարդիկ էին հանդիպում, որոնց հետդարձի ճանապարհին հաճախ տեսնում էինք կանգառների նստարաններին հանգրվանած։ Տեղացիները պատմում էին, որ երեկոյան, առավել եւս գիշերը, չի կարելի զբոսնել քաղաքում. կարող են գլխիդ տալ ու հետո համոզվել, որ թալանելու ոչինչ չկա մոտդ։ Բայց, իհարկե, արդեն ուշ կլինի։ Սա առնվազն տարօրինակ էր, քանի որ էներգետիկ ծանր պայմաններում ապրող վրացիները, եթե նույնիսկ իրենց բնակարաններում խավար էր, գոնե փողոցները լուսավորում էին։ Ընդ որում, «դվիժոկներով» լուսավորում էին նաեւ կազինոների ու խանութների ճակատամասերը։ Ի դեպ, երբ Գուդաուրիի սպորտային համալիրում առաջին օրը հոսանքը անջատվեց եւ մի քանի ժամ համալիրը լուսավորվեց գեներատորներով, մեր հյուրընկալներն ասացին, որ այդպես երբեմն է լինում։ Նույնը ասացին նաեւ հաջորդ բոլոր օրերին։ Փաստորեն, վրացիների մեծամտության մասին անեկդոտներն էլ կյանքից հեռու չեն։ ԱՐԵՎՀԱՏ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
