ԵՐԿՐՈՒՄ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԵՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

ԵՐԿՐՈՒՄ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԵՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ Հարցազրույց ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանի հետ – Դուք, թերեւս, կուսակցական միակ առաջնորդն եք, որ չեք զբաղեցնում համամասնական ցուցակի առաջին հորիզոնականը։ Ինչո՞ւ այս բոլոր տարիներին չդարձաք ՀՀ քաղաքացի եւ ինչո՞ւ չփորձեցիք մտնել խորհրդարան։ – Ես ՀՀ քաղաքացի եմ 1998 թ. օգոստոսից։ Հինգ տարին դեռ չի լրացել, թեպետ վերջերս տեղեկացա, որ կարող էի դատական կարգով հարցը լուծել. ժամանակին՝ 1998-ից տարիներ առաջ, քաղաքացիություն ստանալու դիմում էի ներկայացրել ՆԳ նախարարի միջոցով։ Ինքս ճիգ չթափեցի կարգավորելու իմ գործը։ Բայց դա կարեւոր չէ։ Գուցե հինգ տարվա քաղաքացիություն ունենալով էլ ցուցակի մեջ չլինեի։ Ես չեմ հավատում, թե երկրի, ազգի ճակատագրով զբաղվելու համար անպայման անհրաժեշտ է ԱԺ պատգամավոր լինել։ Ես ինձ համարում եմ ազգային գործիչ, ոչ թե քաղաքական։ Եվ ընդհանրապես բավականին ծանրաբեռնված եմ ու չէի կարողանա լիարժեք խորհրդարանական լինել։ Պարտականության բերումով՝ իբրեւ ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ, չէի կարող շատ ժամանակ նվիրել խորհրդարանին։ Մարդիկ կան, որ կյանքի-մահու խնդիր են դարձրել ԱԺ մտնելը։ Կարծում եմ՝ ոչ մի դաշնակցականի համար կյանքի խնդիր չէ ԱԺ անդամ լինել-չլինելը, ուղղակի դա ասպարեզ է, որտեղ, եթե ուզում ես այս երկրի ճակատագրով զբաղվել, պիտի ներկա լինես, պիտի աշխատես։ – Ձեր կուսակցությունը որքա՞ն տեղ է ակնկալում ապագա խորհրդարանում, եւ ինչպե՞ս եք գնահատում Դաշնակցության հնարավորությունները։ – Մեծ տեղ ենք ակնկալում. հավատում ենք, որ ճիշտ ենք աշխատել, հավատում ենք, որ մենք իսկապես քաղաքական ուժ ենք, հավատում ենք, որ այս երկրի ապագայի համար վերջապես անհրաժեշտ է, որ իշխանությունները ղեկավարվեն, ձեւավորվեն քաղաքական ուժերով, հավատում ենք, որ մենք մեր հայտարարածի, մեր ասածի տերն ենք եղել։ Այս ամենը հիմք է տալիս մեծ տեղ ակնկալելու խորհրդարանում։ Մեծը համեմատական է, ինչքան էլ մեծ տեղ գրավենք ԱԺ-ում, դա համապատասխան չի լինի Դաշնակցության իրական կշռին, այն շատ ավելի մեծ է, քան թույլ է տալիս այսօրվա Հայաստանի քաղաքական իրավիճակը։ – Իրոք Դաշնակցությունը Ռոբերտ Քոչարյանի հենարա՞նն է, եւ ինչպե՞ս եք գնահատում ներկա քաղաքական իրավիճակը։ – Ամեն անգամ, երբ ինձ այդ հարցը տալիս են, չեմ կողմնորոշվում՝ ինչպես պատասխանել, որովհետեւ հենարան կարող ես համարվել, երբ հենվում են քեզ վրա, իսկ եթե չեն հենվում, դու որքան էլ քեզ հենարան համարես, չի ստացվի։ Մենք այնքանով ենք հենարան, որքան հենվում է նախագահը մեզ վրա։ Բայց այսօրվա մեր բուն խնդիրն այն է, որ մենք Ռ. Քոչարյանի հետ ձգտում ենք երկրում փոփոխություններ իրականացնել՝ դրական փոփոխություններ, սոցիալական բեւեռացումը մեղմելուն, աղքատությունը հաղթահարելուն ուղղված փոփոխություններ, սոցիալական արդարության հիմքեր ստեղծող փոփոխություններ։ Մենք ուզում ենք երկրում ավելի առողջ, հանդուրժողական, հավասարակշռված վիճակ ստեղծել։ Բայց ես նաեւ հասկանում եմ, որ դա հնարավոր է իրականացնել, եթե քաղաքական ուժերը կարողանում են իրենց ազդեցության, դերակատարության չափաբաժինն իշխանության մակարդակում մեծացնել։ Պետք է ընդունենք, որ իշխանության մեջ այսօր դերակատար ուժերը միշտ չէ, որ քաղաքական ուժեր են։ Քաղաքական ուժերը (անկախ նրանից՝ դիմություն են, թե ընդդիմություն) ունեն մեկ գլխավոր հարց՝ իրենց քաղաքական դերակատարությունը մեծացնելը։ Դժբախտաբար, թե՛ իշխանության, թե՛ ընդդիմության մակարդակում միշտ չէ, որ քաղաքական ուժերն են դերակատար եւ միշտ չէ, որ քաղաքական ուժերն ինքնուրույնաբար են ղեկավարվում։ – Ըստ Ձեզ, ո՞ր ուժերն են դերակատարն այսօր։ – Անուններ չտանք, բայց, կարծում եմ, ով մի քիչ ճանաչողություն ունի, իր մտքում կարող է այդ անունները շարել։ Որքան ապաքաղաքական, ապագաղափարական, կլանային տարրերը իշխանությունից եւ քաղաքական ուժերի ղեկավարությունից հեռանան, այնքան մեր հասարակությունն ավելի կառողջանա։ Քաղաքական ուժի ներկայացուցիչը նախ տրամաբանորեն պետք է հաշվետու լինի իր կազմակերպությանը, իր կուսակցությանը։ Օլիգարխների, կլանային տարրերի պարագայում այս հարցը խնդրո առարկա չէ, նրանք շատ ավելի վերադասին դուր գալու եւ իրենց իշխանական կյանքը երկարացնելու մտահոգություն ունեն։ Այս առումով ես հավատում եմ, որ բոլոր քաղաքական ուժերը տրամաբանորեն պետք է իրար հետ համագործակցեն։ – Սակայն ի՞նչ եք սպասում ապաքաղաքական ուժերից, երբ երկրի նախագահը եւս չունի իր կազմակերպությունը, իր կուսակցությունը, այն քաղաքական ուժը, որի առաջ պետք է հաշվետու լինի, նա եւս որեւէ քաղաքական ուժ չի ներկայացնում։ – Մեր երկրի վերջին 70-80 տարվա պատմության, մեր հասարակության կառուցվածքի արդյունքն է սա։ Եթե քաղաքական կուսակցություններն այսօր կայացած չեն, չի կարելի մեղքը որեւէ բանի վերագրել, որովհետեւ քաղաքական ուժը կայանում է նաեւ ժամանակի մեջ, աշխատանքի ընթացքում։ Սա մի իրողություն է, որի հետ պետք է հաշվի նստել։ Հաշվի է առնում նաեւ նախագահը, նախագահը պարտավորվեց հաշվի առնել անցած տարիներին։ Տարբեր էր իրավիճակը մինչեւ «Հոկտեմբերի 27»-ը, «Հոկտեմբերի 27»-ից հետո այլ իրավիճակ էր։ Նախագահը պարտավորվեց այդ իրականության հետ հաշվի նստել։ Այլ բան չէր կարող անել։ Միայն իրատես քաղաքական գործիչը կարող է այդպես վարվել։ Ես չեմ մեղադրում կամ արդարացնում որեւէ մեկին, սա ցավալի երեւույթ է բոլորիս համար։ Հարցն այն է, որ քաղաքական ուժերը պետք է կարողանան իրենց դերակատարությունը եւ ազդեցությունը այնքան մեծացնել, պահելով իրենց ինքնաղեկավարումը, որ կարողանան նախագահին նախ տրամադրել այդ հնարավորությունը։ Այդ դեպքում միայն նախագահը եթե ուզենա, կկարողանա հենվել։ Քիչ առաջ կատակով ասացի, որ մենք այնքանով ենք հենարան, որքանով նախագահը հենվում է մեզ վրա, բայց դրա մեջ մեկ այլ իրողություն եւս կա։ Մենք 10 հոգի էինք ԱԺ-ում, եթե նախագահը ամբողջությամբ հենվեր մեզ վրա, կարո՞ղ էր երկիրը ղեկավարելի պահել։ – Ձեր կարծիքով, նախագահական ընտրություններն ինչպե՞ս են անցել։ – Նախագահական ընտրություններն անցել են երկկողմանի խախտումներով։ Բայց պետք է մի բան էլ ասեմ՝ խախտումներն այսօր օգտակար են եղել բոլորին, բացի մեզնից, խախտումները վնասել են Դաշնակցությանը։ Ես հավատացած եմ՝ նախագահն ընտրված է աչքառու առավելությամբ։ Ի՞նչ տոկոսների են եղել խախտումները՝ ես չգիտեմ։ Բայց գիտեմ, որ դրանք վերջնական արդյունքի վրա չէին կարող ազդել։ Այս ամբողջը հնարավորություն տվեց ընդդիմությանը՝ մի ալիքի վրա ելած գալ ԱԺ, ինչը ուրիշ պարագայում հնարավոր չէր լինի։ Իշխանության մակարդակում եւս այս ոչ առողջ մթնոլորտը թույլ է տալիս ապաքաղաքական ուժերի գոյության ու դերակատարության մեծացում։ – Ձեր կուսակցության համամասնական ցուցակում եւս կան ապաքաղաքական տարրեր։ Ընդհանրապես ինչպե՞ս է կազմվել ՀՅԴ համամասնական ցուցակը։ Ձեր կուսակցության հետ սերտորեն առնչվող Հրանտ Վարդանյանը մի ժողովի ժամանակ կտրուկ արտահայտություններ է արել որոշ հանրապետական նախարարների հասցեին։ Սա դուք նորմա՞լ եք համարում։ – Մեր ցուցակում կան քաղաքական մարդիկ, իրավաբաններ, տնտեսագետներ, մենք մեր ժողովրդի առողջ ներկայացուցիչներից ենք փորձել կազմել մեր ցուցակը։ Այո, Հրանտ Վարդանյանի «Հայ աշխատավոր» ՀԿ-ի հետ եւս կա ընդհանուր համագործակցություն։ Ես կարծում եմ, դրանից շահելու է թե՛ մեր ցանկը, թե՛ մեր խորհրդարանական աշխատանքը։ Հավատում եմ, որ ում հետ մենք սկսել ենք, ամենաառողջներից է. Հ. Վարդանյանն ամենամեծ հարկատուն է, ունի գործնական աշխատանքի փորձ։ Վերջապես, ինքնաքննադատաբար ասեմ, վերջին 13 տարվա ընթացքում իբրեւ կուսակցություն մենք մի քիչ հեռու ենք մնացել տնտեսական կյանքից։ Այս կերպ փորձում ենք այդ բացը լրացնել։ – Դուք կիսո՞ւմ եք պրն Վարդանյանի կարծիքը որոշ առանցքային նախարարների մասին։ – Այդ հարցի հետ կապված կասեմ հետեւյալը. հիշյալ հանդիպումը եղել է ներկազմակերպական, մենք մեր մեջ խոսել ենք։ Վիրավորանք չի եղել, եղել է քաղաքական գնահատական։ Մենք մեր մեջ միշտ էլ խոսում ենք անկեղծ, բայց ժողովրդի առջեւ պատասխանատու ենք մեր ամբողջական խոսքի համար։ Ներքին քննարկումների ժամանակ, բնականաբար, որեւէ սահմանափակում նկատի չենք ունենում։ – Ի՞նչ հարաբերություններ ունեք ՀՀԿ-ի հետ, արդյոք կարելի՞ է այսօր փաստել, որ իշխանական թեւերի առճակատում գոյություն ունի, քանի որ պաշտպանության նախարարը ՀՀԿ-ի հետ է, ՀՅԴ-ն՝ Ռ. Քոչարյանի։ – Որ մենք միասին չենք գնում ընտրապայքարի, դա պարզ է, բայց դրանից հետեւություններ անել, թե պառակտված ենք, սխալ է։ Ե՞րբ էինք միացած, որ հիմա էլ պառակտված ենք։ Մենք այդ տեսակ միացում, այդ տեսակ դաշինք, այդ տեսակ նույնացում երբեւէ չենք ունեցել։ Մենք միշտ եղել ենք Դաշնակցություն, իրենք միշտ եղել են Հանրապետական։ Մենք ունեցել ենք մեր գաղափարախոսությունը, մեր մոտեցումները, իրենք՝ իրենցը։ Տեղ-տեղ դա համընկել է, համագործակցել ենք, տեղ-տեղ չի համընկել՝ քննադատել ենք։ Այսօր էլ ընտրություններին գնում ենք մրցակցությամբ։ Բայց որ իրենք իրենց ճամփով են գնում, մենք՝ մեր, դա պարզ է եւ չի նշանակում, թե մենք իրենց չենք սիրում, իրենք մեզ չեն սիրում։ Կարծես՝ սերը քաղաքական կատեգորիա չէ։ – Բայց Սերժ Սարգսյանը, կարծես, իրոք չի սիրում ձեր կուսակցությունը։ – Դա Ձեր գնահատականն է եւ իր գործը։ Մենք ոչ մի ճիգ չենք թափում, որ մեկը մեզ սիրի։ Ընդհանրապես քաղաքական պայքարի մեջ ես բարոյական նորմերի, էթիկայի կողմնակից եմ։ Եվ ոչ մի ճիգ չեմ թափում, որ մեկին դուր գամ։ – Դուք ասացիք՝ ե՞րբ ենք միաս ին եղել, հիշեցնեմ՝ նախագահական ընտրությունների ժամանակ ՀՅԴ-ն եւ ՀՀԿ-ն նույն թեկնածուին էին պաշտպանում։ – Այո, մենք պաշտպանում էինք նույն նախագահին եւ այդ նպատակի շուրջ միասին էինք։ Հավանաբար, երկրի կայունությունը պաշտպանելու հարցում էլ մենք միասին ենք, երկրի պաշտպանության հարցում էլ կարող ենք լինել միասին՝ բոլորի հետ, նաեւ՝ ընդդիմության։ Այսինքն, ես չեմ բացառում, որ ունեցել ենք որոշ համագործակցություն եւ, հավանաբար, կունենանք նաեւ հետագայում։ – Հնարավո՞ր է, որ ՀՀԿ-ն եւ ՀՅԴ-ն խորհրդարանում տեղավորվեն մեկ խմբակցության մեջ, գուցե ավելացնեն նաեւ «Օրինաց երկրին», չգիտեմ Ձեր ճաշակը, նկատի ունեմ՝ կձեւավորվի՞ նախագահին սատարող մեծամասնություն։ Այլ խոսքով, գիտեմ՝ չեք սիրում «ՕԵ»-ին, իսկ Հանրապետականի՞ն։ – Որքան «ՕԵ»-ն իմ ճաշակով չէ, այդքան էլ Հանրապետականը կամ որեւէ այլ կուսակցություն։ Բայց ասեմ նաեւ՝ մենք չենք բացառում համագործակցությունը խորհրդարանում։ Մեկ խմբակցություն դառնալն օրենսդրությամբ էլ հնարավոր չէ, չեմ էլ կարող պատկերացնել։ Մենք ունենք հստակ սոցիալական մոտեցում հարցերին, ունենք մեր մոտեցումը կադրային, համակարգային, տնտեսական քաղաքականության վերաբերյալ, իրենք՝ իրենցը։ Դա դժվար եմ պատկերացնում, պետք է շատ ահավոր բան լինի, որ հանուն այդ ինչ-որ բանը փրկելուն նույնացումը լինի, բայց կարող է լինել լայն համագործակցություն։ – Կարո՞ղ եմ ենթադրել՝ քանի որ խորհրդարան մտնող հնարավոր ուժերից մի քանիսի հետ (նկատի ունեմ ընդդիմադիր) Դուք մոտ սոցիալական գաղափարախոսություն եւ մոտեցումներ ունեք, կարող եք նրանց հետ համագործակցել։ – Ես ասացի՝ ոչ մի բան չեմ բացառում, ամեն ինչ հավանական է, համենայնդեպս, ես թշնամի չեմ տեսնում ոչ մեկին՝ եթե մարդիկ նպատակ չեն դնում հանուն այս երկրի ապակայունացման նախագահ փոխել, այս անել, այն անել, ապա կարելի է համագործակցել, ինչո՞ւ ոչ։ Այսինքն թշնամական մոտեցում չկա, եթե մարդիկ մեր մեջ թշնամի չեն փնտրում եւ թշնամու պես չեն աշխատում մեր երկրում։ – Դուք դեռ թշնամական վերաբերմունք ունեք ՀՀՇ-ի նկատմամբ։ – Որ չենք բաժանում ՀՀՇ-ի գաղափարախոսությունը եւ նրանց գործունեության շատ հարցեր մեզ համար անընդունելի են, դա փաստ է։ Բայց ՀՀՇ-ն եւս մեր ժողովրդի մի մասն է, նույնիսկ չնչին մասը, բայց մաս է, եւ մենք չենք կարող մեր ժողովրդի նույնիսկ չնչին մասին մեր թշնամին համարել։ – Եթե որոշակի թվով ձայներ հավաքեք խորհրդարանում եւ հնարավորություն ունենաք պատասխանատու պաշտոններ ստանձնել, որո՞նք կնախընտրեք։ – Բնականաբար, ամեն կուսակցություն կուզենա կարեւորները, որ իսկապես դերակատար դառնա, կարողանա ներկայություն լինել Անվտանգության խորհրդում եւ այս երկրի ռազմավարական հարցերի, հեռանկարի ծրագրավորման մեջ մասնակից լինի։ Համենայնդեպս, այս անգամ ուրիշի ծրագիր գործադրել չենք ուզում։ – Չե՞ք գտնում, որ Ղարաբաղի հարցը չի կարգավորվում։ – Երբ ասում են՝ Ղարաբաղի հարցում քիչ բան է արվել, ես չեմ ընդունում։ Չեմ ընդունում ոչ թե, որ Ղարաբաղն այսօր փաստացի Հայաստանի մաս է, եւ այլեւս խնդիր չունենք։ Ես կարծում եմ՝ մի քանի բան հաջողվեց։ Մենք խաղաղություն ապրեցինք, բայց ոչ մի բան չզիջեցինք, եւ այս բանակցությունների հետեւանքով Ադրբեջանն ուղղակի կամ անուղղակի, բայց արդեն ի տես ամբողջ աշխարհի, ընդունեց, որ Ղարաբաղը Հայաստանի մաս է։ Եվ սա հաջողություն էր։ Մենք շահեցինք, բայց ամբողջական չօգտագործեցինք 4-5 տարին։ Ձեռքբերումը քիչ չէ։ Նաեւ ցույց տվեցինք աշխարհին, որ մենք տրամադիր ենք այդ հարցի բանակցային լուծմանը։ Գուցե մեկ այլ պարագայում միայն ժամանակ շահելը հաջողություն համարվեր։ Այսքանից հետո ինչպե՞ս կարելի է ասել՝ ոչ մի դրական բան չեղավ։ Եղավ, իհարկե, վերջնական հաղթանակ չեղավ ուղղակի։ – Ես երկու բացասական բան ասեմ՝ Ղարաբաղը դուրս մղվեց բանակցային գործընթացից եւ Արցախն այսօր դատարկվում է։ – Չեմ կարծում, որ Ղարաբաղն ավելի շատ է դատարկվում եւ ավելի արագ, քան Հայաստանը։ Կարծում եմ՝ դա համահայաստանյան պրոբլեմ է, եւ չի կարելի վերագրել Ղարաբաղին, թեպետ ստույգ տվյալների մասին ես չգիտեմ։ Իսկ Ղարաբաղի դուրս մնալը լավ չէ, եւ դրա հետ չպիտի հաշտվենք։ Բայց մյուսի մեջ մի վատ ենթատեքստ կա՝ երբ ասում ենք Ղարաբաղի հարցի լուծումը ղարաբաղցիների հարցն է, մենք արար աշխարհին ասում ենք՝ ճնշեք Ղարաբաղը եւ հարցը կլուծեք։ – Չէ, չենք ասում՝ ղարաբաղցիների հարցն է, ասում ենք՝ Ղարաբաղը եւս կողմ պետք է լինի։ – Ղարաբաղն ամբողջ հայության հարցն է։ Մենք ի սկզբանե դեմ ենք, որ Ղարաբաղի փրկության հարցը ղարաբաղցիների գործն է, դեմ էինք եւ մինչեւ այսօր էլ դեմ ենք։ Բայց որ Ղարաբաղը իբրեւ անկախ, ինքնուրույն ուժ պետք է ներկա լինի բանակցություններին, մենք կողմնակից ենք։ Այս հարցը պետք է բարձրացնենք, բայց՝ ժամանակին։ Հարցազրույցը վարեց ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԵՍԱՅԱՆԸ