ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ԿԼԻՆԵՆ ԱՆԱԿՆԿԱԼՆԵՐ

ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ԿԼԻՆԵՆ ԱՆԱԿՆԿԱԼՆԵՐ Հարցազրույց «Հեռանկար» ռազմավարական նախաձեռնության կենտրոնի նախագահ, քաղաքագիտության դոկտոր Արամ Կարապետյանի հետ -Դուք արդեն որոշում կայացրե՞լ եք, որ առաջադրվելու եք ՀՀ նախագահի թեկնածու։ – Այդ մասին դեռ շուտ է խոսելը։ Սահմանադրությամբ սահմանված կարգով երբ կգա ժամանակը՝ կլինի համապատասխան հայտարարություն։ – Ձեր կարծիքով՝ Ռուսաստանի հետ կապեր, շփումներ ունեցող քաղաքական (եւ ոչ քաղաքական) ուրիշ ի՞նչ գործիչներ կուզեն իրենց թեկնածությունն առաջադրել Հայաստանում։ – Ինձ թվում է՝ մոտ երեք-չորս մարդ։ Իրենց ինչ-որ չափով ռուսամետ գաղափարախոսության ներկայացուցիչներ համարողներից կլինեն Ստեփան Դեմիրճյանը, Արտաշես Գեղամյանը։ Ինձ թվում է՝ նաեւ «Հանրապետություն» կուսակցությունը թեկնածու կառաջադրի։ – Ես նկատի ունեի Ռուսաստանում ապրող հայերին։ – Չէ, որքան ես գիտեմ՝ իրավաբանական հիմքերի վրա նման մարդ չկա։ – Քանի որ կոնկրետ անձերի մասին չեք խուսափում խոսել, պիտի հարցնեմ Ձեր կարծիքը նախագահ Քոչարյանի եւ պաշտպանության նախարար Սերժ Սարգսյանի մասին։ – Կարծում եմ՝ մեր պաշտպանության նախարարը բավականաչափ լավ նախարար է, լուրջ գործ է արել եւ շարունակում է անել։ Ինչ վերաբերում է նախագահին, ապա նրա գաղափարական եւ այլ կուրսերը մինչեւ այսօր չեմ կարողանում հստակ հասկանալ, որպեսզի գնահատեմ։ – Դուք տեղյա՞կ եք, որ կարծիքներ կան, թե Ռ. Քոչարյանի եւ Ս. Սարգսյանի միջեւ որոշ հակասություններ գոյություն ունեն եւ ինչ-որ պահի ի հայտ են գալու։ – Ձեր հարցին ավելի շուտ դիվանագիտական պատասխան կտամ։ Բոլոր քաղաքական, պետական գործիչներն էլ ինչ-որ բաներում համընկնում են կամ չեն համընկնում։ Պետք չէ համարել, որ նախագահի եւ նախարարի միջեւ հակասություններ կան։ Քաղաքական տարբեր ծրագրերի շուրջ կարող են ունենալ տարբեր կարծիքներ, չեմ կարծում, որ դրանք այնքան սրություն ունեն, որ եկել է իրար դեմ ելնելու պահը։ Ես բաց խոսքին վստահում եմ։ Եթե լուրջ մարդը բաց խոսք է ասում, պետք է վստահել, որ ճիշտ է ասում։ Ես գիտեմ, Սերժ Սարգսյանը նման փաստերը հերքել է։ Բայց կասեմ նաեւ, որ կա որոշակի երեւույթ, եթե գործընթացները չգնան գծված ճանապարհով, շատ հնարավոր են տարբեր կացություններ։ – Ձեր հարցազրույցներից մեկում ասել եք, թե նախագահական ընտրություններում շատ կլինեն առաջադրումներ եւ անակնկալներ։ Ի՞նչ հիմքեր ունեք նման պնդման համար։ – Եթե պատասխանեմ, դրանք այլեւս անակնկալներ չեն լինի։ – Այսինքն՝ Դուք տեղյակ եք, թե ինչ է լինելու։ – Իմ կարծիքով՝ անակնկալներ լինելու են։ Ընտրություններին մասնակցելու է 10-14 թեկնածու։ Ամենայն հավանականությամբ, հավակնորդներ կլինեն Ստեփան Դեմիրճյանից, Արտաշես Գեղամյանից, «Հանրապետություն» կուսակցությունից բացի՝ նաեւ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, Պարույր Հայրիկյանը, Վազգեն Մանուկյանը, Արշակ Սադոյանը եւ էլի մի քանի հոգի։ – Դուք եղել եք ՀՅԴ անդամ։ Երբվանի՞ց եւ ինչո՞ւ կուսակցության անդամ չեք։ – Ես եղել եմ ոչ միայն ՀՅԴ անդամ, այլեւ եղել եմ ՀՅԴ գործիչներից մեկը Մոսկվայում։ Շատ մոտ եմ կանգնած եղել Հրայր Մարուխյանին եւ համարում եմ, որ կուսակցության համար շատ ցավալի է կորցնել նման մարդու։ Կուսակցությունից հեռացրել են գաղափարական տարաձայնությունների պատճառով։ Ես կարծում էի, որ 1998-ին ավելի ճիշտ կլիներ պաշտպանել Կարեն Դեմիրճյանին՝ համոզված լինելով, որ դա ավելի լավ հետեւանքների կբերեր։ Բայց կուսակցությունը որոշել էր պաշտպանել Ռոբերտ Քոչարյանին։ Կային նաեւ ուրիշ տարաձայնություններ։ – Դուք մի քանի անգամ շեշտել եք, որ 2003-ի նախագահական ընտրություններն ավելի ժողովրդավարական են լինելու։ Հավատո՞ւմ եք Ձեր ասածին։ – Այո՛, հավատում եմ, որովհետեւ մեզ այսօր անհրաժեշտ է ժողովրդավարական ընտրություններով ընտրված նախագահ, որի լեգիտիմությունը մեկ վայրկյան էլ կասկածի տակ չդրվի, այլապես մենք կարող ենք շատ թանկ վճարել այլ «հաղթանակի» համար։ Այս տեսանկյունից ես կուզեի, օրինակ, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը դներ իր թեկնածությունը։ Հասկանում եք, այսօր վիճակն այնքան ծանր է, որ յուրաքանչյուր քաղաքական գործիչ պիտի կա՛մ առաջարկի լուծումներ, կա՛մ դուրս գա այս քաղաքական դաշտից։ Մասնավորապես ես կուզեի, որպեսզի Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը մասնակցեր այս ընտրություններին եւ ներկայացներ իր ծրագրերը։ Որպես երկրի առաջին նախագահ՝ դա նրա քաղաքական պարտքն է, քանզի նրա օրոք են սկսվել այս գործընթացները։ Նա ունի հստակ ինֆորմացիա ղարաբաղյան հարցի կարգավորման մասին։ Նա է վերջիվերջո Հայաստանի քաղաքական դաշտ բերել այսօրվա նախագահին։ – Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման Ձեր տեսակետը։ Եթե կարելի է՝ հնարավորինս կոնկրետ։ – Ունենք երկու անկախ հռչակված պետություն՝ Ղարաբաղը եւ Հայաստանը։ Ղարաբաղն արդեն կայացած պետություն է, որը գործում է, մնում են սրբագրման աշխատանքները։ Հարցը պետք է դիտել իրավական դաշտում։ – Բայց կան մի քանի տարբերակներ, որոնց մասին այսպես թե այնպես խոսվում է։ – Քանի որ հանրությունը պաշտոնապես ծանոթ չէ այս կամ այն տարբերակին, ապա կարծում եմ, որ այդ քննարկումները վերջիվերջո ոչնչի չեն բերելու։ Պետք է հասկանալ, որ հարցն այնքան զգայուն է, որ առանց հանրության կարծիքը հաշվի առնելու այն լուծում չի ստանա… – Սակայն եկեք չմոռանանք, թե ինչու տեղի ունեցավ 98-ի իշխանափոխությունը։ Թերեւս համաձայն եմ, որ հարցը խոսելով չի լուծվի, քանի որ փաստն ակնհայտ է։ – Չեմ կարծում, որ իշխանափոխությունը տեղի ունեցավ ղարաբաղյան հարցի պատճառով։ Առաջին անգամ ասեմ, որ Ղարաբաղի, Ադրբեջանի եւ Հայաստանի հետ կապված հարցերում տեսնում եմ մի քանի կարեւոր իրավական կետեր։ Առաջին՝ Հայաստանը երբեւէ Ադրբեջանի հետ պատերազմող երկիր չի եղել, եւ ճիշտն ասած՝ ես մի քիչ դժվար եմ պատկերացնում, թե ինչ իրավական հիմքերով է Հայաստանը մասնակցում բանակցություններին որպես կոնֆլիկտի կողմ։ Եթե մենք ընդունում ենք, որ ԼՂՀ-ն անկախ երկիր է, ապա ԼՂՀ-ն եւ Ադրբեջանը պիտի բանակցեն, ոչ թե Հայաստանն ու Ադրբեջանը։ Ուրիշ բան է, որ մենք բոլոր հնարավորություններով պիտի սատարենք ԼՂՀ-ին։ Երկրորդ՝ եթե Հայաստանը պատերազմական դրության մեջ չէ Ադրբեջանի հետ, ի՞նչ իրավական հիմքերով են Թուրքիան ու Ադրբեջանը փակում ճանապարհները։ Երրորդ՝ բանակցություններին Հայաստանի՝ որպես կողմ մասնակցությունը հանգեցնում է նրան, որ Ղարաբաղը չի կարողանում մասնակցել բանակցային գործընթացներին։ Չորրորդ՝ եթե, այնուամենայնիվ, գերտերությունները համարում են, որ կոնֆլիկտի կողմ է Հայաստանը, ապա թող բարի լինեն ճանաչել Ղարաբաղը որպես Հայաստանի Հանրապետության անքակտելի մաս։ Ուրիշ տրամաբանական բացատրություն չկա. կա՛մ Ղարաբաղը Հայաստանի մաս է, եւ Հայաստանը մասնակից է բանակցություններին, կա՛մ ԼՂՀ-ն անկախ պետություն է, եւ Հայաստանը կարող է լինել միջնորդ ԼՂՀ-ի եւ Ադրբեջանի միջեւ հարցի կարգավորմանն ուղղված գործընթացներին։ – Դուք ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը կարծես տեղափոխեցիք ընտրություններից հետո։ – Իմ կարծիքով՝ ճնշումներ կլինեն։ Սակայն ամեն ինչ կմնա ընտրություններից հետո։ Հարցն այնքան զգայուն է, որ չի կարելի ճնշմամբ անցկացնել։ – Ղարաբաղյանից բացի, ուրիշ ի՞նչ հարցեր կքննարկվեն նախագահական ընտրություններում։ – Ես շատ կցանկանայի, որ ամեն ինչ լիներ քաղաքակիրթ ձեւով, բայց կարծում եմ՝ կլինի կատաղի։ Եթե մենք չհասնենք «Հոկտեմբերի 27»-ի իսկությանը, ապա գործընթացները, չմոռանանք, որ պարբերաբար կրկնվելու հատկություն ունեն։ Պիտի անպայման պատժվի այն ուժը, որն աննախադեպ չարիք գործեց։ «Հոկտեմբերի 27»-ը պահանջում է բավականաչափ լուրջ վերաքննություն։ Համոզված եմ, որ խմբի հետեւում անպայման եղել են ստվերային խաղացողներ։ Չեմ կարծում, թե այսօր կարելի է օբյեկտիվ որեւէ կարծիք հայտնել, թե դրանք ովքեր են։ – Ես ճի՞շտ հասկացա, Դուք մտածում եք, որ գործը պետք է հետ ուղարկել նախաքննությա՞ն։ – Այո՛, ինչքան ես եմ տեղյակ, գործը վերաքննության կարիք ունի։ Ճիշտ հասկացեք, Հայաստանում այնքան շահարկելու բան կա՝ բորդյուրներից սկսած, որ չեմ կարծում, թե «Հոկտեմբերի 27»-ը պետք է շահարկել, որովհետեւ շատ ծանր հարված ստացանք եւ դեռ երկար կզգանք այդ հարվածի ուժը։ Հարցազրույցը՝ ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԵՍԱՅԱՆԻ