Մեծամորի ԱԷԿ. միայն թվե՞ր Վերջերս շրջանառության մեջ է դրվել էներգետիկ համակարգի կողմից 100 մլն ԱՄՆ դոլարին համարժեք էլհոսանքի արտահանման հնարավորության իրողությունը։ Հարց է ծագում՝ համակարգի ո՞ր հզորություններում են նախատեսվում արտադրել այդ գումարին համարժեք շուրջ 4 մլրդ կվտ/ժամ կազմող էլեկտրաէներգիայի ծավալները, երբ ըստ մասնագետների, գործող ջերմակայանները սպառել են իրենց արդյունավետ շահագործման ռեսուրսները (Որոտանի հիդրոհամալիրը 1,3 մլրդ կվտ/ժ նախագծային հզորության դիմաց 2001 թվականին արտադրել է հազիվ 526 մլն կվտ/ժ եւ այլն)։ Խնդրի շուրջ ՀՀ էներգետիկայի փոխնախարար Կարեն Սարգսյանի պատասխանում նշված են գործող կայանների հնարավորությունները, 9,5 մլրդ կվտ/ժ կարողությամբ։ Առայժմ անդրադառնանք դրանցից մեկին՝ Մեծամորի ատոմակայանին։ Տեղեկանքում նշված է. ՀԱԷԿ-ի տարեկան արտադրանքը կարող է կազմել 2,5 մլրդ կվտ/ժ էլեկտրաէներգիա։ Որ 1985-ին կայանն իրոք տվել է նշված թվից անգամ 350 մլն կվտ/ժ ավելի էլարտադրանք՝ հանրահայտ է։ 2.850 մլն կվտ/ժ հնարավորությունն էր հանրությանը հրամցվում նաեւ ատոմակայանի վերագործարկման հիմնավորման շրջանում։ Ինչ ունենք վերաշահագործումից հետո. առաջին տարում՝ 1996-ին՝ 2,3 մլրդ կվտ/ժ, հետագա 5 տարիներին՝ 1,8-2 մլրդ կվտ/ժ։ Թե ինչու չի արտադրվում խոստացված 850 մլն-1 մլրդ կվտ/ժ-ը, ոչ ոք չի հարցնում, ոչ մեկին չի անհանգստացնում։ Որովհետեւ առաջին պլանում է ատոմակայանի շահագործման անվտանգությունը։ Պատասխանի շուրջ կարելի է թերեւս ենթադրություն ներկայացնել, որը հիմնված է ստույգ փաստի վրա։ Ըստ ԽՍՀՄ վիճպետկոմի՝ 1989-ին ԽՍՀՄ ատոմակայանները իրենց միջին տարեկան հզորությամբ աշխատել են 5700 ժամ, տարվա 8760 ժամերից։ 1986-87թթ. միջին տարեկան ժամերի քանակը եղել է 5400 ժամ, 1985-ին՝ 6000 ժամ։ Թե ինչ բացատրություն ունի նույն տարում Մեծամորի ԱԷԿ-ի 7000 ժամ շահագործումը, կարող են տալ նախագծողները։ Թերեւս շատ էլ չսխալվենք, եթե 1996-ի 2,3 մլրդ կվտ/ժ էլարտադրությունը որակենք վերաշահագործման ջատագովներին նվիրատվություն, քանզի հետագա տարիների կայուն 1,8-2 մլրդ կվտ/ժ էլարտադրությունը համարժեք է կայանի 5000 ժամ շահագործման ցուցանիշի։ Աշխարհի լավագույն ատոմակայանները աշխատում են 6500-8000 ժամերի սահմանագծում։ Վերջաբանը մի պարզ օրինակով սահմանափակենք. միլիոնավոր վարորդներ կփաստեն, որ իրենց գործունեությունում անգամ 1 ժամ չեն օգտվել ավտոմեքենաների առավելագույն արագություններից. անգամ ժամանակակից ավտոմեքենան ու հիանալի ճանապարհը երաշխիք չեն անվտանգության առումով։ Առավել եւս՝ երբ գործ ունենք ջերմամիջուկային հրեշի հետ։ ԳԵՂԱՄ ՔՅՈՒՐՈՒՄՅԱՆ
