«ԼԱՎՆ Ա, ՎԱՏՆ Ա՝ ԻՄՆ Ա…» Ռեժիսոր Արսեն Ասլանյանի ֆիլմերը շարունակում են ցուցադրվել արտերկրում, մասնավորապես՝ Մոսկվայում, Անգլիայում, ԱՄՆ-ում եւ Ավստրալիայում։ Հայտնի է, որ Հայաստանում քրիստոնեությունը պետական կրոն ընդունման 1700-րդ տարում ռեժիսորը ձեռքերը ծալած չի նստել, եւ շուտով էկրան կբարձրանա նրա «Քրիստոնյա Հայաստան» առաջին մասշտաբային ֆիլմը։ – «Սա Հայաստանն է» եւ «Քրիստոնյա Հայաստան» ֆիլմերի վերնագրերից դատելով, կարելի՞ է ենթադրել, որ վերջիններս կոմերցիոն ֆիլմեր են։ – Միանգամից ասեմ. նպատակը կոմերցիան չէ, այլ ավելի գլոբալ է, բայց եթե եկամուտ լինի, կիրականացնեմ հաջորդ՝ «Սայլ Հայաստանի» ֆիլմը, որի նկարահանումները կլինեն արդեն Թուրքիայում եւ կցուցադրվեն մեր պատմական հողերը։ Տեսեք, լեռների մեջ թաքնված 30 հազար քկմ դրախտավայր Հայկական լեռնաշխարհից մեզ մնացել է մի փոքրիկ կղզյակ։ Մեր ազգը ենթարկվել է աննկարագրելի փորձությունների, զավթվել, տրոհվել, բայց մնացել կանգուն՝ արդեն ավելի քան 1700 տարի քրիստոնեությունը շաղախելով իր հոգուն ու մտքին։ Ի դեպ, այս ֆիլմում պատմիչը, որի դերում նկարահանվել է Վլադիմիր Մսրյանը, ներկայացնում է ասածս մանրամասնորեն։ – Արդյոք մեր պատմության որեւէ էջ բաց չե՞ք թողել։ – Աշխատելով սցենարի հեղինակ Նարինե Թուխիկյանի հետ՝ անդրադարձել ենք հայոց պատմության յուրաքանչյուր դեպքին ու անցքին։ Մենք ունենք բազմադարյան ու հարուստ պատմություն։ Չմոռանանք՝ սա այն երկիրն է, որի Աբգար անունով թագավորը Հիսուսի մարմնական կենդանության օրոք ընդունեց ու փառաբանեց նրան։ Միակ թագավորը՝ աշխարհի թագավորների մեջ։ Խոսքը եկավ՝ ասեմ. այստեղից է սկսվում ֆիլմը։ Ժամանակահատվածը պարզ է… Ուրեմն, եթե անգամ բացթողում լինի, միգուցե դա առիթ հանդիսանա պատմական թեմայով նոր ֆիլմի։ – Ենթադրում ենք, որ օգտվել եք փաստավավերագրական արխիվային կադրերից։ – Բացարձակ։ Չեմ թաքցնում, դժվար էր չօգտվել որեւէ արխիվային կադրից, եւ ուզում եմ հատկապես նշել երիտասարդ օպերատոր Արման Օրդյանի աշխատանքը՝ վերջին խոսքը, ասել է թե՝ գնահատականը, թողնելով հանդիսատեսին։ – Նմանօրինակ ֆիլմերում մեծ է երաժշտության դերը… – Անկասկած, անպայման լեյտմոտիվը կլինի Արա Գեւորգյանի գործիքավորմամբ «Ես լսեցի մի անուշ ձայնը»։ Բայց ունենալով հիանալի շարականներ ու տաղեր, կոմպոզիտորներ, ի վերջո, մեծն Կոմիտաս՝ ընտրեցի նոր անուն ու նոր երաժշտություն՝ ամերիկաբնակ, հայազգի կոմպոզիտոր, մեզանում անհայտ՝ Իոսիֆ Անդրեասյան։ Անցյալ տարի նրա երաժշտությունը ձայնագրեց ռադիոյի սիմֆոնիկ նվագախումբը։ Կոմպոզիտորը պատրաստվում էր այցելել հայրենիք, բայց նորին գերազանցություն մահը վրա հասավ։ Ի դեպ, Ի. Անդրեասյանին Նյու Յորքի թերթերն անվանել են «20-րդ դարի Մոցարտ»։ Կարծում եմ՝ Անդրեասյանի երաժշտությունը մեծ տպավորություն կթողնի։ – Ակնկալում ենք, որ ֆիլմն ավարտվելու է… – Դեռ եղեռնից հետո, անկախությունը եւ հայրենիքի մեծ մասը կորցրած ժողովրդի համար կար մեկ իղձ, որը ի կատար ածվեց Սարդարապատի ու Բաշ Ապարանի հերոսամարտերում։ 1918թ. մայիսի 28-ին հռչակվեց Հայաստանի Անկախ Հանրապետությունը… Ժամանակներն առաջ են գնացել ու գնում են։ – Այո, ինչեր ասես, որ չտեսավ եւ ինչ ժամանակներում ասես, որ չապրեց հայը։ Եվ նորից անկախ է մեր հայրենիքը։ Դուք տարբեր առիթներ ունեցել եք ապրելու, ստեղծագործելու արտերկրում… – Հասկանալի է ե՛ւ հարցը, ե՛ւ ենթատեքստը։ Անվիճելի է, որ դժվար ժամանակներ են այսօր արվեստագետի, մշակույթի մշակի համար։ Բայց, գիտեք, չէ՞, աշխարհում ամենաապահով, մեր լեզվով ասած՝ ունեւոր ժողովուրդը արվեստագետներն են։ Չգիտեմ, ինչպես կհնչի, բայց իմ անունից՝ կարճ ու հասկանալի, թույլ տվեք ասել՝ էս երկիրը լավ ա, վատ ա՝ իմն ա։ Ասենք նաեւ, որ ֆիլմը թարգմանված է ռուսերեն, անգլերեն։ Ա. Ասլանյանը հովանավորի անունը չհայտնեց (բոլորիս հասկանալի պատճառով), միայն ասաց, որ հայաստանցի հայ է։ Իսկ երկար խորհելուց հետո նաեւ ավելացրեց. «Հովանավորի անունը կկարդաք ֆիլմի վերջում գնացող տիտրերում»։ ՍԱՄՎԵԼ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
