ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆՆ Է ՎԵՐԱԲԵՐՈՒՄ «Հոկտեմբերի 27»-ի գործի դատավարությունն ընթանում է շուրջ մեկ տարի։ Նախաքննության երկարուձիգ ամիսներից հետո հասարակությունը ակնկալում էր, որ դատավարությունը հարցականների պատասխանները կբացահայտի: Սակայն այսօր արդեն ակնհայտ է, որ «Հոկտեմբերի 27»-ի դատավարությունն ավելի նման է շոուի, քան իրավական գործողության եւ, որ ոճրագործությունից հետո ուղիղ եթեր պահանջող մարդասպանները արդեն մեկ տարի հնարավորություն ունեն հայտնվել ե՛ւ հեռուստաէկրաններին, ե՛ւ մամուլի էջերում։ Ամենացավալին այն է, որ «27»-ից հետո պառակտվեց հասարակության միասնական կամքը՝ բացահայտել պետական հեղաշրջման կազմակերպիչներին, դրդիչներին եւ հրահրիչներին։ Ամենասովորական տրամաբանությունը հուշում է, որ այդ ամենը կարող է լինել մեկը, որն առավել շահել է ոճրագործությունից հետո։ Սակայն «27»-ը շարունակվում է նաեւ այսօր, եւ հասարակական կամքի եւ պահանջատիրության պառակտումը, քաղաքական ուժերի վայրիվերումները, օրը գիշերով տեղի ունեցող սպանությունները եւ համապատասխան շրջանակների՝ սեփական անպատժելիության միֆի ստեղծումը ապացույցն են ոճրագործության շարունակության։ «27»-ի դատավարությունից մեկ տարի անց մենք կրկին ստիպված ենք արձանագրել, որ գիտենք այնքան, որքան գիտեինք ոճրագործությունից անմիջապես հետո եւ, որ այսօր գործող դատական համակարգից հերոսություն սպասելը պարզագույն աննորմալություն է։ Այսօրվանից մենք սկսում ենք «27»-ի դատավարության մեկ տարվա գնահատականների շարքը։ Հասարակական, քաղաքական գործիչներ, պաշտոնական անձինք գնահատականներ կտան, կփորձեն վերլուծել անցածը եւ կխոսեն սպասելիքների մասին։ «Միասնություն» խմբակցության ղեկավար, ՀՀԿ անդամ Գալուստ Սահակյանի հետ զրույցը ներկայացնում ենք առանց կոսմետիկ խմբագրման։ – Պրն Սահակյան, հետեւե՞լ եք դատավարության ընթացքին, ինքներդ քանի՞ անգամ եք մասնակցել դատական նիստերին եւ ի՞նչ տպավորություն ունեք։ – Ասեմ, որ դեռեւս մինչեւ այսօր երբեք որեւէ քաղաքական ուժի կողմից, կամ, ընդհանրապես, նաեւ դատապարտյալների կողմից չի արձանագրվել, որ դատավարության ընթացքը իրավական դաշտից դուրս է գալիս։ Դատավարությունը գնում է շատ օրինական ճանապարհով։ Ինչ վերաբերում է իմ մասնակցությանը, ես կարծեք թե ամեն օր եմ մասնակցում, մասնակցում եմ կամ ներկայությամբ, կամ՝ մտքով։ Շատ կարեւորում եմ եւ անընդհատ անմիջական ինֆորմացիաների մեջ ուշադրությունս ավելի շատ հենց դատավարության կողմն է։ Կարծում եմ, որ այս մեկ տարում դատավարության ընթացքը այս միապաղաղության որոշակի դրսեւորումն ունեցավ հասարակության մեջ։ Ճիշտն ասած, իրավաբան չլինելով, ես չեմ կարող ասել, էլ ինչ կարելի էր ասել, բայց, հենց որ սկսվեց դատավարությունը, մենք ավելին էինք սպասում եւ ավելի բուռն էինք։ Այսօր մեզ համար պարզ է դառնում, որ դատավարությունը երկար է շարունակվելու, շուտ չի պրծնելու, մանավանդ՝ գործից անջատված մաս կա։ – Դրանո՞վ եք բացատրում հասարակության պասիվությունը։ Որովհետեւ, երբ դատավարությունը սկսվեց, մարդիկ ավելի ակտիվ էին եւ կարծես ավելի պահանջատեր։ – Չեմ կարծում, որ դա հասարակության մեջ անտարբերություն կձեւավորի, պարզապես սպասելիքները շատ արդեն անորոշ են։ Իմ տեսակետը եւ իմ գործընկերների տեսակետը նա է, որ դատավարությունը կավարտվի եւ, կարծում եմ, մենք այստեղ անելիք ունենք, կարծում եմ, որ մահապատիժ կսահմանվի։ – Եվրախորհրդին եք մոռանում, նախագահ Քոչարյանի՝ ոճրագործներին տրված երաշխիքն եք մոռանում։ – Իմ վերջին այցը դատարան, փաստորեն, կայացավ հենց այդ առումով, երբ մամուլը եւ քաղաքական ուժերի որոշ մասը մեղադրում էին պատգամավորներին, որ չեն գնում հարցեր տալու։ Կարծում եմ, որ պատգամավորները ամեն ինչ տեսել են, հարց տալու որեւէ բան չունեն, այսինքն, նորից իրենց համար պարզելու որեւէ բան չունեն։ Դրա համար իմ հարցադրումը եղավ ոճրագործին, որ կոնկրետ մահապատժի ո՞ր ձեւը կընտրի։ Ինչ վերաբերում է Եվրախորհրդին, ես կարծում եմ, որ սա այն դեպքն է, որ անպայման պիտի մահապատիժ կիրառվի։ Իսկ եթե կարծում են, թե դա մեծ կորուստ է, որ Եվրախորհուրդը չի հանդուրժելու, ապա գտնում եմ, որ ինչքան Եվրախորհուրդն է մեզ անհրաժեշտ, այդքան էլ մենք ենք Եվրախորհրդին անհրաժեշտ։ Եթե մահապատիժը մահապատիժ չլինի, առավել եւս՝ չկիրառվի, դա ազդելու է Հայաստանի հետագա զարգացման վրա։ Իմ հարցին, թե մահապատժի ո՞ր ձեւն է ուզում, ոճրագործը պատասխանեց, թե ոճրագործը ԱԺ-ն է։ Կարծում եմ, սա մարտահրավեր է ԱԺ-ին։ Համոզվեցի, որ ԱԺ-ն այս գործում իր քաղաքական դերը պիտի չկորցնի։ Իսկ քաղաքական դերը ես տեսնում եմ հենց մահապատժի եւ դրա իրականացման մեջ։ – Լավ, ընդունենք՝ մահապատիժը կիրառվելու է կամ կիրառվեց։ Արդյո՞ք սա կնշանակի, որ բոլոր հարցերի պատասխանները կունենանք, ի վերջո, դա կարող է կամ արագացնել կազմակերպիչների հայտնաբերումը, կամ՝ անհնարին դարձնել։ Վերջինին, ի դեպ, շատ չեմ հավատում, ըստ իս, հենց որ Հունանյանը իմանա, որ մահապատիժն ի կատար է ածվելու, կասի անուններ, որոնց առայժմ պաշտպանում է։ – Ճիշտն ասած, ես այդքան չեմ հավատում գուշակություններին, բայց ինձ թվում է, որ դատավարության ավարտին բավականին լուրջ նոր ինֆորմացիաներ կունենանք։ Ես միշտ ասել եմ եւ նորից կրկնում եմ՝ դա ուղղորդված սպանություն էր, եւ եթե պատմության ակունքներով նայում ենք, երբ Հայաստանում եկել են ուժեր եւ անհատներ, որոնք կարող են որոշակիորեն զարգացում ապահովել, դա դուր չի եկել մեծ եւ փոքր տերություններին մեր շրջապատի։ Այսինքն, աշխարհը մինչեւ այսօր էլ ուզում է Հայաստանին տեսնել «պոլիգոնի» դերում։ Իսկ այս երկու անհատականությունները՝ Կարեն Դեմիրճյանը եւ Վազգեն Սարգսյանը, հասարակության մեջ մեծ հավատ ներշնչեցին Հայաստանի հետագա զարգացումներին եւ վախեցրին հարեւաններին եւ գերտերություններին։ Կոնկրետ անձի մեղադրել… Ես չեմ կարծում, որ կոնկրետ ինչ-որ անձ մտածել է եւ դա կայացրել։ Ես այստեղ տեսնում եմ լուրջ քաղաքական երեւույթ, որը կապված է լինելու արտաքին աշխարհի հետ։ – Բայց, անշուշտ, չեք կարող առարկել, որ ներսից ոմանց շահերը համընկել են ձեր ասած արտաքին շահերին։ – Ներսիններինը պարզ են եւ եթե ներսից աջակցություն են ունեցել, կարծում եմ, այդ մասով դատարանում (մանավանդ, երբ միացվի գործի երկրորդ մասը) պարզ կլինի։ Իսկ մեղավորներ գտնել կարելի է այսպիսի մի առումով՝ մեղավոր են ե՛ւ ԱԺ-ն, ե՛ւ իշխանությունները։ Մենք, պարզապես, մեր գերվստահության հետեւանքով չկարողացանք ժամանակին զգալ այն երեւույթը, որը տեղի էր ունենալու Հայաստանում։ Ես հակված չեմ որեւէ անձի մեղադրել, բայց մեղքի բաժին ունի ե՛ւ ԱԺ-ն, ե՛ւ իշխանությունը։ Մենք պիտի կարողանայինք մեր ազգային անվտանգության խնդիրներում ավելի աչալուրջ լինել։ – Կոնկրետ անձի չեք ուզում մեղադրել, բայց կոնկրետ պաշտոնյայի չեք կարող չմեղադրել, ասենք՝ ԱԱ նախարարին, Անվտանգության խորհրդի նախագահին։ – Նաեւ՝ ԱԺ-ին, բայց հիմնական ուղղվածությունը բնական է, որ թույլ պետությունն ունենում է թույլ ԱԱ կառույցներ, սակայն սա թույլ չի տալիս ասել, թե ԱԱ-ն պիտի պատասխանատվությունից դուրս գա։ Ուղղակի պատասխանատվությունը հենց ԱԱ-ին է վերաբերում։ Հարցազրույցը վարեց ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԵՍԱՅԱՆԸ
