«Այսպիսի «ազատություն» պետք չէ» Պրոֆեսիոնալ կոմպոզիտորը՝ ոչ պրոֆեսիոնալ երաժշտության մասին Թերեւս հարկ չկա մանրամասն խոսելու, թե ինչ է երգը մեր կյանքում: Այսօր երգը մեզ է բերում 20-րդ դարի տեխնիկան (21-ը դեռ նոր ենք թեւակոխել)՝ իր ձայնագրիչ ու ձայնարկիչ սարքերով, էկրանից ու ռադիոյով (ավելորդ է խոսել փողոցներում, որոշ ռեստորաններում հնչող ցածրորակ երաժշտության մասին) մեր տներն է լցվում մի այնպիսի բազմաձայնություն, բազմազանություն, ուր միմյանց մեջ թափանցած մատուցվում են մեր ժամանակի բարձրարվեստ կատարումները եւ երգի մատույցներում թափառող բարձրագոչ աղմուկը։ Հանդիպեցինք կոմպոզիտոր, ՀՀ կոմպոզիտորների միության, Կին ստեղծագործողների միջազգային ասոցիացիայի անդամ, Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի էստրադային-ջազային բաժնի դասախոս Նարինե Զարիֆյանին, եւ սկսվեց անկեղծ խոսք ու զրույց հայ ժամանակակից երգարվեստի շուրջ։ Պարզվեց՝ կոմպոզիտորը վերջին տարիներին չի ստեղծագործում երգի ժանրում։ Այն կոմպոզիտորը, որի առաջին երգը՝ «Վերադարձը», Գեւորգ Կարապետյանի տեքստով, 1989թ. Կիսլովոդսկում կայացած ԽՍՀՄ եւ ԱՄՆ կոմպոզիտորների ժամանակակից երգի միջազգային փառատոնում, երգչուհի Նադեժդա Սարգսյանի մեկնաբանությամբ, արժանացել էր հատուկ մրցանակի, ցուցադրվել կենտրոնական հեռուստատեսությամբ։ Իր խոսքերով. «Այսօր, եթե ոչ տարիներ շարունակ, արդեն անարխիա է տիրում, իշխում է ինքնագործունեությունը։ Տեսեք՝ ինչ է կատարվում. ինքնուսը հորինում է մի պարզունակ մեղեդի՝ լա- լա-լա, տալիս գործիքավորողին, վերջինս էլ «շորեր է հագցնում» եւ գնաց ՐՈրՍՐցՑՍՈ-ն։ Դեռ հարց է. ո՞վ է դառնում հեղինակ՝ ինքնո՞ւսը, թե՞ գործիքավորողը։ Այսօրվա երգահաններն էլ կանգնում են, նայում մեզ ու հեգնանքով ասում. «Հիմա ազատություն ա…»։ Կարծում եմ, այսպիսի «ազատություն» արվեստում՝ մեզ հարկավոր չէ»։ Մենք համակարծիք ենք կոմպոզիտորի հետ։ Իհարկե, հարկավոր չեն հայկական բառերով թուրքական, արեւելյան երգեր։ Հարկավոր չեն մեզ սխալ, անգրագետ շրջադարձումներով կատարումներ:8221 Իհարկե, խոսք գնաց մեզ մոտ անցկացվող մրցանակաբաշխությունների շուրջ։ Այս առիթով Ն. Զարիֆյանն ասաց. «Վերցնենք «Սայաթ-Նովա» մրցույթը։ Ես չեմ մասնակցի: Դատեք ինքներդ։ Անցյալ տարի մեր ճանաչված, սիրված, բոլորի կողմից ընդունված կոմպոզիտորը մրցանակը կիսեց Պարույր Հայրիկյանի հետ։ Ես մտածված չեմ տալիս կոմպոզիտորի անունը, որը մեծ ավանդ ունի հատկապես երգարվեստում, կարծելով, որ կվիրավորեմ նրան։ Ուրիշ բան է, որ «մրցեն» թե՛ պրոֆեսիոնալները եւ թե՛ ինքնուսները։ Ճիշտ հասկացեք, խնդրում եմ։ Ես ինքնագործունեությանը դեմ չեմ, ընդհակառակը: Միայն չորը թացից տարբերվի…»։ Կոմպոզիտորը մեծ ոգեւորությամբ հիշեց «էն թվերը», երբ ռադիոյում աշխատում էր գեղարվեստական խորհուրդը՝ բաղկացած հեղինակավոր կոմպոզիտորներից, ու վերջիններիս «թույլտվությամբ» էր կատարվում այս կամ այն երգի ձայնագրությունը։ Սա՝ պրոֆեսիոնալ կոմպոզիտորների համար։ Իսկ երգահանների երգերը, նախնական գեղարվեստական խորհուրդը՝ ունկնդրելուց հետո, հաջողվածները հանձնում էր հիմնական գեղարվեստական խորհրդին, ապա նոր՝ արտադրության, ասել է թե՝ ձայնագրության։ Այս մասին ոգեւորված, փոքր-ինչ զայրացած կոմպոզիտորն ասաց. «Ի՞նչ է, էն թվերին ո՞չ մի լավ բան չի եղել…», ապա հանգստացած ու հպարտորեն խոսեց այսօր կոնսերվատորիայում, մասնավորապես իր դասարանում սովորող արդեն մի քանի միջազգային մրցույթների դափնեկիր երգիչ-երգչուհիների մասին, որոնք թեպետ ճանաչված ու սիրված են, բայց պետք ունեն երաժշտական բարձրագույն պրոֆեսիոնալ կրթության։ Իր խոսքերով. «Հատկապես երգի ժանրում ստեղծագործող մեր կոմպոզիտորները պետք է պարզապես ակտիվանան։ Միայն այսպես կսկսվի մաքրման պրոցեսը երգարվեստում։ Իսկ ես արդեն որոշել եմ, ավելի ճիշտ՝ սկսել եմ գրել այս ժանրում։ Ֆրանսիացի մեծ գրող Ֆրանսը հանճարեղ է ասել. «Իսկական արվեստին վտանգ է սպառնում երկու հրեշների կողմից. վարպետությանը խորթ արվեստագետի եւ արվեստին խորթ վարպետի»։ Թող բոլոր ասպարեզներում տիրի պրոֆեսիոնալիզմ՝ սա է ելքը…»։ ՍԱՄՎԵԼ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
