ՍԻՄՖՈՆԻԱ՝ ԸՆԴԴԵՄ ԱՄՈԹԻ Առաջին անգամ հայրենիքում էր գտնվում ամերիկահայ տաղանդավոր կոմպոզիտոր, դաշնակահար, դիրիժոր եւ երաժշտական քննադատ Ջեֆ Մանուկյանը։ «Արամ Խաչատրյան» համերգասրահում կայացած համերգը, որտեղ հնչեցին մեր հայրենակցի «Արցունքների սիմֆոնիան», կոնցերտ ֆլեյտայի եւ նվագախմբի համար ստեղծագործությունները, նվիրված էր ԱՄՆ-ում կատարված ահաբեկչության անմեղ զոհերի հիշատակին։ Ջեֆ Մանուկյանը, թարգմանչի օգնությամբ, սիրով համաձայնեց առանձնազրույց ունենալ մեզ հետ։ – Խնդրում ենք հակիրճ ներկայացնել արվեստագետ Ջեֆ Մանուկյանին։ – Ստեղծագործական կյանքիցս դժգոհ չեմ, կդժվարանամ հակիրճ ներկայացնել, բայց կփորձեմ։ Այսպես. որպես կոմպոզիտոր արժանացել եմ մի շարք մրցանակների՝ Ֆրեդերիկ Դելիուսի կոմպոզիտորական մրցույթի Գրան պրիի, Composers Guild International Composition Competition-ի երեք Գրան պրիի եւ այլն (տարբեր հեղինակավոր կազմակերպությունների պատվերով գրել եմ ֆլեյտայի կոնցերտ, թիվ 1 լարային կվարտետ, դաշնամուրի եւ ֆլեյտայի սոնատներ, «Տոնական շեփորները»…)։ Որպես դաշնակահար ելույթ եմ ունեցել մենահամերգներով եւ սիմֆոնիկ նվագախմբի ընկերակցությամբ՝ Ֆիլիպիններում, Արգենտինայում, Բրազիլիայում, Պերուում, ԱՄՆ-ում, Մեքսիկայում։ Որպես դիրիժոր առաջին անգամ հանդես եմ եկել 16 տարեկանում։ Այժմ Utah Youth Symphony, Westminster Chamber Orchestra, Intermountain Classical Orchestra նվագախմբերի երաժշտական ղեկավարն եմ։ Ստեղծագործություններս կատարել են Չեխիայի ռադիոյի սիմֆոնիկ նվագախումբը, Փասադենայի, Ֆրեզնոյի, Յուտայի… այսօր արդեն կատարվում եմ հայրենիքում։ – Մեծ հետաքրքրություն առաջացրեց «Արցունքների սիմֆոնիան»… – Սիմֆոնիան գրել եմ 99 թվականին։ Առաջին անգամ կատարվել է 2000 թվականի ապրիլի 24-ին։ Ճիշտ է, հայերեն չգիտեմ, բայց դա չի խանգարում, որ ես ինձ հայ զգամ եւ հայտարարեմ՝ ես հայ եմ։ Հավատացնում եմ. երբ օդանավից իջա, առաջին բանը, որ զգացի, չգիտեմ ինչպես ասել, մի խոսքով, մտքումս ասացի՝ ես տանն եմ… Տատս եւ պապս փախել են Ադանայից, 15 թվականին։ Թուրքական բռնակալությունը իրեն հատուկ մեթոդներով իրագործեց այն ոճիրը, որ հավիտյան մնալու է քաղաքակրթության մեծ Ամոթը։ Բնականաբար, ծնողներիցս եմ լսել ցեղասպանության, հայրենիքիս, ժողովրդիս մասին։ Պետք էր տեսնել, թե սիմֆոնիայի պրեմիերայից հետո ինչպես էին արտասվում ամերիկացին, ճապոնացին… Իհարկե, «Արցունքների սիմֆոնիան» նվիրված է Եղեռնի զոհերի հիշատակին, բայց ահա 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ը՝ դարձյալ Ամոթ։ Ինձ համար երկրորդ Ամոթը, այսքան անմեղ զոհեր։ Ինչո՞ւ… եւ ես գտնում եմ, որ այս հարցի պատասխանը պետք է տան ոչ միայն քաղաքագետները, այլ նաեւ մենք՝ արվեստագետներս։ Շնորհակալությունս եմ հայտնում օպերային թատրոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի արտիստներին, երգչախմբին, մենակատարներին եւ, իհարկե, երիտասարդ, տաղանդավոր դիրիժոր Կարեն Դուրգարյանին։ «Արցունքների սիմֆոնիան» շատ հարազատ է ինձ։ Ծնողներս տանն ասում են. «Քո ժողովրդի, քո ազգի եւ ոչ միայն քո, մեր՝ հայերիս պատմության տխուր էջերն են այդտեղ՝ սիմֆոնիայում»։ Իսկ ես հիշում եմ մեծ փիլիսոփայի խոսքերը. «Մարդ, որ մոռանում է իր անցյալը, նա դատապարտված է այն վերապրելու»։ Ինձ համար անհրաժեշտություն էր դարձել «Արցունքների սիմֆոնիան» գրելը եւ այստեղ բղավում եմ՝ բավական է… թող վերանան աշխարհի երեսից այնպիսի բառեր, ինչպիսիք են ցեղասպանություն, ահաբեկչություն։ Վերադառնում եմ Ամերիկա, բայց ամեն մի առիթ կգտնեմ, որ հնարավորին չափ շուտ գամ հայրենիք։ Ասեմ նաեւ, սկսել եմ սովորել մեսրոպյան տառերը… ՍԱՄՎԵԼ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
