«Կանգնի՜, Օձունի տակին իջնիլ տեի՜…» Երբ ռուսական մամուլի հետ առաջին անգամ Հայաստան մտավ առաջին խաչբառը, շատերը անտեղյակ դրանից, հեգնեցին, թե. «Ո՞վ ժամանակ ունի այդ հիմարության վրա ուշք դարձնելու»։ Երբ հայրենական մամուլն էլ զերծ չմնաց խաչբառերի տպագրությունից, երբեմնի ժամանակ չգտնողները դատարկ առօրյան լրացնելու ձեւը գտան՝ հավատալով դրանց օգտակարությանը։ Թերթերը առավելապես սկսեցին գնվել խաչբառերի համար, ուստի շուտ կողմնորոշվողները, որսալով պահը, հրատարակեցին ժամանցային թերթեր, որտեղ իրար հաջորդեցին «Սկանդինավյան», «Աշխարհագրական», «Ավտոմոբիլային», «Գծային», «Ժապավենաձեւ»… խաչբառերը, իրենց անդիմադրելի գայթակղությամբ լիովին պարուրելով հասարակությանը։ Դեռ ավելին, դրանց հրատարակիչները հայթայթեցին երբեմն ոչինչ չնշանակող եւ զարհուրելի անվանումներ, կնքելով՝ «Բո-բո», «Չո-մո», «Ֆի-ֆի», «Քամի», «Կաթիլ», «Ցունամի»… վերնագրերով, որոնց երկարակեցության մասին ավետում են «Մուսաները», «Շաբաթները», «Դարերը»… Հանրապետությունը հեղեղվեց դրանցով եւ առաջացավ անխուսափելի մրցակցությունը, ինչը մի շարք ժամանցային թերթերի ստիպեց նվազեցնել գինը, հասցնելով մինչեւ 40-50 դրամի, որի հետեւանքով առավել ակտիվացավ դրանց սպառումը։ Սակայն ժամանցային թերթերի ավելի մեծ կարիք զգացվում է հեռու ճամփորդողների շրջանում. ավտոբուսի 35 ուղեւորներից 30-ի ձեռքում հայտնվում են «Իգդիրը», «Մուշը», «Վանը»… Անտեղյակ մեկը հանրակառք մտնելով կկարծի, թե ժողովուրդը Արեւմտյան Հայաստանի ճամփան է բռնել, բայց բաղձալի անունների հարեւանությամբ տեսնելով «Զոքանչ»-ին, «Հարս ու կիսուրին», անմիջապես կսթափվի անտեղյակը, քթի տակ ասելով. «Ո՞ր հայը իր կամքով դրանց մոտ կգնա»։ Ավտոբուսի սրահում այնուհետեւ սկսվում է գրիչի, թերթի տակ դնելու գրքի կամ այլ չոր բաների հայթայթումը, մինչեւ խաչբառերը եւ խաչբառագետները հարմարվում են իրար եւ սկսում միմյանց տանջել։ Ցուցադրելով սեփական գիտելիքները, քիչ անց ողջ ուղեւորատար սրահում սկսվում է խորհուրդներ եւ ուղղումներ բաշխելու ժամը, կողքի նստածին, ավտոբուսի ամենաառաջին կամ ամենավերջին շարքերում խաչբառերի վրա «խորացածներին» բարձրաձայնելով, թե ով է եղել Սուվորովը, հրապարակելով հունական այբուբենը, գտնելու որոնվող ու զարմանալիորեն բացակայող տառը, չհիշելով Ստեփանակերտի պատմական անունը…, ինչի արդյունքում ի հայտ է գալիս բոլորիս չիմացածը, չկարդացածը եւ իրար հանդիմանելու առիթը։ Բայց եթե կողքդ նստած է համակրելի օրիորդ, կարո՞ղ ես արդյոք նրա ներկայությամբ որեւէ մեկից կամ հենց օրիորդից խորհուրդ հարցնել ու վարկաբեկել ֆրֆռապտիկությունդ (ի գիտություն բոլոր խաչբառասերների, հայերեն այս բառը բոլորիս քաջածանոթ «ջենտլմենն» է)։ Ուստի ամոթով չմնալու համար, մեկ-երկու ճիշտ բառ հայտնաբերելուց հետո, երիտասարդը սկսում է մտքին փչած տերմիններով լրացնել ազատ վանդակները եւ, որպես օրվա քաղցր հուշ, «լուծած» խաչբառերով թերթը ծալում դնում է գրպանը, գլուխը հաղթանակած բարձրացնում ու հանկարծ ճչում. – Թո՜ւ, շոֆեր ջան, կանգնի՜, Օձունի տակին իջնիլ տեի՜, հասա Ալավերդի… Հոգ չէ, որ խաչբառերով տարված մի երկուսն էլ ճանապարհը շփոթում են, կարեւորը՝ անգործ ժողովուրդը զբաղմունք է գտել ու «մասնագիտացել» այդ ասպարեզում։ Ա. ՏԵՐ-ՔԱՌՅԱՆ
