Մոգական Լուիզա Սամվելյանը Անդրկովկասի արվեստագիտության առաջին կին դոկտոր-պրոֆեսորը Մահախոսականի ժամանակ ասվել է. «Կնոջ համար անթույլատրելի խելք ուներ Լուիզա Սամվելյանը»։ – Այսօր երեկոյան բոլորդ կմասնակցեք Լուիզա Սամվելյանի դասախոսությանը, տեսեք, հանկարծ չմոռանաք ու բաց չթողնեք բացառիկ այդ հանդիպումը,- բոլորին, առավելապես երիտասարդ դերակատարներիս ապսպրեց ժողովրդական արտիստ Վոլոդյա Գրիգորյանը, երբ Վանաձորի Հովհ. Աբելյանի անվան պետթատրոնում պիտի կայանար վերոնշյալ հանդիպումը։ Հավաքված երիտասարդ, միջին եւ տարեց սերնդի դերասանների զրույցը մինչեւ Լ. Սամվելյանի փորձասրահ մտնելը, օրվա հյուրի շուրջն էր։ Դասախոսությունը նվիրված էր թատերարվեստի հանճար Կ. Ստանիսլավսկու «Իմ կյանքը արվեստում» ստեղծագործությանը եւ ընդհանրապես մեծ բեմադրիչի կյանքին ու գործունեությանը։ Լուիզա Սամվելյանի մոգական ժպիտը, արտիստիկ կեցվածքը, վեհ գլուխը բոլորող ճոխ սանրվածքն ու ամենակարեւորը՝ հարուստ խոսքը առաջացրին այն ձգողական ու իրեն ենթարկելու ուժը, ինչը բխում էր արվեստագետի էսթետիկական գրավչությունից։ Արդյոք հնարավոր է նկարագրել դասախոսության այն ժամերը, որ վեր էր ածվել Լուիզա Սամվելյան արվեստագետի մոնոտոն թատրոնի, որտեղ ունկնդիրների առջեւ բացահայտվում էր թատերական արվեստի բարդ ու հակասական, նժարների ծանրությունները իրար չհամընկնող ու համակիրների միջավայր չունեցող մասնագիտության էությունը, որը կոչվում է թատրոն, թատերգություն։ Լ. Սամվելյանի ընթերցումներին գոնե մեկ անգամ մասնակցածները կարո՞ղ են մոռանալ գիտելիքների հորդահոս աղբյուրից բխած դասախոսությունը, որը ունկնդրել են բազմավաստակ թատերագետից։ «Թատրոնը» հանդիպման տպավորությամբ էր ապրում, բեղմնավորվել էր մասնագիտության բարձրակետին հասնելու ձգտումը, ինչը ներարկվել էր կատարյալ դասախոսությունից։ Եվ ինչպես մենք էինք ոգեւորվել հանդիպումից, նմանապես Լուիզա Սամվելյանն էր ոգեւորված, քանզի Վանաձորի թատրոնում հայտնաբերել էր այնքան անհրաժեշտ արխիվագետին, որը պիտի համակարգեր բազում տարիների ստեղծագործական անկարգ ու կորստյան մատնվելու պատրաստ իր գրախոսությունները, ելույթները, վերլուծումներն ու հանդիպումների պլանային սիստեմը, որոնք զբաղեցրել էին Սամվելյանի բնակարանի բոլոր սենյակները։ Թատերագետի ընտրությունը հաջողությամբ պսակվեց, Երեւանից կապոցների ու պարկերի մեջ Վանաձոր տեղափոխված աշխատությունները, անհավատալի կարճ ժամկետում՝ 1 ամսվա ընթացքում վերադարձան հեղինակին՝ խնամքով համակարգված վիճակում, որտեղ յուրաքանչյուր տարվա աշխատանքը ներառնված էր համապատասխան տարեթվի տակ, որոնց թիվը եզրահանգվեց 26 անուն թղթապանակներով ու ալբոմներով։ Կատարված աշխատանքի արդյունքով հիացած՝ Սամվելյանը իր լուսանկար-բացիկի վրա հետպատասխան է ուղարկում արխիվները փրկած մասնագետին. «Թանկագին Իսիդորա Աքուլյան, Քեզ հերոսի կոչում պիտի շնորհել, որը արվեստի հերոսի կոչումը պիտի լինի։ Ինչ լավ է, որ կա Ձեր նման Մարդը… Քո՝ Լուիզա Սամվելյան»։ Սակայն թատերագետը չգիտեր, որ իր մահից հետո, նույն Իսիդորա Աքուլյանի կողմից պիտի ի մի բերվեին ու մեկտեղվեին իր ողջ ստեղծագործական կյանքի աշխատությունները, որը առանց որեւէ վարձատրության ակնկալիքի արխիվները պահ տվեց եկող սերնդին՝ հանձնելով այն «Արվեստի ու գրականության» թանգարանի հովանավորությանը։ Աշխատանքները համակարգելու ժամանակ արխիվագետը փաստեց, թե ինչքան գործեր մնացին անտիպ, որոնք Լուիզա Սամվելյանը չհասցրեց հանձնել տպագրության, ինչը պիտի լրացներ նրա ստեղծագործությունների շարքը՝ հարստացնելով հայ թատերագիտությունն ու արվեստն ընդհանրապես։ Կա՛ն ուսանողների այն սերունդները, որոնք ուսանել ու մասնագիտացել են Լուիզա Սամվելյանի դասախոսություններով, կա՛ն նրա ստեղծագործությունների հրատարակությունները, որոնք ընթերցելով հառնում է շարադրողի վեհ պատկերը, կա՛ նրան սիրողների այն մեծ բանակը, որոնք պարծենում են նրա ժամանակակիցը լինելով, ուրեմն կա՛ նաեւ Լուիզա Սամվելյանը, որը կանգուն է արվեստագետի իր բարձունքի վրա ու հովանավորյալ ներկայությամբ։ ԱՐՄԵՆ ՏԵՐ-ՔԱՌՅԱՆ
