ԲՐՈՔԵՐԱԿԱՆ ԱՇԽԱՐՀ Երեւանում գործող բրոքերների կամ անշարժ գույքի առքուվաճառքով եւ վարձակալությամբ զբաղվողների 60-70 տոկոսը աշխատում է անլեգալ։ Չգրանցվել, հարկ չմուծել, գրասենյակի եւ աշխատողի վարձ չտալ՝ ահա անօրինական դաշտում հայտնվելու դրդապատճառները։ Ազատ բրոքերներին անհրաժեշտ է ընդամենը մեկ հեռախոս, «Գինդ», «Պաս», «Հայտաթերթ» կամ ծանոթ-ազգականների ազատ բնակարանների հասցեներ, իսկ «կլիենտներ» էլ գտնվում են հենց այդ ծանոթ-բարեկամների եւ հարեւանների շրջանակներում։ Եվ այսպես ծավալվում են այդ շրջանակները, ընդհուպ մինչեւ արտասահմանյան կազմակերպություններ եւ դեսպանատներ, որոնք միշտ էլ բրոքերների ծառայությանն են դիմում։ Ոչ մի վարձակալ եւ վարձատու չի ցանկանում պայմանագիր կնքել։ Դա նշանակում է եկամտահարկ վճարել եկամտի 10 տոկոսի չափով։ Արտասահմանյան կազմակերպությունները կնքում են պայմանագիր եւ հաճախ հանձն առնում նաեւ այդ 10 տոկոս հարկի մուծումը՝ տանտիրոջ փոխարեն։ Անշարժ գույքի առքուվաճառքի եւ վարձակալության շուկան ձեւավորված չէ։ Օրենքներ կան, բայց հաճախ չեն գործում։ Չգրված օրենքներն ավելի կենսունակ են։ Վարձակալների եւ վարձատուների պահանջներն ու պատկերացումները խիստ տարբերվում են։ Այո, իհարկե, Երեւանում ամսական 25-ից մինչեւ 2500 դոլարանոց տներ կան (վարձով)։ Տարբերությունն այն է, որ 25 դոլարանոցը կարող է լինել Աջափնյակի վթարային շենքում, իսկ 2500 դոլարանոցը՝ Նորք-Մարաշում, Այգեձորում կամ Բլուրում։ Առաջարկի եւ պահանջարկի անհամապատասխանությունը անշուշտ ազդել է գների իջեցմանը, սակայն չի կարելի ասել, թե գնահատման հստակ չափանիշներ կան։ Քարե շենքերի բնակարանները ավելի են գնահատվում, քան նույնատիպ բնակարանը «վիսոտնի»-ներում։ Ներքեւի հարկերը՝ ավելի, քան վերեւինները։ Իհարկե, կան բազմաթիվ այլ գործոններ եւս։ Մի քանի խոսք բրոքերների վարձատրման մասին։ Ցավոք, այս հարցում էլ գնային հստակեցում չկա։ Ով ինչ կարող է, այն էլ պոկում է թե վարձակալից, թե վարձատուից «գործ կպցնելով»՝ «ինձ էլ լավ լինի, քեզ էլ»։ Սակայն օրինական աշխատող գործակալները երկարատեւ վարձակալման դեպքում վերցնում են մեկ ամսվա վարձի չափով գումար, որ հաճախ տալիս է վարձատուն։ Առքուվաճառքի դեպքում 3-5 տոկոս, երբեմն, անկախ գործարքի գնից, 500 դոլար տրվում է բրոքերին։ Պայմանագիր եւ օրենք չլինելու պատճառով բնակարանին հասցված վնասի հատուցումը համարյա անհնարին է, եթե վարձակալը անպատասխանատու անձ է եւ բրոքերն էլ ցանկանում է «շառից, փորձանքից» հեռու մնալ։ Նա իր գործն ավարտած է համարում, երբ գրպանն է դնում իր հասանելիքը։ «Կլիենտներ» էլ կան, որ հեռախոսի մեծ պարտքեր են թողնում վարձատուների վրա եւ չքվում։ Հանդիպում են նաեւ բնակարանը ժամանակավոր «պոռնկատուն» դարձնողներ։ Իսկ ընդհանրապես կարճատեւ այցի ժամանակ տուրիստը ցանկանում է ապրել կենտրոնում, մաքուր ու կոկիկ, ոչ շքեղ բնակարանում եւ տրամաբանական վարձով։ Իսկ տրամաբանական վարձն այն է, ինչ անհրաժեշտ է վարձատուին երջանիկ լինելու համար։ Իրոք, հաճախ կամայական գներ են առաջարկվում։ Պատճառաբանելով, թե «արտասահմանցին շատ փող ունի, իմ տունն էլ կենտրոնում է, «եվրոռեմոնտ» էլ ունեմ, ուրեմն ինձ պիտի տա ամսական 800 դոլար»։ Բնական է, որ տուժում է տանտերը, քանի որ 100 ազատ բնակարանի դիմաց կա ընդամենը մեկ բնակարան փնտրող։ Նա կդիմի ուրիշ բրոքերի եւ կգտնի համեմատաբար ավելի էժանը։ Որոշ բրոքերներ փորձել են միամիտ տանտերերից բնակարան վարձակալել էժան գնով, այն հույսով, թե իրենք կկարողանան ավելի թանկ վարձով տալ 1700-ամյակի առիթով ժամանող տուրիստներին։ Բրոքերներից ոմանք ներկայացել են որպես պրն Խոսրով Հարությունյանի գրասենյակի աշխատողներ, առանց պայմանագրի, առանց երաշխիքների, պայմանով, որ տանտերը բանալին հանձնի եւ սեզոնի վերջում ստանա խոստացված գումարը։ Իսկ տանտերերն էլ հո այդքան հիմար չեն, նրանց մեծ մասը հրաժարվել է, նախընտրելով սեփական ուժերով գտնել հարուստ արտասահմանցի կամ սփյուռքահայ տուրիստներ։ Իսկ հիմա արդեն «Ինտերնետ» ցանցով կարելի է մտնել անշարժ գույքի գործակալությունների տարբեր սայթեր, համեմատել առաջարկված տները, ընտրել լավագույնը կամ հարմարը, ապահովել այն ցանկացած ժամանակով, գումարը մուծել բանկի միջոցով, տեղյակ պահել գործակալությանը։ Իսկ օդակայանում հյուրին կդիմավորի գործակալության աշխատող բրոքերը։ ՇԱՔԵ Ա. ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
