ՍՊԻԴԻ «ԲՈՒԺՄԱՆ» ՆՈՐ ՄԵԹՈԴ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈԻՄ Ս/թ. հունիսի 25-27-ը Նյու Յորքում տեղի է ունեցել ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի հարցերին նվիրված ՄԱԿ-ի 26-րդ հատուկ նստաշրջանը: Հայաստանից մասնակցում էր ՀՀ առողջապահության փոխնախարար Հայկ Դարբինյանը: Ինչպես նշեց փոխնախարարը, նախապես որոշված էր, որ Հայաստանից պետք է մասնակցի երեք մարդ, սակայն ֆինանսների բացակայության պատճառով մյուս երկուսը՝ ԱԳՆ-ի ներկայացուցիչը եւ ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման կենտրոնի տնօրենը չմեկնեցին: Նստաշրջանում Հ. Դարբինյանը ելույթ ունեցավ եւ ներկայացրեց սպիդի տարածման ընդհանուր պատկերը ու կառավարության կողմից կիրառվող միջոցառումները: Հատուկ նստաշրջանը ընդունել է «ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի դեմ պայքարի մասին» հռչակագիր, որով մասնակից երկրները պարտավորվում են 2002-2005 թթ. ընթացքում համաճարակի դեմ պայքարի Ազգային ծրագրեր ընդունել եւ համապատասխան միջոցառումներ անցկացնել: Ավելացնենք, որ ՀՀ կառավարությունը նման ծրագիր դեռեւս չունի, չնայած Առողջապահության նախարարությունը իր 2000թ. դեկտեմբերի 6-ի կոլեգիայի նիստում հաստատել է Ազգային պլանի նախագիծը, բայց մինչեւ այժմ չի ներկայացրել կառավարության քննարկմանը եւ հաստատմանը: ՄԱԿ-ի նստաշրջանում Հ. Դարբինյանի ելույթի մեջ հայաստանցիներիս համար եղել է մի նորություն: Նշելով, որ Հայաստանում գրանցված է 153 ՄԻԱՎ վարակակիր, փոխնախարարը գտնում է, որ այն իրական պատկերը չի արտացոլում՝ այդ թիվը հասնում է 1500-2200: Մինչեւ վերջերս խոսվում էր ընդամենը 1500-ի մասին: «Հրավիրված էր 189 երկիր՝ պրոբլեմները ներկայացնելու եւ քննարկելու համար: 35 երկիր ներկայացնում էին նախագահները, կային վարչապետներ, նախարարներ, փոխնախարարներ, ամենացածր ռանգը ծառայության պետերն էին: Բուժական խնդիրներ չկային, ուղղակի միջոցառումներ, ներդրումներ, որ երկիրը ինչքան կարող էր: Շատ լավն էր Միացյալ Նահանգների պետքարտուղարի ելույթը, որը, ամփոփելով աշխարհում տիրող իրավիճակը, միանգամից վեց մլրդ դոլար խոստացավ ՄԱԿ-ին տրամադրել, որից 3,4-ը պրոֆիլակտիկայի եւ 2,6-ը՝ բուժման նպատակներով, Քուվեյթն արեց ներդրումներ: Մի խոսքով, ամբողջ նստաշրջանը նվիրված էր նրան, թե ինչ է անհրաժեշտ անել, ով ինչ կարող է անել: Ներդրումների քանակն անցավ 20 մլրդը, բայց դա, իհարկե, աշխարհի համար շատ քիչ է»,- պատմեց փոխնախարարը: Հուսանք, որ Հայաստանը այս հավաքված գումարներից կունենա իր մասնաբաժինը եւ կփորձի լուծել այս ոլորտի իր խնդիրները: Հայաստանում ՄԱԿ-ի նախկին մշտական համակարգող Կատիցա Չեկալովիչը հունիսին հանդիպել է ՀՀ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին: Նախագահին հանձնված նամակում, որի թեման էր սպիդի կանխարգելումը, որպես առաջնահերթ գործողություն, Կ. Չեկալովիչը նշել է, որ Հայաստանում վարակվածության «պաշտոնական վիճակագրությունը տարբերվում է երկրի իրական իրավիճակից, քանի որ երկրի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը ներգործում է առողջապահության համակարգի վրա՝ բնակչության ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի նկատմամբ խոցելի խմբերի եւ կամավոր կերպով գրանցված մարդկանց ստուգումները կատարելու իմաստով»: Այնուհետեւ նամակում նշվում է, որ «Այսօր, երբ վարակը խտացված է ռիսկային խմբերում, մեր անհանգստությունն այն է, որ Ազգային պլանի ընդունման դանդաղեցմամբ վիրուսը կարող է տարածվել ընդհանուր բնակչության մեջ, դուրս գալով ռիսկային խմբերից»: Իրականությունն այն է, որ Հայաստանում վիրուսը արդեն դուրս է եկել խոցելի խմբերից: Կան մորից երեխային վարակի փոխանցման, դոնորական արյան մեջ վարակի հայտնաբերման դեպքեր: Թե ինչ ազդեցություն կունենա ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի հարցերին նվիրված ՄԱԿ-ի հատուկ նստաշրջանը աշխարհում եւ մասնավորապես Հայաստանում համաճարակի կանխարգելման խնդրում, ցույց կտա ժամանակը: Սակայն դեպքերը վկայում են, որ Հայաստանում սպիդով հիվանդ երեխաների բուժում դժբախտաբար չի իրականացվում: Վերջերս մահացավ սպիդով հիվանդ առաջին հայ երեխան: Դեռեւս ապրիլ ամսին մեր հարցազրույցի ժամանակ ՀՀ գլխավոր սանիտարական բժիշկ Վլադիմիր Դավիդյանցը հայտնել էր. «Հենց իմացանք, որ այդ երեխան հիվանդ է սպիդով, նախարարությունում խորհրդակցություն հրավիրվեց եւ որոշվեց երեխային տեղավորել «Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոցում: Այնտեղ առանձին քոթեջ հատկացվեց եւ բարեկարգվեց: Նախարարությունը որոշեց նաեւ սպիդի բուժման գինը դարձնել 300 հազար դրամ: Երեխան հենց ընդունվեց, հաջորդ օրը սկսեցին օգտագործել աշխարհում ընդունված բուժման սխեման: Այն դեղերը, որ կան աշխարհում սպիդի բուժման համար նախատեսված, այդ ամեն ինչն ընդունվեց: Այդ երեխան ստացավ հատուկ դեղերը եւ բոլոր սիմպտոմատիկ բուժումները ու երկու օր հետո ահագին փոփոխություններ եղան»: Սա առողջապահության համակարգի բարձրաստիճան պաշտոնյայի խոսքն էր: Այսօր կարելի է ասել, որ այն ամբողջովին հնարանք է: Հայաստանում պաշտոնյաները սուտ խոսելու համար չեն պատժվում: Այդպիսի փորձ չկա առայժմ: Իսկ սուտը հետեւյալն է: Այդ հարցազրույցից մի քանի օր առաջ «Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոցի տնօրեն Արա Ասոյանը ասաց հետեւյալը. «Մենք երեխային արեցինք պլազմա, վիտամիններ, գլյուկոզա: Երեխան մի քիչ լավացավ, կազդուրվեց, թողեցինք գնա տուն: Պետք է նորից գա, նոր կուրս ընդունի»: Սուտը բացահայտվում է նաեւ նրանով, որ ըստ Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների գործակալության տնօրեն Աշոտ Ասրյանի, Հայաստանում գրանցված է սպիդի բուժման հինգ անուն դեղ /«Արմենիկումը» դրանցից մեկն է/ եւ իրենց տվյալներով առայսօր ոչ մի դեղ Հայաստան չի ներկրվել: Հետեւաբար սպիդով հիվանդ երեխային պարզապես չէին կարող բուժման կուրս տրամադրել՝ դեղեր չլինելու պատճառով: Սպիդով հիվանդների բուժում «Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոցում չեն կարող իրականացնել եւս մի քանի պարզ պատճառներով: Ինչպե՞ս պետք է պարոն Ա. Ասոյանը սպիդով հիվանդ երեխաներին ընդուներ եւ բուժեր, երբ հիվանդանոցը չունի դրա փորձը, երբեւէ դրանով չի զբաղվել, չկան համապատասխան մասնագիտացում ունեցող բժիշկներ՝ ոչ «Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոցում եւ ոչ էլ Հայաստանի որեւէ այլ բուժհիմնարկում: Հիվանդների հետազոտությունների համար անհրաժեշտ են թանկարժեք սարքավորումներ եւ լաբորատոր նյութեր, որոնք հիվանդանոցը դարձյալ չունի: Ստերից մեկն էլ այն է, որ սպիդի բուժման գինը չի դարձվել 300 հազար դրամ: Առողջապահության փոխնախարար Հ. Դարբինյանը երեք օր առաջ մեր զրույցում նշեց. «Այսօր հանրապետությունում սպիդով հիվանդ երեխաներին բուժելու պայմաններ չունենք: Դա անում ենք ինֆեկցիոն հիվանդանոցում: «Արմենիկումը» իրավունք չունի երեխաներին բուժել: Ինֆեկցիոնում արվել է սիմպտոմատիկ բուժում: Աշխարհում կա բուժում, բայց շատ թանկ է, եւ մենք այդքան միջոցներ չունենք»: Մեր հարցին՝ այսօր հղիները պարտադիր ստուգվու՞մ են, փոխնախարարը պատասխանեց. «Մի քիչ ավելի կազմակերպչական ջիղ ունեցող հիմնարկներում, բոլոր տեղերում արվում է: Պարտադիր է: Խնդիրը այլ է՝ ով ինչքանով է դա կատարում: Սպիդի անալիզը հղիների համար, ամենայն պատասխանատվությամբ ասում եմ, հիմնականում կատարվում է: Բայց մենք հիմա դոնոր կազմակերպություն ենք փնտրում եւ կարծում եմ կգտնենք, որ բոլոր հղիների մոտ պարտադիր քննություն մտնի սա: Ողղակի ֆինանսական միջոցներից ելնելով չեն կարողանում դա անել: Տարվա կտրվածքով մի 100-120 հազար դոլարի պատմություն է, որպեսզի կարողանանք դա անել»: Նշենք, որ ըստ Առողջապահության նախարարության պաշտոնական տվյալների, 2000 թ. հետազոտվել է հղիների մոտ 17%-ը: «Այսօր Հայաստանում սպիդի ախտորոշում կատարվու՞մ է» հարցին պարոն Հ. Դարբինյանը պատասխանեց՝ իհարկե: Մեզ դիմած երկու քաղաքացիներ, որոնց անունները չենք կարող նշել, ասացին, որ իրենք դիմել են Առողջապահության նախարարին սպիդի ախտորոշման եւ բուժման համար: Նախարարին դիմելու պատճառը եղել է այն, որ նրանք հետազոտման համար անհրաժեշտ նյութերի բացակայության պատճառով ամիսներ շարունակ չեն կարողանում ախտորոշվել եւ բուժվել: Ստացվում է, որ օտարերկրացիները կարող են Հայաստանում բուժում ստանալ, իսկ մեր քաղաքացիները՝ ոչ: ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ
