«ԱՐԳԵԼՎԱԾ ԹԵՄԱՆԵՐ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՀԱՄԱՐ ՉԿԱՆ» Հայ-թուրքական հաշտեցման հանձնաժողովի անդամ Դավիթ Հովհաննիսյանը սիրով համաձայնեց պատմել հանձնաժողովի աշխատանքների մասին։ Դավիթ Հովհաննիսյանը 1992թ. նոյեմբերից մինչեւ 1998թ. եղել է Սիրիայում Հայաստանի արտակարգ եւ լիազոր դեսպանը։ Մինչ այդ դասավանդել է ԵՊՀ-ում եւ 1998-ից հետո վերսկսել է դասախոսական աշխատանքը։ Միաժամանակ աշխատել է ԱԳՆ-ում որպես հատուկ հանձնարարությունների դեսպան։ Մեկ տարի առաջ՝ սեպտեմբերի 1-ից հիմնական աշխատանքի է անցել ԵՊՀ-ում։ – Դուք շեշտում եք, որ մեկ տարի առաջ արդեն անցել եք բացառապես դասախոսական աշխատանքի եւ փաստորեն ԱԳՆ-ի հետ առնչություն չունեք։ Մեր տեղեկություններով, ձեր աշխատանքային կարգավիճակը փոխվեց, քանի որ առայժմ պետությունը մտադիր չէ հրապարակել, որ, հանձին ձեզ, ինքը մասնակցություն ունի այդ հանձնաժողովում։ – Ես մնացել եմ ԱԳՆ-ի կոլեգիայի անդամ, բնական է, որ նախարարության ղեկավարությունը տեղյակ է այս պրոցեսին, բայց ես այդ պրոցեսում միայն անձնական նախաձեռնությամբ եմ, ներկայացնում եմ ինքս ինձ եւ ուրիշ ոչ ոքի։ – Ուրեմն, ինչպե՞ս դարձաք հանձնաժողովի անդամ, ո՞ւմ հրավերով։ – Ինձ բավականին լավ ճանաչում են եւ, երեւի, ինչ-որ չափով նաեւ գնահատում են, ուստի, երբ հանձնաժողովի ստեղծման գաղափարն առաջացավ, Հայկական համագումարի տարբեր անդամների հետ հանդիպումներից հետո ես հրավեր ստացա նաեւ Վիեննայի դիվանագիտական ակադեմիայի կողմից։ Ես չափազանց գնահատում եմ հանձնաժողովի ստեղծումը։ Մենք մի քիչ զարմանալի արձագանքներ ունենք այս օրերին։ Որոշ թերթեր փորձում են անմիջապես պիտակավորել, ասել, թե այսինչը ՀՀՇ-ական է կամ մեկ ուրիշ բան։ Ես ուզում եմ ասել, որ որեւէ կուսակցության անդամ չեմ, ոչ թե՝ որովհետեւ կարծում եմ, թե որեւէ կուսակցություն վատն է, պարզապես, ես գտնում եմ, որ մենք չունենք կուսակցություններ։ Ուստի, նման պիտակավորումները ուղղված են գործընթացի դեմ։ Իսկ դա նեղմտության արտահայտություն է։ Ինչո՞ւ եմ ինքս այս գործընթացը շատ կարեւոր գնահատում, որովհետեւ սա հնարավորություն է ուղղակիորեն խոսել թուրք հասարակության ակնառու, երեւելի, ազատամիտ ներկայացուցիչների հետ, որոնք իրենք էլ ունեն տարբեր կարծիքներ, ինչպես եւ մենք։ Բոլորն էլ շատ տարբեր մարդիկ են, տարբեր դաշտերում աշխատած, տարբեր փորձ եւ գաղափարներ ունեցող մարդիկ են։ Բայց մի բան մեզ միավորում է՝ մենք պատրաստ ենք իրար հետ խոսել, իրար լսել եւ իրար հասկանալ։ Այ, մենք ասում ենք՝ այսինչ երկիրը ընդունեց Հայկական ցեղասպանությունը։ Բայց բոլորս էլ գիտակցում ենք, որ վերջնական նպատակը դա Թուրքիայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչման հարցն է։ Եվ եթե բոլոր երկրները ընդունեն, իսկ Թուրքիան չընդունի, ուրեմն՝ մենք ոչնչի չենք հասել։ – Ես համամիտ եմ, որ նույն տարածաշրջանում գտնվող, հարեւան ժողովուրդները պիտի, այսպես թե այնպես, փորձեն խաղաղ գոյակցելու ուղիներ որոնել, հարեւանություն անել։ Այնուամենայնիվ, ինչո՞ւ պետությունները չեն կատարում քայլ եւ ձեր հանձնաժողովի պարագայում՝ մեր պետությունը երկիմաստ պահվածք է դրսեւորում։ – Հանձնաժողովը ստեղծվել է հենց նրա համար, որպեսզի իր աշխատանքի շնորհիվ հնարավորություն տրվի պետություններին ռեալ երկխոսության մեջ մտնելու։ Այսօր հանձնաժողովում պետությունը թուրքական կողմից էլ ներկայացված չէ։ Բնական է, որ մեր թուրք գործընկերները իրենց պետությանը տեղյակ են պահում այս գործընթացի մասին, մենք եւս նույնը անում ենք, բայց, ասել, որ պետությունը միջամտի, դա նշանակում է, որ այս գործընթացի վրա խաչ պետք է քաշել։ – Իսկ իմ դիտարկմամբ, պետությունը բավականին ժամանակ չի միջամտելու, քանի որ ե՛ւ երկրի ներսում, ե՛ւ Սփյուռքի հետ կարող է խնդիրներ ունենալ, մասնավորապես նկատի ունեմ Հայ Դատի պահանջատիրությունը հետապնդող ուժերի հնարավոր ճնշումը։ – Այ, ամենակարեւոր խնդիրը, որ ինձ հուզում է, այն է, որ հանկարծ այս գործընթացը չվտանգվի մեր ներքին խնդիրների պատճառով։ Այս գործընթացը հայոց պետության շահերից է, այս գործընթացը ամբողջ հայ ազգի՝ թե՛ Սփյուռքի, թե՛ Հայաստանի շահերից է, սա իմ հստակ եւ խոր համոզմունքն է, թե ինչ են ներսում փորձելու անել, մենք վերլուծել ենք, գիտենք։ Ե՛վ ես, ե՛ւ Ալ. Արզումանյանը, ճիշտ է, տարբեր դիրքորոշումներ ունենք մեր հասարակական կյանքում, բայց երկուսս էլ գիտեինք՝ ինչ էր տեղի ունենալու, սա մեզ համար անսպասելի չի, բայց ինձ համար նաեւ անսպասելի է, որ բավականին շատ դրական արձագանքներ կան։ Դա նշանակում է, որ, իրոք, մեր հասարակությունը հասունացման շրջանում է գտնվում եւ բավականին արագ է անցնում որոշակի կարեւոր փուլեր, որոնք պետք է հնարավորություն տան ստեղծելու քաղաքացիական հասարակություն։ Իսկ սա միակ գրավականն է նորմալ, արդար, ուժեղ պետության։ – Հիմա՝ զուտ աշխատանքային հարցեր։ Հանձնաժողովը կարծեմ չորս թե հինգ այսպես կոչված գաղտնի հանդիպումներ է ունեցել, ի՞նչ հարցեր եք քննարկում։ – Այդ հանդիպումները ես գաղտնի չէի համարի, ուղղակի դրանք եղել են փակ, որովհետեւ հայ-թուրքական հարաբերությունները կիզակետային են։ Բնական է, ցանկացած ջանքեր այդ հարաբերությունները փոփոխելու, տարբեր արձագանք են ունենալու եւ հակազդեցություն են ունենալու։ Ուստի աշխատանքների փակ լինելը ուղղակի մտահոգությունից է։ Մենք պայմանավորվել ենք, որ այն, ինչ հրապարակում ենք, դա մեր բոլորի մոտեցման սահմաններն են։ Կարեւորագույն արդյունքը ես համարում եմ այն, որ կարող ենք իրար հետ խոսել առանց արգելված թեմաների։ Պարզ է, որ մենք ասում ենք, որ Թուրքիան պետք է ճանաչի Ցեղասպանությունը, պարզ է, որ թուրքական կողմն ասում է, որ իրենք չեն կարող ճանաչել Ցեղասպանությունը։ Բայց մեր մոտեցումն այն է, որ չի կարող կասկածի տակ դրվել Ցեղասպանության ճանաչման անհրաժեշտությունը Թուրքիայի կողմից։ – Խնդրում եմ բացատրեք, ինչո՞ւ է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը շահագրգռված, որ լինեն այս հանդիպումները, որ լինի հանձնաժողովը։ – Կազմակերպիչները Վիեննայի դիվանագիտական ակադեմիան եւ Ժնեւի հումանիտար ինստիտուտն են, մասնակցում էին նաեւ այլ հասարակական կազմակերպություններ, ես կարծում եմ, որ հասարակական կազմակերպությունների թիվը կշատանա, որովհետեւ շատերն են հասկանում, որ մեզ անհրաժեշտ է անմիջական, ուղիղ երկխոսություն, մեզ անհրաժեշտ է որոնել ճանապարհներ՝ այս տարածաշրջանում լարվածության կետը հանելու։ Հարցազրույցը վարեց ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԵՍԱՅԱՆԸ
