«ՍՊԱՍՈՒՄ ԵՆՔ՝ ՍՊԻՏԱԿ ՄԱՐԴԻԿ ՀԵՌԱՆԱՆ» Չորրորդ եւ վերջին պատմությունը Ամերիկայի մասին Ազգային հարցը Սան Ֆրանցիսկոյում մամուլի մարքեթինգին նվիրված կոնֆերանսում, մասնակիցների շարքում կար Աբրահամ ազգանունով եւս երկու հոգի՝ չհաշված «Գյումրի» թերթի խմբագիր Աղասի Աբրահամյանին եւ ինձ։ Տեղացի (ամերիկացի) Աբրահամներից մեկը՝ Թիմը, քննարկելով մեր ազգանվան ծագումնաբանությունը, հիշեց, որ իր պապու պապը Աբրահամսոն էր եւ ԱՄՆ էր եկել սկանդինավյան երկրներից։ «Գուցե հեռավոր անցյալում մենք ազգական ենք եղել»,- ենթադրեց Թիմը։ Խեղճը չգիտեր, որ երբ մենք՝ հայերս, թատրոն ունեինք, սկանդինավցիները ծառերն էին մագլցում։ Ճիշտ է, հիմա մենք շատ ավելի մոտ ենք մագլցելուն, քան նրանք։ Նույն կոնֆերանսի մասնակիցներին տարան Sanoma Caunty՝ Կալիֆոռնիայի այն շրջանը, որտեղ զբաղվում են գինեգործությամբ եւ որտեղ զբոսաշրջիկները լայն հնարավորություն ունեն անվճար փորձելու գինիների զանազան տեսակներ։ Իսկ երբ հասնում են բավարար կոնդիցիայի, սկսում են գնել գինու շշերը ֆանտաստիկ թանկ գներով՝ 50 դոլարով՝ սովորական 2-3-ի փոխարեն։ Ճանապարհին նորվեգական զույգը չզլացավ եւ բոլորին բաժանեց իրենց կենաց երգի բառերը, որը սկսվում էր երկար «Հո-ո-ո»-ից եւ վերջանում «Հե՛յ սքո՛» զվարթ բացականչությամբ։ Երգը սովորեցինք շատ արագ եւ զարմացնում էինք շրջապատին բավականին ներդաշնակ կատարմամբ։ Երգում էին բոլորը. հոլանդացին եւ գվատեմալցին, բրազիլացին եւ անգլիացին եւ, իհարկե, բազմազգ ամերիկացիները։ Melting pot՝ ամեն ինչ եփող- համակցող կաթսա է կոչվում Ամերիկան, որտեղ տարբեր ազգերը, պահպանելով իրենց առանձնահատկությունները, դառնում են, այնուամենայնիվ, մեկ, ընդհանուր մշակույթի ներկայացուցիչներ։ Դրան է, իմ տպավորությամբ, գնում նաեւ Եվրոպան, դրան, հավանաբար, կգնա ամբողջ աշխարհը։ Իհարկե, ընտրությունը քոնն է, ամեն մի ազգինը։ ԱՄՆ-ում հնդկացիների մի մասն, օրինակ, չի ուզում ամերիկացի դառնալ։ Նրանք ապրում են իրենց ռեզերվացիաներում՝ «պուեբլո» կոչվող գյուղերում, հիմնականում չեն աշխատում եւ զբաղված են հարբեցողությամբ։ Նման վարքագծի պատճառաբանությունը փիլիսոփայական է. «Սպասում ենք, մինչեւ սպիտակ մարդիկ մեր հողերից հեռանան»։ Հայերը Սան Ֆրանցիսկոյի հայերը, որոնց հետ մենք ծանոթացանք, իմ կարծիքով, պարկեշտ եւ հայրենասեր մարդիկ են՝ խոսում էին բացառապես մամուլի եւ ազգային հարցերի շուրջ ու հայաստանյան քաղաքականության մեջ չէին մտնում։ Հայերը Ալբաքուքիում մեծ մասամբ հայերեն չէին խոսում եւ հայկական միջավայրի հետ որեւէ կապ չունեին։ Լոս Անջելեսի հայերի հետ առանձին հանդիպում-ասուլիս էր կազմակերպված, որը ինձ վրա, ինչպես, կարծում եմ, նաեւ իմ գործընկերների (հայաստանյան թերթերի խմբագիրների) վրա ծանր տպավորություն էր թողել։ Ներկաները հարցեր չէին տալիս, հիմնականում ելույթներ էին ունենում՝ Հայաստանի նկատմամբ չափազանց ագրեսիվ։ Մասնակիցների մի մասը Հայաստանից արտագաղթած հայեր էին, ուստի նրանց պետք էր եւս մի հաստատում, որ Հայաստանում ամեն ինչ վատ է, եւս մի արդարացում՝ իրենց հայրենիքից հեռանալու համար։ Մասնավորապես, այդ մարդկանց սիրտը կհովանար, եթե իմ շուրթերից դառը խոսքեր լսեին Ռ. Քոչարյանի հասցեին։ Ես էլ ստիպված ասացի, որ ա) քաղաքական գործիչ չեմ, այլ լրագրող եւ բ) թեեւ «Առավոտ» թերթը խստորեն քննադատում է պրն Քոչարյանին, ես չեմ պատրաստվում Հայաստանի նախագահին քննարկել ԱՄՆ քաղաքացիների շրջանակում կամ ՀՀ քաղաքացիների մոտ, որոնք հայրենիքում չեն ուզում ապրել։ Դա, բնականաբար, չօգնեց, եւ հանդիպման մասնակիցները շարունակեցին «ամբախ-զամբախ» ելույթներ ունենալ, թե՝ 8 տարուց Հայաստանը կվերանա կամ հարցնել՝ արդյոք Հայաստանը արժանի՞ է, որ Սփյուռքը նրան օգնի։ Այդ խոսակցությունները, բարեբախտաբար, կանխեց Լոս Անջելեսում ՀՀ հյուպատոս Վալերի Մկրտումյանը։ No time for losers Այդպես էր երգում անգլիական «Queen» հանրահայտ խումբը։ «Loser» բառն այստեղ ամենամեծ հայհոյանքն է։ «Loser» նշանակում է անհաջողակ, պարտված մարդ, որին չեն հարգում, քանի որ նա բավականին ջանք չի գործադրել հասարակության արժանի անդամը դառնալու համար։ Հայհոյանքը, լեզվի գործածության այլ ձեւերի նման, արտացոլում է տվյալ ազգի մտածողության առանձնահատկությունները։ Մենք, օրինակ, եթե ուզում ենք հայհոյել, անմիջապես հիշում ենք տվյալ անձի մոր բարոյական կերպարը կամ էլ ցանկություն ենք հայտնում intercourse-ի մեջ մտնել այդ անձնավորության ամենամոտ բարեկամների հետ։ Ամերիկայում դա նույնպես կա, բայց եթե այնտեղ մարդուն ցանկանում ես խիստ վիրավորել, անվանիր նրան «Loser»։ Կարեւոր չեն նրա ցեղի անցյալը, նրա բարեկամները եւ ազգականների առանձնահատկությունները։ Կարեւորն այն է, թե ինչ է մարդն իրենից ներկայացնում այսօր, այս պահին։ Գուցե նույնը վերաբերում է նաեւ ազգերի՞ն։ ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ Սան Ֆրանցիսկո-Լոս Անջելես-Ալբաքուքի-Երեւան Հ. Գ. Իմ խորին շնորհակալությունն եմ հայտնում IREX եւ «Promedia» կազմակերպություններին՝ ամերիկյան այս չափազանց ուսանելի հանդիպումը կազմակերպելու համար։
