«ՉԻՆԱԿԱՆ ԱՆԵԾՔԻ ՏԱԿ ԵՆՔ ԲՈԼՈՐՍ» Հարուստ է արձակագիր Հովհաննես Մելքոնյան մարդու եւ գրողի կենսագրությունը։ Վերջինիս «Ոճիրի բուրգեր» փաստագեղարվեստական երկի հրապարակման առիթով հանդիպեցի գրողին։ – Ասվում է՝ «ապրում ենք «անմշակույթ» ժամանակներ»… Գիրքը՝ նվիրված հայոց եղեռնին եւ քրիստոնեության 1700-ամյակին, արդեն ընթերցողի սեղանին է։ Կարծում եք՝ մեզ մոտ մնացե՞լ է ընթերցող։ – Չինական մի անեծք կա, ասում է. «Ապրես փոփոխությունների ժամանակներում», եւ, ուրեմն չինական այդ անեծքի տակ ենք բոլորս։ Մեր կյանքի շատ ասպարեզներ եւ հատկապես գրականության, թատրոնի, մշակույթի արշիպելագները, որովհետեւ «ի սկզբանե բանն էր» բիբլիական կարգախոսը, որը երկրային կարգախոսներով հնչում էր որպես «ի սկզբանե մշակույթն է», հիմա, այսինքն 10-12 տարի, այդ կարգախոսները հոսանքազրկված են, արյունազրկված են եւ դրա փոխարեն այժմ՝ «ի սկզբանե նյութն է», «ի սկզբանե ինչքն է», «ի սկզբանե փողն է»… Շուկայական վայրենի հարաբերություններ են, չեմ մեղադրում… Այսպես չի մնա… Բայց արձանագրենք՝ հոգեւոր երաշտ է՝ ընթերցողները խիստ պակասել են, ափսոս… Ինչպես հրեաների, այնպես էլ հայերիս համար գիրքը հայրենիք է։ Հայրենիք է այսօր, այդպես կլինի՝ վաղը եւ ընդմիշտ։ Այո, գիրքը՝ հոգեւոր հացը, ճաշակողները պակասել են։ Սակայն թեկուզ մնա կենտ մի ընթերցող, գրողը պետք է գիրք գրի, եւ ես, ահա, բարերար Ռուբեն Հայրապետյանի հովանավորությամբ լույս եմ ընծայել ստվարածավալ մի գիրք, որի վրա տասը տարի մաշել եմ աչքերս ու գրիչներս… սա հենց այնպես։ Գրքում նորովի բացահայտումներով ներկայացված է 1915-1923թթ. հայասպանությունը, ցեղասպանության գիտականորեն մշակված տեսությունը, գործադրությունը՝ ըստ կազմակերպիչների ծածկագիր հեռագրերի, հրահանգների, թուրք եւ հայ ականատեսների վկայությունների։ Գրքում ի ցույց է հանված, որ հայոց ցեղասպանությունը փաստորեն առաջինն ընդունել են իրենք՝ թուրքերը, իրենց թերթերի նյութերով, գործիչների հուշերով, թուրք ոճրագործներին դատող հատուկ դատարանների արձանագրություններով եւ վճիռներով։ «Ոճիրի բուրգերը» եռագրություն է, երկրորդ գիրքը՝ «Ոճիր եւ դատաստան» խորագրով, լույս կտեսնի աշնանը, եթե այս գիրքը վաճառվի, նյութական հնարավորություն ընձեռի։ – Թերթելով ընդհանրապես Ձեր գրքերի էջերը, գալիս ենք այն հանրահայտ ճշմարտությանը, որ «արվեստը պատկանում է ժողովրդին»։ Մեր օրերի համար այս միտքը համահո՞ւնչ է, թե՞… – Ձեր հարցի ձեւակերպումը գնահատական է իմ գրքերին. ոչ միայն արվեստն է պատկանում ժողովրդին, այլ այս արեւի տակ ամեն ինչ։ Ժողովուրդն է արարիչն ամենայնի եւ այս միտքը ինչպե՞ս կարող է մեր օրերի համար համահունչ չլինել։ Ժողովուրդը, առավել եւս մեր ժամանակներում, բազմազան եւ բազմաբղետ խավերից է կազմված՝ վերնախավ, ներքնախավ, հարուստների խավ, աղքատների խավ, քաղքենիներ, գյուղականներ, գողականներ, բարերարներ… Հայաստանի հայեր, սփյուռքահայեր, Արցախի հայեր… Հիմա դու գրող ես, ես գրող եմ՝ ինչպիսի գիրք պետք է գրեմ, որ դուր գա կամ պատկանի տարաբնույթ հայ ժողովրդին, նույնիսկ ի՞նչ լեզվով պետք է գրեմ՝ արեւելահայերե՞ն, արեւմտահայերե՞ն… Դժվար է համայն հայ ժողովրդի գրող լինել… Ահա այստեղ է, որ փորձության են ենթարկվում գրողների գրքերը կամ թատրոնների ներկայացումները, նկարիչների նկարները, կոմպոզիտորների ու գուսանների երգերը… Մինասի նկարները համայն հայերի աչքերին լույս են տալիս, Սայաթ-Նովայի երգերը անլռելի են բոլոր խավերի համար, Չարենցի, Սեւակի, Շիրազի, Սահյանի բանաստեղծությունները բոլորի համար «Հայր մերն» են… Գալով մեր օրերին՝ ասեմ, որ չնչին բացառությունները հանած, խեղճուկրակ վիճակում է մեր երիտասարդական պոեզիան, արձակը, թատրոնը, մի խոսքով՝ մեր հայ մշակույթը։ Կրկնում եմ, այո, այսպես չի մնա… Հայ գրականությունն ու մշակույթը կվերագտնեն ու կպահպանեն իրենց հազարամյակների համուհոտը։ ՍԱՄՎԵԼ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
