«ԲԱՇԽԻՉ ՑԱՆՑԵՐԸ ՄԻԱՅՆ ՀԵՏԵՎԱՆՔ ԷԻՆ» ԱԺՄ-ում ճյուղավորումը սկսվել էր դեռ 1998-ի մարտի 17-ից ԱԺՄ վարչության անդամ, ԱԺ պատգամավոր Ֆիլարետ Բերիկյանի հետ զրույցը բաշխիչ ցանցերի մասնավորեցման օրենքի առիթով կուսակցության ձայների տրոհման եւ Արշակ Սադոյանի դրան հետեւած ասուլիսում պարունակվող գնահատականների շուրջ էր։ -Կարելի է ասել, որ խմբակցության ձայները կիսվեցին ԲԷՑ-երի օրենքի քվեարկության ժամանակ։ ԱԺՄ-ականներն այս առնչությամբ հրապարակային իրենց ելույթներում գրեթե տրամագծորեն հակառակ փաստարկներն էին ներկայացնում։ Մի՞թե չեք կարողանում միմյանց համոզել։ – Նախ, ես համաձայն չեմ, որ ձայները գրեթե կիսվել են։ Այդ օրենքի դեմ կոշտ հրապարակավ արտահայտվել է միայն Արշակ Սադոյանը։ – Վազգեն Մանուկյանի եւ Շավարշ Քոչարյանի ձեռնպահ մնալը նույն «դեմ» քվեարկությանը հավասարազո՞ր չէ։ – Ոչ, ձեռնպահ մնալն ընդհանրապես նշանակում է, որ երբ նժարի վրա է դրել՝ հնարավոր է, մարդը չի կարողացել որոշել՝ պլյուսնե՞րն են շատ, թե՞ մինուսները։ Համենայն դեպս, խմբակցությունից քվեարկողների մեծամասնությունը «կողմ» է քվեարկել։ Սա տեսակետների եւ այսօրվա իրավիճակի գնահատականների տարբերության արդյունքն էր։ – Թվում է, թե գոնե տնտեսական իրավիճակի գնահատման առումով տարակարծություններ չպետք է լինեին։ – Ոչ, սխալվում եք։ Հիմնականում այդ հարցերում կարող են լինել։ Քանի որ կան պատգամավորներ, որոնք խորացած են այդ հարցերի մեջ, եւ իրենք ավելի խորքային են զգում իրավիճակը ու համապատասխան ելքերը, որոնք, իրենց գնահատմամբ այնպիսին են, ինչպիսին արտահայտեցին իրենց քվեարկությամբ։ – Մինչդեռ Արշակ Սադոյանն ասուլիսում հայտարարում էր, թե որոշ ԱԺՄ-ականների «կողմ» քվեարկելն ապատեղեկացվածության հետեւանք էր։ – Ես էլ մտածում եմ, որ մեր խմբակցությունից «դեմ» քվեարկողների մոտ էր առկա ապատեղեկատվությունը։ Համենայն դեպս, ինձ ապատեղեկացված չեմ համարում։ Ինձ համար դա համոզմունք է։ Ընդ որում, դա ոչ թե այդ պահին համոզմունք դարձավ, այլ երբ հունվարին ԱԺՄ-ն վարչության նիստ էր գումարել բաշխիչ ցանցերի սեփականաշնորհման վերաբերյալ՝ դեռ այն ժամանակ ես, Սեյրան Ավագյանը եւ ՋԷԿ-ի գլխավոր ինժեների տեղակալ Յուրան կողմ էինք սեփականաշնորհմանը՝ համապատասխան հիմնավորումներով։ Դեռ քաղաքական ոչ մի փոփոխություն չէր եղել։ – Արդյոք բաշխիչ ցանցերի վերաբերյալ տեսակետների այս տարամիտվածությո՞ւնը դարձավ ԱԺՄ-ի մեջ որոշ գաղափարական տարաձայնությունների պատճառը, թե՞ սա միայն առիթ էր։ – Իմ կարծիքով, միայն առիթ էր։ Պատճառն ուղղակի շատ ավելի խորն է։ Չեմ կարծում, թե գաղափարական իմաստով մեզ մոտ շատ էական տարաձայնություններ կան։ Երբ գաղափարները սկսում ենք կիրառել՝ ամեն մեկն այդ գաղափարախոսությունը մեկնաբանում է յուրովի։ Իմ կարծիքով, բաշխիչ ցանցերը միայն հետեւանք էին. մեր միջեւ այս ամենը երկու տարի է, ինչ շարունակվում է՝ համարյա անթաքույց։ Համենայն դեպս, բոլոր հետաքրքրվող քաղաքական ուժերը, լրագրողները զգում, հասկանում էին, որ ինչ-որ բան այնպես չէ։ Ի՞նչ էր նշանակում 1999-ին մի կերպ 5 %-ն անցնելը։ Իմ կարծիքով, տեսակետների տարբերություն մեզ մոտ հստակ առաջացավ 1998-ի մարտի 17-ից հետո, երբ ավարտվեց նախագահական ընտրությունների առաջին փուլը։ Ինչպե՞ս, ի՞նչ հարցերի պատասխանները չկարողացանք հստակեցնել եւ անընդհատ այսպես ճյուղավորված էինք ընթանում։ Ճյուղավորումը գաղափարական չէր, այլ ավելի շուտ՝ իրավիճակի գնահատման, համապատասխան ելքեր գտնելու՝ այդ տիպի հարցերում էր։ – Արշակ Սադոյանը նույնպես նշել էր, թե ծագած տարաձայնությունները կուսակցության սկզբունքները գործնականում կիրառելու շուրջ են ու պիտի հստակեցվեն մոտեցումները, թե որքանո՞վ եք ազատական լինելու կամ գերակա դարձնելու պետական մեխանիզմները։ Ճշգրի՞տ եք համարում այս ձեւակերպումը։ – Իհարկե։ Դա այդպես է։ Բայց, ցավոք սրտի, հենց այդ սկզբունքներից ելնելով՝ մեկս մտածում է, որ բաշխիչ ցանցերը պետության գոյության համար անհրաժեշտ է սեփականաշնորհել, մյուսը՝ ոչ։ Ուզում եմ ասել՝ կրկին դա չէր պատճառը։ Մենք երկուսով էլ այդ սկզբունքներն ընդունում ենք։ Բայց խնդիրն այն է, թե ինչպե՞ս ենք գնահատում իրավիճակը։ – Արդյոք 1998-ի մարտի 17-ից հետո ԱԺՄ-ում տեսակետների առկա տարաձայնությունները վերաբերում էին նաեւ նրա՞ն, թե ինչ դիրք է հարկավոր գրավել իշխանությունների նկատմամբ՝ կողքին լինել եւ այլն։ – Ոչ, հարցն այդպես չի արծարծվել։ Երբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն ու նախորդ իշխանությունը իրավաբանորեն հեռացան (իմ կարծիքով, 1996-ի սեպտեմբերի 22-ից նա հեռացված էր, որովհետեւ, իրոք, պետական հեղաշրջում անելը չէր մարսի), մենք էլ հայտնվեցինք նոր իրադրության մեջ եւ, իմ կարծիքով, պետք է կարողանայինք իրավիճակը գնահատել ճիշտ քայլերի առումով։ Այդ ժամանակ մեզ մոտ ուղղակի այդ գնահատականները տարբեր էին եւ, բնականաբար, դրանից հետեւող ելքերի առաջարկներն էին տարբեր։ Բայց ծայրահեղ իշխանական կամ նման դիրքորոշման հարցեր չէին. մենք ասում էինք՝ ինչ պիտի անենք, երբ երկիրն այս վիճակին է հասել՝ կողոպտված, ավերված, որ ունի նաեւ իր օբյեկտիվ պատճառները։ – Ասուլիսում պրն Սադոյանը որոշակի գնահատականներ տվեց, թե սա շահամոլների իշխանություն է, վերջին ամիսներին ի նպաստ ժողովրդի որեւէ քայլ չի արվել եւ այլն։ Որքանո՞վ են այս տեսակետներն ընդհանրական ԱԺՄ-ի համար, թե՞ սա զուտ անձնական կարծիք է։ – Իմ կարծիքով, զուտ տվյալ անձի կարծիք է։ Եթե անձից էլ վերանանք՝ շատ փոքր մասի կարծիքն է։ ԱԺՄ-ի ներսում, իմ կարծիքով, այդ կարծիքը չէ գերիշխողը։ – Ա՞յլ… – Այլ, որ մարդիկ են, որոնք փորձում են ինչ-որ բան անել այս կամ այն կերպ։ Հաջողվում է, մեկ-մեկ չի հաջողվում։ Հնի իներցիան կա։ Պետությունը հենց սկզբից դրվել է ծուռ ակոսի մեջ։ Եվ իշխանափոխությունը մեկ օրվա գործընթաց չի. վարկաբեկված մարդիկ դեռ շարունակում են իշխանության մեջ մնալ։ Բայց անձամբ ես գնահատում եմ, որ միտումը դրական է։ – Ասվածից կարելի է հետեւության հանգել, որ ԱԺՄ-ն թերեւս չի աջակցի Արշակ Սադոյանին իր հայտարարած ձեռնարկներում՝ ՍԴ դիմելուց մինչեւ ստվերային կառավարության ձեւավորում։ – Չեմ կարծում։ Անձամբ ես չեմ կիսում այդ տեսակետները։ Իսկ կուսակցությունը… սեպտեմբերի սկզբին խորհրդի նիստ կլինի, հետո կոնֆերանս կամ համագումար՝ այդ ժամանակ կճշտենք։ – Վերջին մեջբերումն այդ ասուլիսից՝ ներկուսակցական բախումները դիտարկվել էին որպես արհեստական բնույթ ունեցող եւ Ռոբերտ Քոչարյանին ու Սերժ Սարգսյանին էր վերագրվել քաղաքական ուժերում աճող լարվածությամբ մթնոլորտի ձեւավորումը։ Դուք համարո՞ւմ եք, որ տարաձայնություններն իրոք արհեստականորեն են հրահրվում։ – Չեմ համարում։ Կան օբյեկտիվ գործընթացներ։ Իհարկե, բացառված չէ, որ ցանկացած իշխանություն էլ, եթե վտանգ զգա, թե կարող է ընդդիմադիր մեծ դաշինք գոյանալ՝ ինչ-որ աշխատանքներ տանի։ Եթե անգամ այդ տիպի աշխատանքներ տարվում են՝ պատճառների 5-10%-ն է։ Իրական պատճառը ոչ թե խարդավանքներն են, այլ Հայաստանում քաղաքական կուսակցությունների չկայացած լինելը։ Հայաստանում կայացած անհատներ, քաղաքական գործիչներ կան, բայց, ցավոք սրտի, կուսակցությունները մինչեւ վերջ չեն կայացել։ Ընդհանրապես այս տիպի աղքատ եւ վերջին 10 տարում այսքան կոնֆլիկտային ներքաղաքական դաշտում շատ բարդ էր կայանալը։ Հարցազրույցը վարեց ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆԸ