Ամառային Երեւանը աչքի է ընկնում ոչ միայն բազմաթիվ ու բազմազան խանութ-կրպակներով, կենտրոնական փողոցների մայթերը գրաված մինի շուկաներով ու տոնավաճառներով, բենզալցման մեծ ու փոքր կայաններով, թափառող շներով ու մուրացկաններով, այլ, ամենից առաջ, անհամար բացօթյա սրճարաններով։
Դրանց կարելի է հանդիպել ամեն քայլափոխի, գրեթե բոլոր մայթերին, պուրակներում ու շատրվանների շուրջ։ Դրանք, որ ծնունդ են առնում գարնանային արեւի առաջին շողերից ու գոյատեւում մինչեւ ուշ աշուն, քաղաքը վերածում են մի մեծ սրճարանի՝ բաց երկնքի տակ։ Չար լեզուներն ասում են, թե հատկապես այդ սրճարանների տերերի շնորհիվ են ցամաքել երբեմնի աղբյուրաշատ մեր մայրաքաղաքի ցայտաղբյուրները, որպեսզի երեւանյան տապից պապակած անցորդները, խմելու ջրի հուսահատ փնտրտուքից հետո, ի վերջո իրենց ծարավը հագեցնեն սրճարաններում։
Ընթերցողն իրավացիորեն կարող է հարցնել, թե ի՞նչ կարիք կա այդ մասին գրելու. չէ՞ որ բոլորն էլ ամեն օր, փողոց դուրս գալիս, տեսնում են այդ սրճարանները։ Այո, բոլորն են տեսնում, բայց քանի որ ոչ բոլորը կարող են իրենց թույլ տալ դրանցից օգտվելու, ուզում եմ այդ սրճարաններից մեկի օրինակով պատմել դրանց մեծ մասում իշխող սպասարկման որակի մասին։ Ինչ խոսք, հասցեն չեմ նշի, որպեսզի չվտանգեմ «բարի համբավը», մանավանդ որ տերերը ոչ մի ջանք ու միջոց չեն խնայել արտաքին ձեւավորման, գովազդային բազմախոստում վահանակների եւ բնական ու արհեստական այլեւայլ էֆեկտների վրա…
Օրերս, բարեկամուհուս հետ շրջելով քաղաքի կենտրոնով, որերորդ ցայտաղբյուրում ջրի ոչ մի կաթիլ չնշմարելով, որոշեցինք պաղպաղակ ու սուրճ վայելել մոտակա սրճարանում։ Այն գրեթե ամայի էր. հատուկենտ հաճախորդներ՝ հակված սուրճի գավաթների վրա, ալարկոտ հետեւում էին փողոցի անցուդարձին, իսկ ծայրի սեղաններից մեկի շուրջ խմբված մատուցողուհիները ձանձրույթից հորանջելով ու ճանճերը քշելով՝ սպասում էին նոր հաճախորդների։ Մինչ որեւէ սեղան կընտրեինք, նրանք զգաստացան ու սկսեցին հետաքրքրությամբ հետեւել մեզ. ըստ երեւույթին նախօրոք սեղանները բաժանել էին իրար մեջ, եւ այժմ նրանցից յուրաքանչյուրը տենչում էր, որ հաճախորդը տեղ զբաղեցնի հատկապես ի՛ր «ազդեցության ոլորտում»։ Նրանք հիշեցնում էին խաղամոլի, որը, պտուտախաղի (ռուլետկա) առաջ կանգնած, շնչահատ տենչում է, որ խաղագնդիկը կանգ առնի այն թվանշանին, որի վրա ինքը գումար է դրել։ Տեղ զբաղեցնելով սեղանի շուրջը, այժմ արդեն մենք սկսեցինք հետաքրքրությամբ սպասել, թե նրանցից որ մեկի «բախտը բերեց»։ Շուտով մատուցողուհիներից մեկը առանձնացավ խմբից ու, մի հաղթական ժպիտ նետելով ընկերուհիների վրա, շտապեց դեպի մեզ։ Ի տարբերություն նրա, մեր բախտն ամենեւին չբերեց…
Կարդացեք նաև
Չէր կարելի ասել, թե նա աշխարհի ամենատգեղ ու ամենափնթի մատուցողուհին էր (նրա նմանները շատ կան Երեւանի սրճարաններում), բայց որ տգեղ էր ու փնթի՝ վեր էր կասկածից։ Հասնելով մեզ, նա լայնորեն «ժպտաց» (հավանաբար նրան սովորեցրել էին, որ հաճախորդներին պետք է ժպտալ), ինչի հետեւանքով դուրս ցցվեցին ծխախոտից սեւացած ատամներն ու բազմապատկվեցին թուխ դեմքի կնճիռները։ Լայն, կեղտոտ հովհարով գլխարկի տակից սկիզբ էին առնում անորոշ գույնի, գզգզված մազերն ու քմահաճ վիժում ցամաքած կրծքին։ Մի խոսքով՝ կատարյալ դիվուհի։ Նրա տեսքը բավական էր, որպեսզի հօդս ցնդեր սուրճի, պաղպաղակի ու ընդհանրապես ամեն մի ցանկություն։ Չգիտեմ ինչու, համոզված էի, որ նրա մատուցելիք սուրճի ու պաղպաղակի մեջ կհայտնաբերեմ եթե ոչ մազափունջ, ապա գոնե մեկ-երկու մազ։
Մինչ ես այս ոչ այնքան հաճելի խոհերով էի տարված, դիվուհին, անհամբերությամբ սպասելով, մի ոտքից մյուսին էր ցատկոտում՝ անընդհատ բողոքելով աներես ճանճերից, որոնք շարունակ խայթում էին նրա սեւ սրունքները։ Ակամա հիշեցի Պետրոս Կամսարյանին, որը սրանից հարյուր տարի առաջ, հյուրընկալվելով Չիբուխլուում, նման իրավիճակից դուրս գալու հնարամիտ ելք գտավ՝ գեղջկուհու հյուրասիրած բարիքներից ընտրելով միայն խաշած ձուն, որի միջուկը արտաքին աշխարհի աղտետություններից հուսալիորեն պաշտպանված էր կճեպով։ Սակայն ես, քսաներորդ դարի վերջին, Երեւանի կենտրոնում գտնվող այդ սրճարանից չէի կարող ձու պահանջել, մանավանդ որ ամենեւին այդ նպատակով չէի գտնվում այդտեղ։ Ի՞նչ անել։ Դիվուհին շտապեցնում էր, դրությունը գնալով անտանելի էր դառնում, միտքս գործում էր տենդորեն, երբ հանկարծ լարվածությունից շիկացած քունքերումս զգացի մի փրկարար տրոփյուն՝ «վստահի՛ր ուժերիդ, հավատա՛ ծարավիդ»։
– Սպրա՛յթ,- գյուտ արածի պես գոչեցի, համոզված, որ մատուցողուհու ամենազոր մազերը ոչ մի կերպ չէին կարող թափանցել սպրայթի խցանից ներս։- Երկու շիշ սպրայթ։
– Ու վե՞րջ,- հիասթափությունից ծամածռվեց մատուցողուհին։ Ժպիտը վայրկենապես անհետացավ՝ պարտակելով ատամներն ու խորշոմ-կնճիռների մեկ տասներորդ մասը։
– Ու վե՛րջ,- հաստատեցի ես։
– Բա սո՞ւրճ…
– Ո՛չ մի սուրճ։
– Ոչ էլ պաղպաղա՞կ։
– Ո՛չ էլ պաղպաղակ։
– Բա թխվա՞ծք,- այս անգամ նրա հարցը մահացու սպառնալիքի շեշտեր ուներ։
– Ո՛չ էլ թխվածք,- շարունակեցի հերոսաբար պաշտպանվել ես։
– Բա…,- կամեցավ մի վերջին ջախջախիչ հարված հասցնել դիվուհին, բայց այս անգամ ինձ օգնության հասավ բարեկամուհիս, որի համբերությունը սկսում էր հատնել.
– Ոչ մի բա, գնա՛ ու բեր այն, ինչ որ պատվիրվեց։
– Գիտեք…,- միանգամից խեղճացավ դիվուհին,- մենք այստեղ աշխատավարձ չենք ստանում, մեզ տալիս են հաճախորդի վճարած գումարի մի չնչին տոկոսը միայն, այնպես որ, որքան շատ լինի հաճախորդի պատվերը, այնքան շատ կլինի մեզ հատկացվելիք գումարը։ Խնդրում եմ, գոնե սուրճ էլ պատվիրեք։
Մեկնաբանությունն ավելի քան համոզիչ էր, եւ ստիպված եղա սուրճ էլ պատվիրել։ Դիվուհին, ինչ-որ նզովք փնթփնթալով, գնաց պատվերը կատարելու, ու մեր սեղանին չմնաց եւ ոչ մի ճանճ, քանի որ բոլորն էլ թռան նրա հետեւից։
Քիչ անց մեր նոր ծանոթուհին վերադարձավ՝ ինչպես միշտ, շրջապատված անբաժան ճանճերի պարսով։ Դրանցից պաշտպանվելու համար նա անդադար ցնցում էր իրանն ու գավակը, ինչից ձեռքի մատուցարանը ողբալիորեն ճռնչում էր, եւ ինչի արդյունքում սուրճի գավաթներն արդեն կիսով չափ դատարկվել էին։ Այն, ինչ մնացել էր գավաթներում, պատվով տեղ հասցնելով, դիվուհին ներողություն խնդրեց թափված սուրճի համար եւ վզից կախված փալասով (որը գոգնոցի տեղ էր ծառայում) սկսեց արագ-արագ սրբել գավաթների կեղտոտ եզրերը՝ արդեն տասներորդ անգամ հարուցելով բարեկամուհուս անթաքույց զզվանքը։ Նույն ջղաձիգ շարժումներով էլ մի կերպ բացեց շշերը եւ պատրաստվում էր լցնել բաժակները, երբ, կանխատեսելի ու անկանխատեսելի այլ անակնկալներից խուսափելու համար, խնդրեցի մեզ մենակ թողնել։ Նա, արհամարհանքով չափելով բարեկամուհուս, գնաց միացավ ընկերուհիների խմբին, որոնք ձանձրույթից դեռ բերաններն էին բացուխուփ անում, իսկ նրանցից մեկը եռանդով քչփորում էր ոտքի մատները…
Ի պատիվ սրճարանի ու նրա հիմնադիրների պիտի խոստովանեմ, որ սուրճ կոչվող կասկածելի զանգվածում չհայտնաբերեցի ոչ մի մազ, անգամ ոչ մի հոնք ու թարթիչ, բայց գավաթների ուղիղ կեսը կազմող նստվածքից կարելի էր եզրակացնել, որ այդ սուրճը նախկինում առնվազն մեկ անգամ խմված է եղել։
Երբ սրճարանի վրա կախված գերժամանակակից «երաժշտության» աղմուկը սկսեց այլեւս անտանելի դառնալ, ձեռքով նշան արեցի մեր դիվուհուն՝ հաշիվը ներկայացնել։ Ներկայացված հաշիվը, որը հեռավոր եզր անգամ չուներ սուրճի ու սպրայթի ամենամոտավոր գների հետ, ամենեւին էլ վերջին անակնկալը չէր։ Պատրաստվում էինք վեր կենալ, երբ դիվուհին, օձից խայթվածի պես, անսպասելի ջղաձիգ շարժումով ոստնեց ու աղիողորմ կռնչաց.
– Վա՛խ, էս անտերը էլի վենա մտավ։
Պարզվեց, որ սրունքներին մշտապես տեղ զբաղեցրած ճանճերից մեկը սովորականից ավելի ուժգին էր խայթել… Մենք շտապեցինք հեռանալ, նրան թողնելով իր ճանճերի ու նոր զոհերի հետ…
Սիրելի ընթերցող, այդ սրճարանը մեկն էր այն բազմաթիվ սրճարաններից, որոնցից հեռանալով ես միշտ երդվել եմ բոլոր սրբերով՝ այլեւս չվերադառնալ։
…Բայց մինչ օրս համառորեն շարունակում եմ որոնել երեւանյան այն սրճարանը, որտեղ սուրճի տեղ աղբ չեն մատուցում եւ որտեղ մատուցողուհիներն ընտրվում են ոչ թե վհուկներից, այլ բարետես, բարեկազմ ու բարեկիրթ աղջիկներից…
Իսկ սրճարանային բիզնեսով զբաղվող մեր հայրենակիցները վաղուց արդեն պետք է գիտակցեն, որ իրենց «օբյեկտների» լավագույն գովազդն ու հաջողության գրավականը ոչ թե արտաքին պաճուճանքներն են, այլ խնամքով ընտրված, նրբավարության տարրական կանոններին տիրապետող մատուցողուհիները…
ԿԱՐՈ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
