Հայ ժողովրդի պատմության քննությանը երեկ «Առավոտը» գնացել էր զինված ու «թիրախի» ընտրությունն էլ ամենեւին պատահական չէր։
Վառ երեւակայություն ունեցողներին հիասթափեցնեմ. արյան ծովեր չհոսեցին եւ հանձնաժողովի նախագահ Հայկ Ավետիսյանի հետ «Առավոտի» մենամարտ հիշեցնող զրույցի արդյունքում երկուստեք զոհեր ու վիրավորվածներ չարձանագրվեցին։ Այստեղ միակ «զոհերը» դիմորդներն են, որոնց բողոքներն էինք հենց իբրեւ զենք առած՝ գնացել քննության։
Օրեր առաջ եղած «Առավոտի» հրապարակումը, ուր մատնանշել էինք հայ ժողովրդի պատմության գրավոր քննության աշխատանքը ստուգած դասախոսի թերացումները, նման ստուգումներից տուժած այլ դիմորդների էլ էր մղել՝ քննական աշխատանքներով խմբագրություն այցելելու։ Այդ բողոքները տեղ հասցնելու մեր մարտական տրամադրությունը համարժեք պաշտպանության չարժանացավ։ Հանձնաժողովի նախագահը, ընդունելով բողոքների մի, նույնիսկ՝ մեծ, մասի հիմնավոր լինելը, պաշտպանության փոխարեն ընտրեց հարցերը հնարավորինս պարզաբանելու, եղած մտահոգությունները կիսելու տակտիկան։ Այնուամենայնիվ, այնքան էլ հարգելի չէ որոշ մեղադրանքներին ի պատասխան այն արդարացումը, թե երբ նշանակվել է հանձնաժողովի նախագահը, արդեն պատրաստ էին քննությունները կանոնակարգող փաստաթղթերը, այդ թվում՝ գնահատման չափանիշները, որոնց թերությունները երեւում են այսօր։
Կարծում ենք օբյեկտիվ արդարացումներ չեն կարող լինել նաեւ այնպիսի փաստարկները, որ պատմության քննության գրավորը ստուգելը դժվար է, որ հանձնաժողովի անդամներն էլ մարդիկ են, երբեմն շփոթվում են, հոգնում ծանրաբեռնվածությունից եւ այլն, եւ այլն։ Դիմորդներն էլ կարող են ունենալ նման հարյուրավոր արդարացումներ, սակայն գնահատողները դրանք հաշվի չեն առնում։ Պարոն Ավետիսյանն էլ ընդունեց, որ լինում են շփոթմունքի արդյունք սխալներ, սակայն դրանք անտեսել չեն կարող։ Առավել կոնկրետ օրինակների վրա ցույց տալով բողոքի առիթ հանդիսացած հարցերը՝ ակնկալում ենք, որ դրանք լուծում կստանան մինչեւ մյուս տարվա քննությունները եւ քննատոմսերի ու գնահատման չափանիշների մասին քննարկումները միայն քննության կեսերին չեն ընթանա, երբ ոչինչ այլեւս հնարավոր չէ շտկել։
Կարդացեք նաև
«Առավոտի» այն հարցին՝ թե հայ ժողպատմությունից ավանդաբար ցածր գնահատականները (1996 թ. ոչ մի 20 միավոր չի եղել) առարկայի բարդությա՞մբ, դիմորդների ցածր մակարդակո՞վ, գնահատման չափանիշների խստությա՞մբ, թե՞ քննության անցկացման սխալ տարբերակով է պայմանավորված, պարոն Ավետիսյանն այնքան էլ կոնկրետ պատասխան չտվեց՝ արդարանալով, որ նախորդ տարիների մասին ոչինչ չի կարող ասել, իսկ այս տարի դեռ հույս կա, որ բարձր միավոր կստանան։ Ընդհանրապես պարոն Ավետիսյանը, որպես գլխավոր սկզբունքային հարց, նշեց պատմության գրավոր քննությունը բանավորի փոխելու անհրաժեշտությունը։ Այդ դեպքում շատ բողոքներ, որ պարզապես քննության անցկացման գրավոր ձեւի արդյունք են, կվերանան։ Ի դեպ, այս մասին արդեն քանի տարի խոսվում է, սակայն, ինչպես շատ ու շատ այլ հարցերում, այդպես էլ խոսքը գործի չի վերաճում։ Ընդունվեց նաեւ այն իրողությունը, որ առարկան «բավականին ընդգրկուն ու ծավալուն է», եւ այդ ամբողջը յուրացնելը՝ դիմորդի համար շատ դժվար։ Չնայած դիմորդի ցավը հասկանալու այս գովելի օրինակին՝ գնահատողները, մեր սուբյեկտիվ կարծիքով, ժողովրդական լեզվով ասած՝ մի քիչ «քթիմազություն» են անում։ Դատեք ինքներդ. երեխան գրել է՝ «… կային շուրջ 25 հազար հայեր…», ուղղվել է՝ «22 հազար 500», կամ՝ երեխան գրել է «Ինքնապաշտպանությունը սկսելով սեպտեմբերի 29-ից՝ նրանց շուրջ մեկ ամիս կարողացան դիմագրավել», ուղղված է՝ «մինչեւ նոյեմբերի կեսերը»։ Կամ՝ «Սասունի պաշտպանությունը» ուղղվել է «Սասունի հերոսամարտը»։ Եթե մենք էլ «քթիմազություն» անենք, պիտի գրենք, որ ստուգողը «մ.թ.ա. 401 թ.» գրելու փոխարեն գրել է «401 թ.»՝ կուլ տալով մի քանի դար։ Կան նաեւ տառասխալների ուղղումներ, կամ այնքան էլ պատմության իմացության չառնչվող սխալների ուղղումներ, ասենք՝ երեխան գրել է «անգլերեն տառերով», երբ պիտի գրեր՝ «անգլերեն» կամ «լատինատառ», որովհետեւ անգլիացիները հատուկ տառեր չունեն։
Մի խոսքով, ըստ մեզ՝ սրանք սկզբունքային հարցեր պիտի չլինեին։ Բայց սրանք դեռ ոչինչ, չենք վիճարկում գնահատողների իրավունքը։ Սակայն, իրոք, մի քիչ աբսուրդ բաներ էլ կան։ Գնահատման համար որպես հիմք ընդունվում են դպրոցական ծրագրերն ու դասագրքերը։ Սա հօգուտ դիմորդի է՝ չնայած բոլորս էլ գիտենք, որ առանց կրկնուսույցի մոտ պարապելու ոչ ոք էլ «յոլա չի գնա»։ Բայց որ այս հանգամանքը կարող է ի վնաս դիմորդի լինել, երեկ համոզվեցի։ Աշխատանքում դասագրքից դուրս ցանկացած տեղեկություն, որը պատմագիտության տեսանկյունից սխալ չէ, համարվում է թերություն, ինչ է թե, այդ մասին դասագրքում չկա։ Բացի այդ, ի տարբերություն հայոց լեզվի, երբ գիտական վեճերի պատճառով դիմորդը չի տուժում եւ մեկ խնդրի բոլոր հնարավոր լուծումներն էլ համարվում են ճիշտ, հայոց պատմության քննությանը հաշվի է առնվում միայն դասագրքում բերված տեսակետը։ Համաձայնեք, որ սա այնքան էլ հօգուտ դիմորդի չէ։ Նման օրինակներ մեր ձեռքի տակ գտնվող աշխատանքներում կան։ Չնայած պարոն Ավետիսյանը պնդում էր, որ թերացում են համարում միայն այն դեպքում, երբ ծրագրի նյութը չկա, բայց ծրագրից դուրս տեղեկությունը՝ կա։ Ընդ որում՝ նախագահը նույնիսկ վստահեցնում էր, որ եթե դիմորդը ներկայացրել է դասագրքից դուրս եղած տեսակետը, ապա դա «պետք է ֆիքսվի, բայց դրա համար գնահատական չպետք է իջեցվի»։ Լավ կլիներ, որ այդ մասին պարոն Ավետիսյանն իր հանձնաժողովի անդամներին ասեր։
Ինչ վերաբերում է գիտականորեն վիճելի բոլոր տեսակետներն էլ ընդունելի համարելուն, ապա դա, զրուցակցիս կարծիքով, պիտի լինի նախարարության որոշմամբ։ Նման մի որոշում էլ պահանջվում է գնահատման չափանիշների համար, քանի որ հայոց պատմության դեպքում գնահատումը կատարվում է ամբողջական թվերով, մինչդեռ երբեմն տասնորդական թվերի կարիք կա։ Սա էլ ցանկալի կլինի, որ հաջորդ տարի հաշվի առնեն, որովհետեւ կես միավորն էլ դիմորդի համար կարող է ճակատագրական լինել։ Բացի այդ, գնահատումն էլ ավելի օբյեկտիվ կլինի։ Ինքներդ դատեք՝ գնահատման չափանիշներում հստակ գրված է, որ «դիմորդը 0 միավոր է ստանում այն հարցից, որ պատասխանն իսպառ բացակայում է»։ Մեր ձեռքի տակի աշխատանքում դիմորդը 4-րդ հարցին մի էջի սահմաններում պատասխանել է, բայց ստացել 0 միավոր։
Ինչ վերաբերում է միայն դասագիրքը հիմք ընդունելուն, ապա դա էլ է աբսուրդների տեղիք տալիս։ Պարզվում է, որ ճիշտ է համարվում ոչ թե այն, որը ճիշտ է իրականում, այլ այն, որը կա դասագրքում, եթե անգամ դասագրքինը սխալ է։ Այդպես վստահեցրեց պարոն Ավետիսյանը, սակայն գնահատումը ցույց է տալիս, որ երկակի ստանդարտներ են օգտագործում։ Երեխան դասագրքի (231 էջ) սխալի հիման վրա գրել է Փառիսոմ, մինչդեռ քաղաքի անունը Փառիսոս է, եւ գնահատողները այդ սխալը ճիշտ չեն համարել եւ ուղղել են։ Պարոն Ավետիսյանն ընդունեց, որ այս հարցում իրենք սխալվել են, սակայն այս ուշացած զղջումից դիմորդը ոչինչ չի շահի։ Իսկ երբ երեխան Դավիթ Անհաղթի «Սահմանք իմաստասիրութեան» գործի աշխարհաբար անվանումը գրել է «Իմաստասիրության սահմանները», որը եւս ճիշտ տարբերակ է, ուղղել են դասագրքում եղած թարգմանության հիման վրա՝ «Իմաստասիրության սահմանումները»։ Այլ օրինակներ, տեղի սղության պատճառով, չենք բերում։
Ի դեպ, ամենեւին էլ չենք մտածում, որ նման դեպքերը միայն այս առարկային են հատուկ, պարզապես մեզ հասած բողոքները հենց հայոց պատմությանն էին առնչվում։ Ու երբ այդ քննությունից անմիջապես հետո գնացինք ընդհանուր պատմության քննությանը, համոզված էինք, որ նույնն է վիճակը նաեւ այնտեղ, սակայն հանձնաժողովի նախագահ Բաբկեն Հարությունյանը ժխտեց մեր այդ համոզվածությունը։ Այս դեպքում «զենք» մեր ձեռքի տակ չունեինք ու մնում էր հավատալ պարոն Հարությունյանի հավաստիացումներին, որ ընդհանուր պատմության դեպքում գիտականորեն վիճելի հարցեր գրեթե չկան, գնահատման չափանիշները բավարարում են։
ՆԱԻՐԱ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ
