Ընդունարան էր, առանց լուսամուտի, առանց լուսանցքի, երդիկի։ Աշխարհի հետ կապը մեն-միակ դռնով էր իրականացվում, ու դեռ պետք էր քայլել երկար ու անլույս միջանցքով։ Մեկուսացումը մի կողմից լավ էր՝ դրսի շոգն ու տապը, վերից թափվող հուրքը չէր թափանցում, բայց մյուս կողմից՝ ներսի շիկացած մթնոլորտն էլ ելնելու ճեղք չուներ, ու պիտի պայթեր ընդունարանը։
Նույն հաջողությամբ սա կարող էր հոգեբուժարանի ընդունարան լինել, որտեղ այցելուին ոչնչով չզիջող ծերուկ բժիշկը՝ ճերմակ մորուսով, դեմքի լայնության հետ չխոսող ակնոցով պիտի անհամբերությամբ, ամեն ինչ իմացող, մի հայացքով ախտորոշող մարդու ինքնագոհությամբ լսեր այցելուին ու տեղավորեր հիվանդանոցում։ Բայց մեր երկիրը հոգեբուժարան պահելու միջոց ու տրամադրություն չունի։ Հիվանդին որ պահի, առողջին ի՞նչ անի։ Ասենք հիմա առողջ որտեղի՞ց գտնես, բոլորն էլ մի օրի են, որի՞ն տեր կանգնես։ Ու հանուն «արդարության» անտարբերության ենք մատնում բոլորին։ Բայց արի ու տես, որ այս արդարությունն էլ չի գոհացնում մարդկանց։
Ընդունարանում հավաքված երկու տասնյակ մարդիկ իսկույն խմբավորվեցին ըստ արտաքին նշանների։ Քիչ անց զրույցից պարզվեց, որ արտաքին նշանները բովանդակային առումով նույնպես հիմնավորված էին։ Առաջին խմբում մուրացկանների սերուցքն էր՝ նախկին մանկավարժներ ու մի ատամնաբույժ կին, որն իր խոստովանությամբ ազնիվ էր ապրել, ու դա էր պատճառը, որ հայտնվել էր ուսուցիչների կողքին՝ մուրացկանների մեջ։ Երկրորդ խմբում արդեն կոշիկներ չունեցողներն էին, նախկին արդյունաբերությունն իրենց ուսերին կրած մարդիկ, որոնք սովոր են ամեն ինչ անել իրենց ձեռքերով։ Երրորդ խմբում կոշիկներից վաղուց զրկված մարդի էին… ու ոչ միայն կոշիկներից։ Նրանցից շատերն իրար գիտեին, հանդիպել են քանի անգամ այս նույն տեղում, շաբաթվա նույն՝ ընդունելության միակ օրը։ Ու որքան էլ փորձով գիտեն, համոզվել են, որ այս սպեղանին վերք չի ապաքինի, միեւնույն է, գալիս են վերջին հույսո՞վ, ժամանակը բարեկեցիկ մի անկյունում սպանելո՞ւ, իրենց տեսակի հետ շփվելու ակնկալիքո՞վ։ Ով գիտե։ Գալիս են, ու դա է կարեւորը։
Մուրացկանների սերուցքը անթաքույց խղճահարությամբ, երբեմն արհամարհանքով զննում էր մյուս երկու ենթատեսակների ներկայացուցիչներին, որոնք անհամեմատ ավելի ակտիվ էին։
Կարդացեք նաև
– Էս հիմնարկի աշխատողները լրիվ ղարաբաղցի են, խոսելուց չե՞ք զգում՝ ուզում են Երեւանի բարբառով խոսել, բայց չեն կարողանում։ Ես որ ղարաբաղցի լինեի, հիմա հաստատ էստեղ կաշխատեի,- իր խոսքերի ճշմարտացիությանը դույզն-ինչ չկասկածելով՝ բարձրաձայն մտածում էր երկրորդ ենթատեսակի փոքրամարմին ներկայացուցիչը։ Մատնաչափ կինը խոսում էր առանց շուրջը նայելու, առանց ունկնդիրներ որոնելու, համոզված էր, որ լսելու են։ Պատրաստ էր նաեւ ընդդիմախոսների ելույթներին։ Ավելին, ոչ միայն պատրաստ էր, այլեւ շատ կուզեր, չէ որ խոսքը դրանից շահում էր միայն։
– Ես առաջ ինժեներ էի, հիմնարկը քանդեցին, փողոցում հայտնվեցինք,- ընդգծված մաքուր հայերենով շարունակում էր մատնաչափ կինը,- ես էլ գլուխս կախ, հասարակական-քաղաքական վիճակից ելնելով սկսեցի բոլորին բացարձակ արհամարհել ու մուրացկանությամբ զբաղվել։ Հիմա երեխաներիս դրանով եմ պահում ու հպարտ եմ, որ մահիցս հետո պարտքեր չեն ժառանգի նրանք։
Հեգնական ժպիտը գնալով ավելի ու ավելի հիմնավոր էր հաստատվում նախկին ատամնաբույժ-ազնիվ տիկնոջ դեմքին։
– Ինձ էդպես մի նայեք,- դիմեց մատնաչափը ազնիվ բժշկին,- քավ լիցի, սխալվում եք։ Գիտե՞ք քանի անգամ եմ Կրեմլ գնացել, եղել եմ սյունազարդ դահլիճում, 28-րդ համագումարի նախագահությունում,- խոսքը ավելի ազդու դարձնելու համար դադար տվեց մատնաչափը՝ սպասելով հիացական արտահայտությունների։
Բայց այս միջավայրում ուրիշով հիանալու միտում, ավաղ, չկար։
– Դեմոկրատիա, դեմոկրատիա,- նոր թեմայի անցավ մատնաչափը, ես գիտեմ՝ դա ինչ է նշանակում։ «Դեմոս» հունարեն բառ է, որ նշանակում է ժողովուրդ, «կրատիան» չեմ հիշում, բայց գիտեի, փիլիսոփայությունից եմ անցել։ Գիտե՞ք ոնց էի սովորում պոլիտեխնիկում, կուրսում միակ մարդն էի, որ բոլոր գնահատականները ինքնուրույն ստացա։ Հիմա էլ միակն եմ, որ մուրացկան եմ։
– Да, она больная,- հայտնագործեց ազնիվ, բայց նախկին բժիշկը։
-Ни какая я не больная, очень даже не больная. Համ էլ կարող ես հայերեն խոսել, միեւնույն է, ռուսերեն հասկանում եմ, ֆրանսերեն էլ եմ հասկանում։ Անգլերեն չեմ հասկանում, բայց դու էլ հաստատ չես իմանա։
Եւս մի քանի թեմաների վրայով սահեց-անցավ մատնաչափն ու վերջնականապես հոգնեցրեց ունկնդրին։ Էհ, մարդիկ ի՞նչ են կերել, որ դիմանան։
– Այ, բժշկուհի, դուք ասում եք, թե խոց ունեք ստամոքսում,- արդեն խեղճացած ու ավելի փոքրացած ասում է մատնաչափը,- իմ ստամոքսում էլ հիմա լճացում է՝ ստամոքսահյութը պարապությունից լճացել է։ Օրական մեկ հատ կարտոֆիլ եմ ուտում՝ հում-հում, հոսանքն եմ խնայում։ Օսլայի մեջ կորած եմ։ Ոչինչ, հագուստս չեմ կարողանում օսլայել, գոնե…,- պահ առ պահ համարձակությունն ու եռանդը լքում էին կնոջը։ Իսկ քարտուղարուհուն էլ դա էր պետք։ Վեր կանչված դռնապանի միջոցով դուրս շպրտեց կնոջն ու պատվիրեց այլեւս ներս չթողնել։ Երբեք։ Էլ ոտքը չերեւա։ Վերջ։
Վե՞րջ։ Ո՞ւմ ընդունարանն էր սա։ Ի՞նչ կարեւոր է։ Կարեւորն այն է, որ հոգեբուժարան չէ։ Կարեւորն այն է, որ մեր երկիրն ունի սոցիալական ապահովության նախարարություն, սոցիալական ծառայություն, հազար ու մի հիմնադրամներ։ Կարեւոր է նաեւ, որ ընդունարանը ոչ երդիկ ունի, ոչ պատուհան, իսկ դռնից մտնողին նույն ճանապարհով կարող են ետ շպրտել։
ԱՆԻ ԽՈՒԴԱՎԵՐԴՅԱՆ
